Waar zijn de bomen?
Ilse Theresia van Prehn-Lapré
Jenny Leonie Lantzius
column
door Zeffrey Alkatiri
Met alle dierbaren om ie heen
was het gevecht voor jou alleen
We zagen wel je stil verdriet
maar helpen konden wij je niet
Ondanks je ongelijke strijd
raakte jij je geloof niet kwijt
Onze gebeden mochten niet baten
in berusting heb jij ons verlaten
Te vroeg nam je afscheid
Je nam afscheid zoals je was,
trots, moedig, sterk, dapper,
behulpzaam, intelligent
en liefdevol.
Soerabaja, 26 november 1949
t Rotterdam, 3 september 2005
Heer ontvang haar met alle liefde welke zij ons ook zo vaak gaf
Max
Marcel
Watteren Marjolein
Robert
Fam. van Prehn
Fam. Lapré
Correspondentie-adres
Merwedestraat 8
2987 CJ Ridderkerk
Vergeet haar tranen,
bewaar haar gulle lach.
Zij heeft haar strijd gestreden,
dat zij nu vredig rusten mag.
Toch nog onverwacht is van mij
heengegaan mijn lieve zuster
Batavia, 9 maart 1924
t Amsterdam, 7 augustus 2005
Els de Groot-Lantzius
Correspondentie-adres:
Louis Bouwmeesterstraat 60
1065 KX Amsterdam
De crematieplechtigheid heeft in
besloten kring plaatsgevonden.
De Indonesische schrijvers Zeffrey Alkatiri
en J.J. Rizal schrijven afwisselend een co
lumn waarin ze verbanden leggen tussen
Batavia en het huidige Jakarta.
Veel topografische gebieden en straatna
men in Jakarta dragen de naam van een
bepaalde boomsoort. Maar als je vraagt
waar deze bomen zijn, zal men waarschijn
lijk moeite hebben de desbetreffende boom
te kunnen traceren. Veel van die bomen zijn
namelijk verdwenen.
Het vernoemen van gebieden naar namen
van bomen begon al voor de Nederlandse
tijd. Waarschijnlijk is Batavia vroeger, van
wege uitbarstingen van de Cunung Gede en
de Gunung Salak erg vruchtbaar geweest.
De vruchtbaarheid kan afgeleid worden uit
de vele namen van gebieden die verwij
zen naar plantages, zoals Pisangan (een
gebied met veel bananenbomen), Cimang-
gis (met veel manggisbomen), Kayu Putih
en Kampung Ambon, vernoemd naar de
ambonboom en niet naar de inwoners van
Ambon. Waarschijnlijk groeiden er ook veel
djatibomen, want er zijn nu nog steeds ge
bieden naar vernoemd, zoals Kebon Jati,Jati
Padang enJatinegara. Maar denk ook eens
aan Kebon Jahe (gembertuin), Kebon Sayur
(groentetuin), Kebon Nanas (ananastuin) en
Kebon Kacang (pindatuin). Het vreemde is
dat er geen gebied is dat Kebon Tebu (suiker
riet) heet, terwijl bijna de helft van alle
plantages vroeger uit suikerrietplantages
bestond. Het is ook vreemd dat kampong
Condet in Pasar Minggu, die bekend staat
om zijn salakplantages, niet kampung Salak
genoemd is.
De naam voor een gebied werd gegeven
door de zogenaamde 'Stadsgemeente Bata
via', zowel voor als na de onafhankelijkheid.
Ook regelde de 'Stadsgemeente' het samen
voegen van gebieden. Maar tot op de dag
van vandaag weet niemand eigenlijk welk
gebied vermeld staat bij de'Stadsgemeente
Batavia' en welk gebied vermeld is in het
beleid van de gemeente Jakarta. Behalve
namen van bomen en plantages hanteerde
de 'Stadsgemeente Batavia' ook namen van
bloemen voor het benamen van gebieden,
zoals Teratai (lotus) en Anggrek (orchidee).
Het gebied Johar in Jakarta is een voor
beeld van een gebied dat naar een boom
vernoemd is. Dit gebied werd op bevel van
Oscar van Nispen, de resident van Batavia
in 1877, beplant met joharbomen om zo het
hete en kale Batavia wat meer groen te ge
ven. Vandaag de dag heet het Johar Baru.m
verband met de uitbreiding van het gebied.
Behalve Van Nispen nam ook Daendels initi
atieftot het planten van bomen. Hij gaf de
opdracht om djati- en asembomen te plan
ten langs de weg van Anyer naar Panarukan.
Tot grote spijt van ex-president Wahid heeft
zijn opvolger, president Megawati, alle
eeuwenoude djati- en asembomen langs de
kant van de weg in Banyuwangi, Proboling-
go en Panarukan laten kappen.
In de tijd van de compagnie werd ook
regelmatig gekapt, om wegen en tuinen
aan te leggen. Uit veiligheidsoverwegin
gen werden bomen gekapt zodat men de
bewegingen van de vijand in de gaten kon
houden. Ook werden er in de twintigste
eeuw veel bomen geveld als brandhout voor
de stoomwals. Vroeger was Batavia rijkelijk
begroeid. Aan weerszijde van elke straat
groeiden verschillende soorten bomen.
Vooral in de elitewijken zoals de Oranje
Buurt en de Menteng Buurt.
Sinds de tijd van gouverneur Ali Sakidin in
1967, is er prioriteit gegeven aan het groe
ner maken van de stad. Maar omdat er geen
harde sanctie op staat, zijn er al veel oude
bomen uit de Bataviatijd geveld. Vooral
voor de aanleg van de snelweg om Jakarta.
Met het verdwijnen van de eeuwenoude
Bataafse bomen zijn ook de kappers, die
vroeger hun service verleenden onder deze
bomen, met de noorderzon vertrokken.
Vooral de kappers die onder de bomen
vlakbij de militaire kazernes zaten. Vandaag
de dag verlenen ze hun service in de nieuwe
Barbershops, voorzien van airconditioning.
Bomen vormen de stille getuigen van de
geschiedenis. Het is triest dat een boom
of plantage tegenwoordig alleen nog
herkend wordt uit botanische boeken en de
Jakartaan niet meer weet waar de bomen
zelf zijn.
oktober 2005 41
i'l'UH—MUIT*'i"iiiiPitfaa!SiBlr 1 Mfi.mnniwinnnm w „iHirfh
