Twee jongetjes met bootje
Een tijdje geleden kwam ik in het bezit van een
gouache van Toorop, met de voorstelling van twee
jongetjes die met een papieren bootje in zee spe
len, waarschijnlijk in Katwijk of Domburg; plaat
sen waar Toorop gewoond heeft. Dit werkje was
vroeger in Indië in het bezit van een van de zusters
van Toorop, die het waarschijnlijk van haar broer
uit Nederland heeft gekregen. Het kwam in het
bezit van Hortence d'Adelhart Toorop, een ver
familielid van haar. Die stuurde het in de jaren
vijftig per post weer naar haar broer in
Amsterdam, die met een zuster van mijn vader
getrouwd was. De tekening had de tand des tijds
niet goed doorstaan en moest nodig gerestaureerd
worden. Een restauratie die mijn achterneef, die de
tekening had geërfd, zich niet kon veroorloven. Hij
vroeg of ik het van hem wilde kopen en ervoor
zorgdragen. Dat heb ik gedaan en het in de oude
glorie laten herstellen door de papierrestaurateur
van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Zo is het
werk toch in zekere zin in de familie gebleven.
Katholieke periode
In Nederland wordt Jan vaak verweten dat hij in zoveel verschil
lende stijlen heeft gewerkt. Misschien is dat wel het gevolg van de
psyche van een gemengdbloedige. Vloeiende aanpassing is een
eigenschap die veel Indische mensen hebben. Toorop heeft in zijn
werk veel invloeden ondergaan, maar is zelf ook invloedrijk
geweest. Bijvoorbeeld op het werk van de Weense schilder Gustav
Klimt, niet een van de minste, heeft zijn symbolistisch werk
invloed gehad, wat te zien is aan de beroemde Beethovenfries in
Wenen. Ook in het werk van de Schotse Charles Rennie
Mackintosh en zijn vrouw Margaret zijn invloeden van Toorop te
bespeuren.
Nadat hij in 1905 door invloed van zijn vrouw katholiek werd,
maakte hij symbolistische tekeningen met een katholieke inhoud
in een strenge lineaire stijl, heel anders dan de gebogen lijnen uit
zijn beginperiode. De katholieke periode is in artistiek opzicht de
minst interessante. Daarnaast heeft hij zijn leven lang portretten
gemaakt. Dat deed hij om zich een vast inkomen te garanderen.
Ook dit genre beoefende hij met veel verve.
Nasi goreng
Jan Toorop was een kosmopoliet in hart en nieren, toch bleef hij
zijn Indische achtergrond trouw. Hoewel hij zijn ouders niet meer
terug heeft gezien, was er een levendige briefwisseling met hen.
Ook met zijn zusters had hij een goed contact. Eén zus, Elize Beets-
Toorop, die weduwe was geworden doordat haar man in de
Atjehoorlog was omgekomen, kwam met haar vier zoontjes naar
Holland. Jan werd hun toeziend voogd. Hij zocht hen vaak in
Haarlem op en dan was het feest. Oom Jan speelde op de piano,
terwijl zijn neefjes met hem dolden. En zijn zus was in de keuken
bezig om zijn lievelingsgerecht, nasi goreng met hete sambal, voor
hem klaar te maken.
De Indo Jan Toorop heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de
kunst rond 1900, zowel in nationaal en internationaal verband.
Verder is hij de stamvader geworden van een geslacht van schil
ders in Nederland. Zijn dochter Charly Toorop werd een bekende
schilder, haar zoon Edgar Fernhout werd dat ook en de nieuwe loot
aan de stam is Richard Fernhout, Edgar's zoon die zijn faam nog
moet waarmaken, o
Met dank aan mijn neef Rudy d'Adelhart Toorop en zijn zoon Timo.
Gerard van Wezel, een kunsthistoricus die een catalogue raisonné,
een overzichtscatalogus waar bijna alle werken van Toorop in voor
komen, in voorbereiding heeft.
Volgende maand schrijft Frans Leidelmeijer weer zijn column
Uit de kunst.
18 moesson
