Pans is benoemd tot ridder in de orde van Oranje
•au, dis voorbeeld voor mensen41 it Indië die na de
oorlog helemaal opnieuw moesten beginnen.
Nederland. Hij studeert aan de Economische Hogeschool in Rotterdam
(nu Erasmus Universiteit) en breekt een studie rechten na een halfjaar
af. Hij trouwt met Miss Rotterdam en richt na enkele jaren een eigen
bedrijf op, Dorned. Dankzij een octrooi op een uitvinding weet hij een
enorme slag te slaan. Een van zijn andere bedrijven is marktleider in
het lamineren van waardepapieren als de OV-jaarkaart. Halverwege
de jaren zeventig komt Pans voor het eerst opnieuw in aanraking met
Japanners, beroepshalve.
Pans:'Op een internationale beurs zie ik dat een Japans bedrijf vrijwel
precies dezelfde uitvinding presenteert als wij. Je kunt dan twee dingen
doen: een gerechtelijke procedure beginnen of met elkaar om de tafel
gaan zitten. Ik koos voor het laatste. Zo kwam ik dertig jaar na de oorlog
voor het eerst weer in contact met Japanners. We ontmoetten elkaar op
neutraal terrein, in Hongkong.Tijdens een diner biedt de directeur - die,
bleek later, nog als militair in Indië heeft gediend - mij een samoerai
zwaard aan. Dat geschenk moest ik weigeren en er ontstond een pijn
lijke situatie. Maar toen ik uitlegde dat ik de oorlog in Japanse kampen
heb doorgebracht, werd dat geaccepteerd. Diezelfde directeur heeft
me enkele jaren later laten zien waar Hirohito de capitulatie van Japan
ondertekende. Ik heb dat altijd beschouwd als een erkenning van schuld.'
Indië vaarwel is dermate succesvol dat het in vijf verschillende talen
wordt vertaald: in het Engels, Duits, Spaans, Indonesisch en nu zelfs in
het Japans. Er is een boek samengesteld met reacties op Indië vaarwel:
brieven van lezers, commentaren, recensies, reacties uit Indonesië en
Japan. Onderhandelingen zijn gaande voor een verfilming van zijn
mémoires en Pans legt op dit moment de laatste hand aan een boek
met reacties uit Japan. Ten slotte streeft Pans ernaar dat de Japanse
vertaling van Indië vaarwel verplichte stof wordt op Japanse scholen:
'Het is onvoorstelbaar, zoals daar nog altijd aan geschiedvervalsing
wordt gedaan. Het is mijn grootste wens dat ik daar een voet tussen
de deur krijg.'
'Wat haatte ik die Jap, ik kon zijn bloed wel drinken. Hoe vreemd is
het echter dat je gevoelens soms opeens kunnen veranderen. Een paar
dagen na deze confrontatie liep ik langs de poort en kwam de bewuste
kampcommandant weer tegen, hij was stomdronken. Hij liep te zwaaien
over het terrein, zijn gebrabbel was onverstaanbaar, maar hij ging
duidelijk op zijn doel af, de vlaggenmast aan de ingang van het kamp.
Daar moest iedere dag de vlag worden gehesen om 's avonds met het
nodige ceremonieel vóór zonsondergang weer te worden gestreken. Wat
nu gebeurde, was voor mij en diegenen die er mede getuige van waren
de bevestiging dat de oorlog ten einde was, of in ieder geval bijna. Als
verslagen strompelde hij naar de vlaggenmast, maakte de lijn van de kik
ker los en haalde, zo goed en zo kwaad als het ging, de vlag met de rode
bal naar beneden. Hij greep het doek met volle vuist en smeet het als een
vod in de hoek tussen de poort en het hek. Daarna vervolgde hij zijn weg
als één stuk wanhoop, tranen liepen over zijn gezicht. Op dat ogenblik
bekroop mij een gevoel van medelijden, ondanks de haat die ik had.
Dit was het laatste wat ik van deze man heb gezien, hij liep dronken en
waggelend naar zijn huisje terug, deed de deur met een klap dicht en liet
iedereen met zijn eigen gedachten achter. Niet alleen in het kamp was
hij gehaat, maar kennelijk ook daar buiten, door de Indonesiërs. Enkele
dagen later werd hij dood aangetroffen, ergens in een ravijn, ver van ons
kamp, verminkt en gewikkeld in prikkeldraad.' (Indië vaarwel, pagina 783)
De boeken van Pans Schomper zijn verkrijgbaar bij de erkende boek
handel, onder meer Van Stockum aan de Venestraat 11 in Den Haag,
telefoon: 070 - 365 68 08, www.vanstockum.nl
december 2005 51
