Het vrouwelijke beschavingsic
r
Indië en haar blanke pioniersters
1
'En nonjoa, kapan nonja blanda ada di sini, rasa-nja dari lain
orang tida enak lagi di sini...' (En mevrouw, als een dame hier
komt, voelen de anderen lieden zich hier niet meer op hun
gemak)...Met even zoovele woorden - de heeren vonden
het...gênant...een dame in hun midden, dan moest Rameleh
wel veel te verbergen hebben...!'
door Janneke Janssen
Bovenstaand citaat uit de roman
Janneke de Pionierster 1903)
van Louise B.B. is een goed
voorbeeld van het beeld dat in
Indische romans geschapen werd van
de blanke Europese vrouw. De
'dame' waar het in dit geval om gaat
is Janneke, een vrouw die vanuit
Nederland met haar man mee naar
Indonesië is gereisd. Het verlangen
om naar Nederlands-Indië te reizen
nam aan het eind van de negentiende
eeuw ongekende vormen aan. Dat
vrouwen reisden, was in die tijd nog
niet algemeen aanvaard. Maar niet
alleen de mannen werden geraakt
door de verhalen over die paradijse
lijke kolonie in het oosten. Ook de
vrouwelijke fantasie werd geprikkeld.
Dit ontluikende verlangen kwam aan
het eind van de negentiende eeuw tot
bloei in de vele Indische romans die
over dit onderwerp verschenen.
Opvallend is de specifieke rol die de
blanke Nederlandse vrouw hierin
speelt. Zuiver, puur en verheffend
moet zij zijn.
Blanke reizigsters
1870 was het begin van een bloeipe
riode voor de Indische roman. Door
het groeiende aantal Nederlanders
dat naar Nederlands-Indië vertrok
raakten steeds meer mensen geïnte
resseerd in verhalen over het land.
Opvallend is dat dit niet alleen man-
34
nen waren, maar ook steeds vaker
vrouwen. Nederlandse auteurs ont
dekten het Oosten als bron van inspi
ratie en begonnen Indische romans te
schrijven. De rol van vrouwelijke
auteurs in deze periode is opmerkelijk.
In tientallen romans en verhalenbun
dels beschreven zij de belevenissen van
Nederlandse vrouwen in of op weg
naar Nederlands-Indië. Zo ook Louise
B.B. en Augusta de Wit.
In 1904 schreef Louise de Neve onder
het pseudoniem Louise B.B, de roman
Janneke de Pionierster. In dit boek wor
den de belevenissen van de vrouwelij
ke hoofdpersoon Janneke gevolgd. Zij
vertrekt met haar grote liefde, Henk,
naar een afgelegen goudmijn in Indië.
Eenmaal aangekomen bij deze mijn
blijkt dat de blanke mannen, die daar
het rijk alleen hadden, hun westerse
normen en waarden compleet hebben
laten varen. Ze bedienen zich van alle
tropische heerlijkheden die het land
hen biedt. Janneke is geschokt en
neemt zich voor deze mannen snel
weer manieren bij te brengen. Al snel
verzucht ze het geluk, dat zij met haar
man is meegekomen naar dit exotische
oord. Anders zou hij al snel vervallen
zijn in zondige gewoonten en hande
lingen. Iets wat mannen toch al eigen
is. Vrouwen zijn volgens haar veel
beheerster en kunnen zich beter wape
nen tegen de vele verleidingen die het
Oosten de Europeaan biedt. Als een
Uitzicht op Padang.
Fotocollectie Moesson.
baken van zuiverheid en
zedigheid torent Janneke
boven de mannen uit.
Uiteindelijk zullen alle man
nen van de mijn zich aan
haar zuiverende invloed over
moeten geven.
Properlieicl
Een ander voorbeeld is de
roman De Godin die Wacht
van Augusta de Wit. Het ver
haal gaat over de jonge advo
caat Van Heemsbergen die
zonder zijn verloofde Ada
naar Nederlands-Indië ver
trekt om het rechterlijke werk
van zijn overleden leermees
ter, de vader van Ada, voort
te zetten. In het begin loopt
hij over van enthousiasme en
ambitie, maar zodra hij door
dringt tot het echte 'leven'
blijft hier weinig van over en
verandert hij in een
gedeprimeerde, moedeloze
jonge man die een uitvlucht zoekt in
een verliefdheid op een Indonesische
schone. Ada begrijpt al snel uit zijn
brieven dat het met Van Heemsbergen
de verkeerde kant op gaat. Ze stapt op
de boot en snelt naar hem toe. In Indië
aangekomen, bekent Van Heemsbergen
haar al zijn zondige handelingen. Nu
Ada weer bij hem is voelt Van
Heemsbergen zich bevrijd van de
moessOn
