Brieven
Krossi malas
Indische limericks
Terugblik
Dokter Saar
Foto: archief Moesson
Heel leuk dat Juul Lentze onze krossi malas
weer in herinnering bracht. Tot m'n grote
verrassing zag ik vorig jaar een oude krossi
malas terug! Waar? Op het Indisch achtererf
in het Openlucht Museum. Hij stond onder
een boom, in de schaduw. Neen, ik ben er
niet in gaan zitten, wel moest ik 'm even
strelen - in welk jaar zou ie gemaakt zijn?
Het was zo vertrouwd, heel fijn.
Mevr. H. van Zijp, Wassenaar
Een Indische oma uit Tiel
Zei steeds als iets haar wel beviel
Aan kleindochter Maud
Als die giechelde stout:
'Niet zo dan, te erg jij, anstiel!'
Een romantische tiener uit Glodok
Die vond in haar kamer een kodok
Zij sprak toen meteen:
'Als niet prins jij, ga heen,
of ik poekoel jou hartstikke mogok!'
Lily Kloots-Touwen, Vlaardingen
Met gesloten ogen zalig dromend in het
heden, komen beelden terug uit een ver
verleden. Dwalend in een tijd die nooit meer
terugkomt, waarvan de actualiteit nagenoeg
is verstomd. Zie ik weer statige klapperbo
men, kali's die slingerend door het groene
landschap stromen. Sawah's, bamboebossen,
duizelingwekkende ravijnen, rookpluimen
van vulkanen die in wazige verten verdwij
nen. Gesjirp van djangkriks vermengd met
gamelangeluiden die telkens weer een tro
pennacht inluiden. Nu zit ik hier in Holland
te bibberen van de kou, ver van het eilanden
rijk waar ik zo van hou. Als ik al deze tafere
len mijmerend heb bekeken, heb ik spijt dat
ik vroeger niet zo goed heb gekeken.
Harold Charles, Maastricht
Dokter Engels studeerde af in Holland als
huisarts en tandarts. Ze was zeer religieus en
ging als vrijwilliger in de zending naar Indië.
Toen ik haar in het Solose interneringskamp
'Ziek en Zorg' ontmoette, was zij 55-plus
met grijs haar. In het kamp deed ze dubbele
dienst, vier dagen in de week als dokter en
twee dagen als tandarts. Ik (16 jaar) was één
van haar tandartspatiënten, mijn jongere
broer (12 jaar) moest haar kantoor schoon
houden. In april 1943 moest iedereen in
het kamp aantreden op het terrein voor het
administratiekantoor.]...] Ik stond vooraan
en had goed zicht op alles wat voorviel. De
kampadministratie werd van een civiele
Japanse commandant naar een militaire
commandant over gedragen. De nieuwe
commandant, een hoge officier, was klein en
stond op een tafel zodat hij de menigte kon
overzien. Hij gaf een toespraak, die vertaald
werd in het Hollands. Iedereen moest naar
voren komen als je naam werd afgeroepen,
een diepe buiging voor hem maken, zijn
hand opsteken, een eed afleggen datje niet
zou ontsnappen en alle bevelen op zou
volgen. Vervolgens moest je in een boek, dat
voor de officier op tafel lag, je handtekening
zetten achter je naam, weer een diepe bui
ging voor hem maken en dan moest je weer
terug naar je plaats.
Dokter Engels' naam werd afgeroepen. De
gracieuze vrouw kwam naar voren en stak
haar hand op om de eed af te leggen. De
Japanse officier vroeg haar waarom zijn
niet boog voor hem. Zij antwoordde: 'Ik kan
alleen maar voor twee personen buigen,
mijnheer. God en mijn Koningin.' 'Dat
zullen we dan zien', zei hij, terwijl hij zijn
samurai-zwaard begon te trekken. Dokter
Engels sprong op en met beide handen greep
zij de pols van de officier en hij kon het
zwaard niet uit de schede krijgen. Dokter
Engels hield vast voor haar leven ofschoon
zij gemeen getrapt en geslagen werd door de
kampwachten. Uiteindelijk werd zij door de
heiho-kampwachten naar de vlakbij gelegen
wachtpost gesleept, alwaar ze in een cel werd
gegooid. Nadat iedereen de eed had afge
legd, werden wij terug gestuurd naar onze
loodsen. De kampcommandant ging naar de
cel waar dokter Engels was opgesloten en gaf
haar een vreselijk pak slaag. Een dag erna
kwam ik in de cel naast haar terecht. Ilc had
een zak suiker gestolen uit het Japanse maga
zijn. Iedere morgen voordat de commandant
naar zijn kantoor ging, kwam hij bij ons
langs. Eerst bij dokter Engels, die hij altijd
gemeen afroste. Dan kwam hij bij mij en gaf
mij er van langs. Ik verloor veel tanden, die
ik in mijn mond hield totdat hij weg was.
Ook scheurde het netvlies van mijn rechter
oog. Na een week mochten we beiden er uit.
Hij gaf dokter Engels wat zijden zakdoekjes
en vertelde haar dat hij respect voor haar
had, omdat ze vasthield aan haar principes.
Een week later overleed zij aan inwendige
verwondingen en ons kamp verloor een
uitstekende dokter en de enige tandarts.
Ik wilde dit schrijven zodat niemand haar
vergeet.
Jan van Buren, Green Valley, USA
26
moesson
