f J
DOOR TJAAL AECKERLIN EN RICK SCHOONENBERG
Iedere maand bespreken Tjaal
Aeckerlin en Rick Schoonenberg
het wel en wee van Indisch
Nederland. Katanja... betekent:
Naar men zegt.
(Ode aan (Qïe
Katanja... Rie is niet meer.
Soms kun je iemand ontmoeten en dan vraagje je af: Hoe is dat moge
lijk? Hoe bestaat het dat een mens tot in detail kan vertellen over een
rijk leven van 1909 tot en met 2006. Niet over haar verworvenheden,
maar over de simpele, alledaagse gebeurtenissen, hoewel het decor op
de achtergrond soms meer dan grimmig was.
Hoe kan het toch dat een vrouw in één leven duizenden kilometers
moet reizen. Van Bangko op Sumatra, naar diverse steden op Java, naar
Hollandia op Nieuw-Guinea... naar verschillende bestemmingen hier
in Nederland? Van een optrekje van hout en alang-alang, naar een huis
met een klein brandend peertje op de voorgalerij, naar een door de
Amerikanen achtergelaten woning bij Ifar, naar een plaats in het mid
den van Nederland. Wie was toch die Rie?
Rie was het die als kleine non haar moeder aan een zijtak van de
Batang Hari kleren zag wassen. Waarna haar ma met een schaal en
sierlijke bewegingen goudstof zeefde. Eén gram deed toen nog één
gulden vijftig.
Rie was het die als kind door de rubbertuinen struinde en de door
dringende geur van rubbertap nog heeft gekend. De'melk'vermengd
met aluin.
Rie was het die volksverhalen opsnoof. Vertellingen over Pak Pandai,
de zogenaamde wijze vader die zich voortdurend in de nesten wist te
werken.
Rie was het die met lidi, met stokjes gemaakt van de nerf van een
klapper, heeft leren rekenen... en verder moest leren op een school op
Java. Ze maakte in 1918 een reis van een week met een prauw zonder
vlerken over wildstromende rivieren, viel inslaap onder het eentonige
geploeter en gestamp van de schepraderen van een hekwieler en
kwam met de Ehrens van de Koninklijke Pakketvaart Maatschappij aan
in Tandjoeng Priok, Batavia.
Rie was het die elke ochtend de kettingberen, de levenslang veroor
deelde gevangenen, in hun bruine kloffies voorbij zag trekken. Deze re
pareerden afrasteringen, maaiden het gras en waren zelfs aangesteld
als kinderoppas. Kasoemin werd haar vertrouweling.
Rie was het die het fenomeen 'lattah' nog heeft gekend, een hypnoti
sche toestand na een schrikreactie waarna iemand willoos instructies
opvolgde. Zo zag ze vrouwen met pannendeksels muziek maken, com
plete dansvoorstellingen weggeven of straatverkopers nabootsen.
Rie was het die na een ziekbed door tyfus de bijnaam si koeroes.'de
dunne' kreeg... in een tijd waarin koos- en bijnamen nog welig tierden.
Soms door verbastering van voor- of achternamen, soms veroorzaakt
door uiterlijke kenmerken of karaktereigenschappen.
Rie was het die als jonge vrouw, via een postiljon d'amour, liefdes
brieven ontving van haar toekomstige echtgenoot die tien meter
verderop woonde.
Rie was het die in de Afrikanerwijk in Poerworedjo naast de nazaten
van Afrikaanse Knil-soldaten woonde. Met mevrouw Recht trok ze er
op uit om bij de Bombayer over de prijs van stoffen te tawarren.
Rie was het die in de Japanse tijd, gedurende negen maanden, in
gevangenis Bantjeuj verbleef na middelen verstrekt te hebben aan
geïnterneerden in kamp Bergartillerie.
Rie was het die als moeder in kamp Makassar haar kinderen de oorlog
doorsleepte. Het patjollen van de moestuin als dagelijks corvee:'de cas
save altijd met de ogen naar boven.'
Rie was het die in Hollandia een nieuw bestaan wist op te bouwen... en
het ook weer kwijtraakte.
Katanja... Rie is niet meer. Of toch
nog wel? Want ze heeft al haar
ontmoetingen met gezichten, plek
ken, plaatsen, omstandigheden en
gevoelens... doorgegeven. Misschien
kent u haar wel?
Ze staat voor al die Indische vrouwen
die in hun bestaan een hoop levens
drift, moed, wendbaarheid, kracht,
incasseringsvermogen en creativiteit
hebben tentoongespreid.
Ze staat ook voor datgene wat we
als Indische gemeenschap aan het
kwijt raken zijn.
Laten we vooral alle Rie's koesteren.
Sluit je aan bij Tjaal en Rick;
stuur een kaartje o.v.v.
'Katanja' naar:
Moesson
postbus 2074
3800 CB Amersfoort
of stuur een e-mail na«
katanja@moesson.com.
Vergeet niet je adresgegeven*
te vermelden!
Meer informatie:
www.katanja.nl
december 2006 41
