en zijn die ik niet voel?'
I
Vriendschap
Ik ben een Indo van 82 jaar. Mijn reactie komt uit
eigen ervaring en uit eigen gevoel. Hella Haasse heeft
de verhoudingen tussen de twee bevolkingsgroepen
goed beschreven. Tjalie Robinson, Rob Nieuwenhuys
en Siem Boon hadden al geen gelijk en zeker niet als er
gesteld wordt dat Haasses blikveld beperkt is. Afstand
tussen Indo's en totoks is er van meet af aan geweest.
Maar het ligt genuanceerder. Binnen beide groepen
komen dezelfde maatschappelijke lagen van rang,
stand, opleiding en kleur voor. Mijn ervaring is dat
met een persoon uit de andere groep, maar wel uit
dezelfde eigen laag, gemakkelijk een beter contact ont
staat, dan bijvoorbeeld met een persoon uit de eigen
groep, maar uit een andere laag.
Afstand tussen de twee groepen en de vele subgroepen
is er nu nog wel, maar speelt minder dan voorheen.
De vraag of dat gat te overbruggen of zelfs te dichten
is, beantwoord ik met ja. Maar wel in individuele
gevallen en door middel van de enig mogelijke weg. Je
inleven in eikaars gedachten en gevoelens. Een boek
als Sleuteloog is daarbij in ieder geval een steun.
Ch.J. MacGillavry, Zoeterwoude
Lief en leed
Ik wil graag reageren op het interview met Hella Haasse.
Sleuteloog heb ik nog niet gelezen. Mijn allerbeste vriend
in is een Indisch meisje. Ik ken haar al sinds 1939. We
trokken veel met elkaar op en deelden lief en leed. Ik
voelde me altijd heel prettig wanneer ik bij haar thuis
was. We vertrouwden elkaar volledig. Ik vind de uitlating
van Tjalie Robinson wat overdreven, maar ik kan hem
wel begrijpen. De Indischen verloren het land waar ze
geboren waren. Maar ook mensen die er niet geboren
zijn en er lang gewoond hebben, verloren een land dat ze
lief was. Dat wij totoks buiten de Indische gemeenschap
stonden, is volgens mij niet waar. Wij voelden ons vol
komen thuis in die gemeenschap. Ik was op de laatste
herdenking van de Japanse Vrouwenkampen en het viel
mij op dat er zoveel Indische mensen waren. Dat deed
mij deugd. Ik voelde mij heel senang tussen al die men
sen. Mocht er nog een afstand bestaan dan kan die zeker
overbrugd worden.
Mevrouw J. Erenstein-de Haan, Zeegse
Andere invalshoek
Volgens mij zijn Indo's en totoks die geboren zijn Nederlands-Indië of
daar gewoond hebben allemaal Indische Nederlanders. Een totok heeft
wel en andere invalshoek dan een Indo. Een totok woonde en leeft in
andere omstandigheden dan een Indo. Een totok woont meestal in grote
huizen, gaat naar de Harmonie of jachtclub en gaat tennissen. Na
school gaan de totok-kinderen met totok-kinderen om. Indo's wonen in
andere omstandigheden. Na school spelen zij ook met Indo-kinderen.
Gaan jagen of maken muziek, gaan vliegeren of tollen en gaan voetbal
len (op blote voeten) tegen voetballers uit de kampong. Indo kinderen
komen meer in aanraking met Indonesische mensen. Indischen hebben
immers Indonesische familie van de oma of overgrootoma. Als totoks en
Indo's over hun geboorteland praten dan herbeleven zij het elk op een
andere manier. De verhalen worden ook anders verteld. De totok uit
zijn cultuur, de Indo vanuit zijn gemengde cultuur. Ik denk dat bij de
derde of vierde generatie het verschil gedicht is. Maar ik denk dat Tjalie
Robinson, Rob Nieuwenhuys en Siem Boon gelijk hebben.
H. W Rijke, Heerlen
We hebben erg veel reacties op
onze vraag in het november-num-
mer gehad. We willen al onze
lezers bedanken voor hun reacties.
Onder de inzenders hebben we vijf
gesigneerde speciale drukken van
Hella Haasses Sleuteloog verloot.
De volgende Moesson-lezers krijgen
hun boek zo snel mogelijk toege
stuurd:
mevrouw I.E. van de Wissel uit
Den Haag,
mevrouw Van der Pol-Degener
uit Amsterdam,
L. Johan uit Beinsdorp,
de heer Haak- Wegmann uit
Rotterdam en
J.R. Mellema uit Roden.
Veel leesplezier!
47 ste jaargang - nummer 7 - januari 2003
23
