Jan Theodoor Toorop (1858-1928)
schilder, graficus en ontwerper
DOOR FRANS LEIDELMEIJER
Links Jan Toorop, rechts zijn zusje met de baboe
voor te bereiden op een verdere opleiding in Holland; hij is dan
negen en een half jaar oud. Onder de hoede van een Arabische
kapitein, een vriend van zijn vader, voer hij naar Batavia. Van deze
kapitein kreeg Jan kleurkrijtjes, waar hij de hele reis zoet mee was.
Op 13-jarige leeftijd vertrok hij naar Holland voor zijn verdere
opleiding. Zijn oudere broer Charles was hem al voorgegaan. De
bedoeling was om een opleiding voor grootambtenaar te volgen.
Hij zou zijn ouders nooit meer terugzien.
Les Vingt
In Nederland wilde het op de hbs niet erg vlotten. Jan wordt in
verschillende gastgezinnen in Leiden, Winterswijk en Delft onder
gebracht. Hij tekende liever of speelde piano.
Door toedoen van de Haagse verzamelaar de heer Ahn, die in Jan
een getalenteerde kunstenaar zag, gaf Jans vader na veel soebat
ten toestemming om naar de Academie voor Beeldende Kunsten
in Amsterdam te gaan. Maar met een van zijn medeleerlingen en
goede vriend Antoon Derkinderen vertrok hij naar Brussel om
Jan Toorop wordt beschouwd als de belangrijkste Nederlandse
kunstenaar uit de periode tussen Vincent van Gogh (1853-1890)
en Piet Mondriaan (1872-1940). Een onderzoek naar zijn familie
achtergrond is zeker belangrijk omdat Toorop zelf geloofde dat
zijn kunstzinnigheid verklaard zou kunnen worden door zijn
gemengdbloedige afkomst.' Dit schrijft de Canadese kunsthistori
cus Robert Siebelhoff in een artikel getiteld 'The family back
ground and personality of Jan Toorop'.
Wat was die gemengdbloedige afkomst dan? In sommige biogra
fieën wordt geschreven dat Toorops vader een Hollander was,
getrouwd met een inlandse met Chinees bloed. Beide ouders
waren echter Indo-Europees. Dit misverstand zal wel ontstaan zijn
doordat veel Hollanders niet echt weten hoe de samenstelling van
de bevolking in het vooroorlogse Indië was; dat er tijdens de kolo
niale periode een groep mensen met gemengd bloed bestond die
de Nederlandse nationaliteit bezat en hoge posities bekleedde,
zoals Toorop's vader, Christoffel Theodorus Toorop. Hij beëindigde
zijn loopbaan als assistent-resident.
De overgrootvader van Jan Toorop was een zekere Abraham
Toorop die vanuit Nederland met de Amstelveen in 1762 naar
Batavia kwam. Hij trouwde er de Javaanse Sarie. Zij kregen drie
kinderen. Deze Abraham zou de stamvader worden van alle
Indische Toorops. De onnederlands klinkende naam zou afkomstig
zijn uit Noorwegen en oorspronkelijk Thorp zijn, wat dorp bete
kent. In de loop van de tijd zou Thorp, Torop worden totdat het uit
eindelijk Toorop werd.
Kleurkrijtjes
Jan Toorop werd geboren op 20 december 1858 in Poerworedjo. Zijn
moeder was Maria Magdalene Cooke, die een Engelse vader had
en een Indo-europese moeder, die half Chinees was. Jan had nog
een oudere broer en na hem zouden er nog 3 dochters geboren
worden. In 1863 vertrok het gezin naar het tineiland Banka. Vader
Toorop, die als griffier bij de landraad van Poerworedjo werkte,
kon als administrateur van de tinmijnen meer geld verdienen, erg
belangrijk voor een gezin met vijf kinderen. Ze woonden eerst in
Muntok, later in Soengailiat. Op Banka ging Jan vaak met zijn
vader de oerwouden in. Daar kwam hij in contact met de wilde,
geheimzinnige natuur. Deze tochtjes moeten een grote indruk op
hem gemaakt hebben.
In 1868 werd Jan naar een school in Batavia gestuurd om hem vast
16 moesson
