r/r* e*JMI
de voorgalerij o boeken o cd's o dvd's o sites o nieuwtjes
tips@moesson.com
Ontsnapt aan de dood
Backpay
Nieuw monument
In Met de dood voor ogen worden zestien verhalen verteld.
Het zijn ontroerende, gruwelijke, aangrijpende en soms lach
wekkende verhalen, gezien door de ogen van degenen die het
meemaakten. Benny de Lizer overleefde een massa-executie
van de Japanners en liep nog veertien jaar rond met een kogel
in zijn long. Wie kent het verhaal van de overlevenden van
de Endeht Dit schip verging na een aanval van de Japanners
en de opvarenden moesten op een vlot in zee dagenlang
zien te overleven. Wim Wilderman was op 7 decemberig4i
ooggetuige van de Japanse aanval op Pearl Harbor waarbij
het schip waar hij op voer, de Jagersfontein, ternauwernood
gemist werd door een Japanse bom. Later werd hij te werk
gesteld aan de Pakan Baroe-spoorlijn en overleefde deze hel.
Chris Holman zat bij het gevreesde KNIL-korps'Bloedvingers',
gespecialiseerd in guerrilla-acties in de rimboe. Hij werd
gepakt door de Japanners, maar ontsnapte en wist drie maan
den lang in zijn eentje te overleven in het oerwoud. Hij was
geboren om te vechten; na de oorlog in Indië vocht hij onder
andere nog in Nieuw Guinea, Korea en Vietnam. Nora Prins
was kampleidster van het Japanse vrouwen- en kinderkamp
in Brastagi en Aek Pamienke III op Sumatra van 1942 tot 1945.
Zij vertelt hoe het was om verantwoordelijk te zijn voor ruim
1700 mensen in het kamp.
Ondanks de aangrijpende en heftige onderwerpen is het boek
goed te lezen. Het is vlot en persoonlijk geschreven. Een boek
datje grijpt.
Een van de zaken die de Indische gemeenschap
voortdurend in beroering heeft gebracht, is
die van de backpay: het niet uitbetalen van
achterstallige lonen en salarissen gedurende de
Tweede Wereldoorlog in Nederlands-lndië door
de Nederlandse overheid. In Indische rekening
beschrijft Hans Meijer het ontstaan en verloop
van deze kwestie.
Na de Tweede Wereldoorlog stonden de Neder
lands-Indische autoriteiten vooreen probleem:
compensatie van gederfde lonen en salarissen
was in de slechte economische situatie die toen heerste, onbetaalbaar.
Er waren wel bedrijven, zoals de BPM, die hun personeel volledig com
penseerden, waardoor dit de norm werd. Er kwam echter slechts een
rehabilitatieregeling; drie tot vijf maanden achterstallig salaris. Dit werd
door betrokkenen als uiterst mager en hoogstens als een eerste stap in de
richting van volledige compensatie gezien.
Binnen de overheid zelf werd overigens niet eenduidig gehandeld. De
marine ging bijvoorbeeld wel over tot volledige compensatie; het KNIL
niet. Dit leidde tot grote verontwaardiging.
De houding van de overheid stak nog meer, omdat andere geallieerde
mogendheden hun personeel in Azië wél volledig compenseerden en
soms zelfs een aanvullende uitkering gaven. Dat gold ook voor Engeland,
waarde economie toch ook zwaarte lijden had gehad onder de oorlog. In
Engelstalige landen is de term backpay in deze context dan ook nauwe
lijks bekend. Een extra complicatie was dat de regering in Den Haag van
mening was dat het een Indische aangelegenheid was, die door de Indi
sche landsregering moest worden opgelost. Met name de'preciezen', zoals
minister van financiën Piet Lieftinck, waren op dit punt onvermurwbaar.
Na de soevereiniteitsoverdracht in 1949 was de opvatting dat mensen zich
met claims bij de rechtsopvolger van Nederlands-lndië; Indonesië, moes
ten vervoegen. Met deze geschiedenis in het achterhoofd is de backpay-
kwestie decennialang een steen des aanstoots geweest in de verhouding
tussen de Indische gemeenschap en de Nederlandse overheid. Uitkeringen
zoals de WUBO en de WIV brachten daar geen verandering in, omdat ze
niet tegemoet kwamen aan de wens gecompenseerd te worden voor
het gederfde loon. Meijer laat aan de hand van reacties uit Indische kring
zien hoe de backpay-kwestie voor sommigen symbool was van het gevoel
achtergesteld te zijn ten opzichte van diegenen die de oorlog in Nederland
hadden meegemaakt. In hoeverre Het Gebaar daar verandering in heeft
gebracht, is nog maar de vraag. Voor sommigen zal het altijd te weinig en
vooral te laat zijn. Indische rekening is niet alleen een must voor iedereen
die belangstelling heeft voor de backpay-kwestie, maar voor iedereen die
iets wil begrijpen van de relatie tussen de Indische gemeenschap en de
Nederlandse overheid. (Wim Manuhutu)
Indische rekening
Indië, Nederland en de backpay-kwestie 1945-2005
door Hans Meijer
Uitgeverij Boom:440 pag. (paperback)
ISBN: go 8506 115 6
Prijs: 24,50
4 moesson
Met de dood voor ogen
Overleven in de strijd om
Indië
door Henk Hovinga
Van Wijnen: 221 pag.
(gebonden)
ISBN: go 5194 2j8 8
Prijs: 24,50
Zestig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog in Neder
lands-lndië komt er een nieuw herdenkingsmonument voor
de slachtoffers van de Japanse bezettingsjaren en de daarop
volgende Bersiap-periode. Dit monument, dat zal verschij
nen in Den Bosch op het terrein van de Grevelingen van het
voormalig Indisch bejaardenhuis, zal HONI '42-'4g 's-Bosch
gaan heten. Dit staat voor 'Herdenking Oorlogsslachtoffers
Nederlands-lndië '42-'49'. Het monument is onder andere
bedoeld voor de minder mobiele ouderen uit de regio voor wie
een reis naar Den Haag niet meer mogelijk is. Het monument
zal op 15 augustus onthuld worden en in de jaren erna zal er
op die datum een herdenkingsdienst gehouden worden. Voor
informatie bel: 073 - 613 99 82.
.,>3
;.V
Overleven in dc strijd om Indic
