Uit de doeken doen
Etnografisch textiel
in de collectie Bronbeek
Herinneringsdoeken
Niet alleen militairen, maar ook plan
ters en andere kolonialen die voor
langere of kortere tijd in de archipel
verbleven, hebben hun doeken aan
Bronbeek geschonken. Een hoeveel
heid is geschonken door kinderen en
kleinkinderen van dezelfde oud-
Indiëgangers. Helaas is er in die
gevallen weinig te achterhalen van de
oorspronkelijke verzamelaar en de
betekenis die het doek voor hem of
haar had. Zo moeten wij ons tot het
object zelf wenden om iets van de
verzamelgeschiedenis te achterhalen.
Soms zijn de aanwijzingen voor de
hand liggend, bijvoorbeeld in het
geval van de zogenaamde herinne
ringsdoeken. Deze doeken werden in
opdracht van de militairen lokaal
gemaakt, vooral door batiksters op
Java. Bronbeek heeft een dertigtal
van deze doeken waarvan er geen
twee hetzelfde zijn. Op de meeste is
in gebatikte letters de naam van de
militaire eenheid, datum en plaats
van stationering te zien. Daartussen
en daaromheen beelden en symbolen
van ervaringen en identiteit (zie
afbeelding). Indirect vertellen deze
doeken over de economische en
sociale relaties die er bestonden tus
sen de lokale bevolking en hun bui
tenlandse bezoekers. Het is duidelijk
dat zulke doeken behoren bij de
geschiedenis van het KNIL, en dus
een plaats verdienen in de Bronbeek
collectie.
Uit de collectie blijkt dat de lokale
batiksters hun kunst op de smaak en
de portemonnee van de buitenlandse
bezoekers hebben gericht. Batik tafel
kleedjes zijn daar een belangrijk
voorbeeld van. Deze doekjes - en
ook de batik schilderijen - geven de
smaak van de periode aan en hoe die
smaak in de loop van de jaren is ver
anderd.
Aan de inheemse doeken uit de kolo
nie is soms nog te zien hoe er mee
omgegaan is. Kleine gaatjes in de
hoeken laten zien dat ze eens aan de
muur waren gespijkerd. Gestopte
scheuren tonen dat er toen met
materiële goederen zuinig omgegaan
werd. Wat we ook zien is dat wand
kleden, tafelkleden en gordijnen vaak
aan één kant verbleekt zijn. Deze tex
tiel had dus lange tijd een plaats in
het huis.
Uit het grote aantal I .ampungse doe
ken in de collectie Bronbeek kan
worden afgeleid dat deze sarongs bij
zonder geliefd waren bij de
Europeanen. Het gaat hier om rijk
met gouddraad versierde doeken.
Deze kokervormige doeken werden
regelmatig langs de naad openge
knipt om voor Europese doeleinden
te dienen, bijvoorbeeld om over bank
of stoel te worden gelegd.
Aandenken
Eind vorige eeuw hebben veel oud
militairen nostalgische reizen terug
naar Indonesië gemaakt. Tijdens
deze reizen hebben zij ook doeken
verzameld, waardoor Bronbeek in het
bezit is gekomen van moderne, vaak
weinig gebruikte, toeristische doeken.
Een veteraan die in zijn vrije tijd
bezoekers rondleidt door Bronbeek,
nam een keer een batikdoek mee om
aan belangstellenden te tonen. Als
jonge man had hij in de periode
1945-1950 in Indië gediend. In
1993 keerde hij naar Indonesië
terug om alle kampongs waar hij
ooit geweest was nogmaals te
bezoeken. Als cadeau kreeg hij
van zijn trouwe en behulpzame
taxichauffeur dat doek. Een
prachtig aandenken aan de goede
Kunnen lezers van Moesson ons
helpen aan informatie? Bent u
of kent u iemand die ooit een
doek aan Bronbeek heeft
geschonken?
Hoe heeft u de inheemse doeken
gebruikt toen u in Indonesië
woonde? Welke plaats namen ze
in het huishouden in? Heeft u
het gedragen, opgehangen, om
een kind gewikkeld? Heeft U
daar foto's van? Losse verhalen
zonder bijbehorend doek kun
nen ook de collectie Bronbeek
verrijken.
Schrijf uw verhaal op, en stuur
het aan:
Museum Bronbeek
t.a.v. Sandra Niessen
Velperweg 147
6824 MB Arnhem
moessQn
/m iiiigiieid
32
