West Duitsland betaalde voor mij 50.000 Westmark
Kuo:'Op de CAS werd ik politiek bewust en raakte in de ban van het
communisme. Mijn vader was altijd al aanhanger van de Volksrepu
bliek China. Niet als communist, maar omdat hij dacht dat Chinezen in
het buitenland de hulp nodig hadden van een sterk China. De Volks
republiek had beloofd onrechtvaardigheid uit te roeien en mijn vader
geloofde daar min of meer in. Min of meer, want hij was als journalist
een sceptisch man. Zelf las ik veel: Anne Frank, de negerhut van oom
Tom, Robin Hood. Allemaal moedige mensen die voor rechtvaardigheid
streden. Dat sprak mij aan. Omdat mijn vader later in de Soekarno-tijd
veel met Chinese en Indonesische intellectuelen omging, kwam ik in
aanraking met linkse literatuur. Mijn vader had sowieso een enorme
bibliotheek. In die tijd dacht ik dat er eindelijk een oplossing gevonden
was om de onrechtvaardigheid in de wereld voor eens en voor altijd op
te lossen. Door de klassenstrijd. Eigenlijk een heel eenvoudige theorie:
de hele geschiedenis van de mensheid is een klassenstrijd, met de
uitbuiters aan de bovenkant en de onderdrukten aan de onderkant. Ik
voelde mij deel van die strijd. Iedere avond luisterde ik in mijn kamertje
naar Indonesische uitzendingen van radio Moskou en radio Peking. In
1951 was een groot aantal landen communistisch, en dus bevrijd.
Leeftijdgenoten waren anders. De meesten op de CAS waren pro-Ne
derlands en de rest had geen belangstelling voor politiek. Ze vonden
meisjes interessanter en misschien hadden ze wel gelijk!'
Beloofde paradijs
Via een communistische studentenorganisatie krijgt Kuo in 1958 de
kans om aan de Karl Marx-universiteit in Leipzig te studeren. Eenmaal
in Oost-Duitsland raakt hij vrijwel direct teleurgesteld in zijn idealen.
Kuo:'Mensen waren arm, slecht gekleed, winkels waren leeg, alles was
gerantsoeneerd en van zeer slechte kwaliteit. Je kon zien, voelen en
ruiken dat de mensen ongelukkig waren. Precies het tegendeel van wat
het communisme beloofde: de bevolking zou vrij zijn, zich vrij kunnen
ontplooien en ontwikkelen, niet meer uitgebuit worden. Maar wat ik
zag, waren dwangarbeiders, die onder middeleeuwse omstandigheden
in fabrieken moesten werken. Ook hier konden alleen de hoge pieten
zich alle luxe permitteren. De situatie was precies hetzelfde of nog
erger dan eerst.'
Tot de bouw van de muur in 1961, vluchten zo'n 4 miljoen Duitsers
naar West-Duitsland. Kuo maakt het dagelijks mee op de universiteit.
Naambordjes van nieuw academisch personeel worden niet eens meer
op de deuren gehangen, de volgende dag kan de vervanger alweer op
weg zijn naar het westen. Kuo is een naïeve, goedgemutste student
die zich daar als buitenlander niet zo veel van aantrekt. Maar om hem
heen merkt hij de invloed van de muur.
KuoCHet hele land kwam in een diepe depressie terecht. Je zag de
mensen om je heen verdrietig en treurig worden, huilen. Een psychi
ater noemde het die Mauerkrankheit. Er waren veel zelfmoorden, ook
onder mijn kennissen. De regering veranderde in een troep gevange
nisbewaarders. Mensen gedroegen zich als gevangenen. Waren doods
bang en zeiden niets meer. Gingen zwijgend naar het werk, deden
wat ze moesten doen. Hoe komen we hier uit? In de kroeg of thuis
werd daar altijd over gefluisterd. Zelfs thuis, zo bang was men voor de
geheime politie.'
Spionage
Kuo weet in die tijd wel dat de Statssicherheit bestaat, maar niet dat
hij zelf ook in de gaten wordt gehouden. Als negentienjarige student
vindt hij zichzelf een onbelangrijk iemand. Dertig jaar later, na de
eenwording van Duitsland, krijgt hij zijn Stasidossier in handen: maar
liefst veertig personen in zijn omgeving blijken hem regelmatig te heb
ben bespioneerd. Vrienden, vriendinnen en medestudenten schreven
dagelijks berichten/Als ik met twee vrienden in de kroeg zat,'vertelt
Kuo,'schreven ze allebei over mij, onafhankelijk van elkaar. Want op
hun beurt wisten ze niet van elkaar dat ze voor de Stasi werkten! Een
volkomen paranoïde maatschappij.'
Maar het ergste moet nog komen.
In de nacht van 31 januari 1965 wordt Kuo met geweld meegenomen
voor verhoor. Spionage en verleiding tot het verlaten van de DDR, zo
luidt de aanklacht. Vanwege de gespannen verhouding tussen de
Sovjet Unie en China, gebruikt de Stasi zelfs Russische ondervragers
voor de hardhandige verhoren. Kuo is suikerpatiënt en heeft insuline
nodig. Hij vraagt er herhaaldelijk om, maar krijgt het niet. Daarom
geeft Kuo na achttien maanden een gedeeltelijke bekentenis. Maar
nog steeds krijgt hij geen insuline.'Liquideren,'staat er dan ook in zijn
Stasidossier, maar ook hier komt hij pas vele jaren later achter. Ironisch
genoeg blijkt het slechte gevangeniseten zijn redding. Het werkt als
een streng dieet. Samen met de fitnessoefeningen die Kuo de hele dag
doet, houdt hij het vier jaar zonder insuline vol. Wel is hij tegen die tijd
twintig kilo afgevallen.
Verder is het Kuo niet toegestaan contact te hebben met medegevan
genen. Brieven worden hem onthouden, en zijn brieven - aan familie,
advocaat en Chinese ambassade - worden achtergehouden.Twee boe
ken in de week mag hij lezen en één keer in de twee weken douchen,
onder begeleiding. In 1970 doet hij een zelfmoordpoging.
Persönlichkeitswander
Via klopsignalen vertelt Kuo West-Duitse medegevangenen over
hemzelf. Zo komen er na vier jaar gevangenschap berichten in de
West-Duitse media over een Chinees die in Bautzen in een Stasigevan
genis zit. Medegevangenen hebben hun belofte waargemaakt om na
vrijlating aandacht te zoeken voor zijn geval. Vrijwel direct verbetert
moesson
