Thuis
Estafettecolumn
teruggetrokken uit Zuidoost-Azië. En na
de geweldsuitbarsting die vooraf ging
aan Soeharto's aftreden zijn de buiten
landse investeerders nog steeds erg hui
verig terug te keren naar Indonesië. Het
heeft zeker twee jaar geduurd voordat
het toerisme in Indonesië weer enigszins
op niveau was. De bloederige rellen in
1998 en de onlusten op de Molukken
maakten dat veel mensen hun reis naar
Indonesië hebben uitgesteld of zelfs
geannuleerd.
De bomaanslag op Bali, 12 oktober
vorig jaar, had daarom niet op een ver
velender moment kunnen komen. Van
de ene dag op de andere was het toeris
me op Bali teruggebracht tot nul. De
melkkoe van de Indonesische economie
gaf geen melk meer. Zelfs Bali, waar
iedereen altijd van dacht dat het een vei
lige haven was, bleek niet meer veilig.
Van Dijk: 'Na de bomaanslag op Bali,
12 oktober vorig jaar, blijven de toeris
ten weg. En dan komt daar dit jaar nog
de angst voor SARS overheen.
Je ziet nu dat het toerisme in heel
Zuidoost-Azië terugloopt.'
Dat zijn gevoelige klappen voor
Indonesië. Extra reden voor Megawati
om haar greep op de afvallige provincies
te verstevigen. De financiële stabiliteit
van het land is voor haar nu even
belangrijker dan de onafhankelijkheids-
wens van Aceh en Papua.
Rupiali's
Om corruptie uit te roeien moeten eerst
de verschillen tussen arm en rijk kleiner
worden. Dat kan alleen wanneer de eco
nomie van Indonesië weer hersteld is.
Om de economie weer normaal draaien
de te krijgen moeten de toeristen weer
terugkomen naar Indonesië en de rust in
de opstandige provincies weergekeerd
zijn. Maar zolang het rommelt in
Indonesië zal het aantal toeristen niet
terugkomen op het niveau van voor de
crisis.
Als kind weet je al gauw waar, maar nog niet altijd waarom je je ergens
senang voelt. Toen ik heel jong was kon ik al snel vaststellen dat er 'hol-
landers' waren en 'indischen' en dat het er bij die indischen in grote lijnen
toe ging zoals thuis. Dat het bij 'hollanders' anders was, dat wende, maar
als het bij Indischen 'anders' was dan bleef dat knagen. Waarom had die
oom geen tjebokfles op de w.c.? Waarom deed die tante de halfvolle
schaal terug in de kast toen ze de spekkoek geserveerd had? Wat zag de
huiskamer van die Indische kennissen er 'hollands' uit? Waarom praat die
Indische mijnheer zo bekakt? Wat ruikt het anders in de keuken van deze
Indische mevrouw?
Of je je ergens thuis voelt blijk je op te hangen aan merkwaardige details
die soms met zintuiglijke ervaringen of met je onbewuste te maken heb
ben, maar ook vaak met nostalgie.
De scherpe scheidingslijn tussen Indischen en 'Hollanders' verdween
geleidelijk. Indischen verhollandsten, en Hollanders werden, misschien
onder invloed van de vele nieuwkomers minder Hollands dan sommige
Indischen.
Al reizende ben ik me steeds meer gaan afvragen hoe het komt dat ik me
bij een Hongaarse vriendin in Boedapest, een Tsjechische vriend in New
York of een Marokkaanse familie in Casablanca meteen thuis voelde en
bij de ouders van mijn 'hollandse' schoolvriendinnetje na vele jaren nog
niet?
Ook in Mali, ergens in een klein dorpje in een hutje voelde ik me opeens
heel erg thuis zonder precies te kunnen zeggen hoe dat kwam. Het is de
herkenning van de non-verbale communicatie, de omgangsvormen met
betrekking tot gastvrijheid, het oogcontact. Gisteren zat ik onverwacht bij
een mij verder volslagen onbekend Vlaams gezin aan tafel in een afgele
gen gehucht in de Westhoek van Vlaanderen. Een kennis van het echtpaar
kwam onuitgenodigd binnen met een grote hoeveelheid Turkse worstjes
uit Lille om niet met lege handen te verschijnen. De worstjes werden uit
gedeeld en de Franse kennis schoof aan. De vijftienjarige robuuste zoon,
die met zijn ouders tot zijn elfde in Gent had gewoond en daar op een
multiculturele school had gezeten, nam als eerste gretig een grote hap van
zijn Turkse worstje. Plots liepen er tranen over zijn wangen. Ik dacht dat
de worst te pikant voor hem was, maar een uurtje later bekende hij me dat
op school in Gent, als hij zijn middagboterham vergeten was, de Turkse
jongens de enigen waren die bereid waren hun broodjes met hem te
delen. Die worstjes riepen heimwee op. Hij had zich op de scholen elders,
waar alleen Vlaamse leerlingen zaten, nooit meer zo thuis gevoeld.
Of ik me senang voel heeft wat mij betreft weinig met cultuur te maken.
Het gaat om herkenning, erkenning, vertrouwen, acceptatie, respect,
warmte, eigenwaarde in combinatie met vriendschap, liefde of familie
band.
Sinds mijn romandebuut Geen gewoon Indisch meisje vraagt men mij tel
kens weer: 'Waar voelt u zich meer thuis, hier in Nederland of in
Indonesië?' Ik blijf al die mensen een antwoord schuldig, want een simpel
antwoord op deze veelgestelde vraag is er niet.
Marion Bloem
Marion Bloem nodigt Ernst Jansz uit om in de volgende Moesson een column
te schrijven over zijn 'thuis-gevoel'. Hoe zit dat als je moeder Hollands is en je
vader Indisch of Indonesisch?
47 ste jaargang - nummer 12 - juni 2003
19
