VAN TJISOMANG TOT DELTA-PLAN
Indisch Ingenieur „spint" Staalconstructies in Twee Vaderlanden
s.s.
Ir. W. van der Eb
NAAST WERK: EINDELOZE STUDIE.
Het Tjisomangviaduct, van alle bruggen in dat
midabelste. Zo diep beneden jc lag het ravijn en
in een vliegtuig zat. Tot je weer naar de baan
snelste verbindingen van de SS reed .1
onvergeeflijke traject BandoengBatavia de for-
zó langzaam kroop het voorbij dat het leek alsof je
keek en je merkte dat je toch echt in één van de
Men denke niet dat ir. v. d. Eb bij elk voltooid
bouwwerk zich vergenoegd de handen wreef en zei:
„Klaar is Kees. Doorlooien maar weer!" Neen, al
deze staalconstructies werden onvermoeid gecon
troleerd en bestudeerd. De studie van de bruggen-
dynamica werd opgenomen en getoetst aan het prak
tische onderzoek; uitgebreide studies over diverse
knikproblemen onder gebruikmaking van differentie
rekening: opmerkelijke scheurvorming bestudeerd
op het probleem van vermoeiïngsverschijnselen in
taaie staalsoorten; de vermoeiïngs"-hypothese op
gebouwd; uitgebreide trillingsmetingen verricht;
afleiding van een experimentele dempingskromme
voor een theoretische berekening van de schok-
efficiënt; omwerking van de Inglis theorie voor
brugtrillingen; enz., enz., enz.
Het is niet uit te leggen allemaal; het is te veel
omvattend en te diepgaand voor de eenvoudige
toeschouwer. Maar het zou te betreuren zijn als
we niet beseffen welk een enorme teleurstelling het
betekende voor ir. v. d. Eb toen hij later vernam
dat bij een brand in het SS-gebouw gedurende de
bezettingstijd vele van de verrichte metingen ver-
lorén waren gegaan. Is het voor ex-tawanans te
begrijpen dat ir. v. d. Eb tijdens de oorlog als ge
vangene in Soeka Miskin uit intense verveling
weer naar het rekenpotlood greep?
Wie heeft toch de Tiisomang-brug gebouwd? Wie bouwde de vliegtuighangars voor de Militaire
Luchtvaart in het oude Indië? Uit wiens brein ontsproten zulke indrukwekkende staalconstructies
als van de brug bij Rhenen, de stalen deur voor de stormstuw van Krimpen, de Stordt Verft-deur
van dat enorme Noorse droogdok? Wie ontwierp de Brienenoordbrug, die straks bij Rotterdam
gebouwd zal worden, de brug met de langste vrije spanning (287 m!) in Nederland. Wie zal de
stalen spinsluisstormdeuren voor de Haringvlietstuwen ontwerpen van dat titanenwerk, het Ne
derlandse Delta-plan?
De doorsnee burger kent de man en zelfs zijn naam
niet. Aheen in kringen van bouwers die hem
hoog waarderen - - kent men deze onbekende, deze
„stalen Pimpernel", Ir. Wijnand Jan van der Eb,
ondanks zijn ronde Hollandse naam een djatibruine
Indische jongen („Schaamt U zich dat U Indo
bent?" „Neen! (verbaasd) Waarom?!").
Behalve zijn bruine kleur is er alleen nog één
eigenschap die hem onmiskenbaar tot een Indische
jongen stempelt: hij is verbazingwekkend beschei
den. Want eerlijk, wij zijn nogal argeloos bij hem
op bezoek geweest voor een interview, en we zijn
duizelig weer weggegaan. Nu nog bij het schrijven
van dit artikel, staan wij verbijsterd te kijken naar
de letterlijk ellenlange lijst van werken die ir. v. d.
Eb op zijn naam heeft staan, en nog wel werk van
een zodanig hoog gehalte, dat wij eigenlijk niet
goed weten hoe wij hierover vertellen moeten zó
dat een ieder het begrijpt en zonder dat tekort
gedaan wordt aan de genialiteit en stoutheid van
zijn plannen.
Maar nu we eenmaal begonnen zijn, gaan we toch
weer gerust verder: deze man wordt altijd tekort
gedaan. Het is niet mogelijk in zo'n kort bestek
de som van zijn verdiensten samen te vatten. Met
trots en geluk bedenken wij immers dat nog na
honderd jaar Nederlandse burgers kunnen wijzen
op bouwwerken, waarvan gezegd kan ^worden:
„Dit werd gemaakt door een jongen van Batavia!
BEGINNELING BOUWT
TJISOM ANG-VIADUCT
Zoals ook in Indonesië men na een eeuw nog zal
moeten getuigen van vele indrukwekkende con
structies: „Ini dibikin oleh satoe Indo, ir. van der
Eb!" Laat ons beginnen met enkele voorbeelden
te noemen. Als één van de eerste: de brug van
Tjisomang, waar reizigers uit alle windstreken der
aarde overheen gereden zijn met ingehouden adem,
de brug waarvan v. d. Eb technisch over spreekt:
„225 m lang, ravijn 95 m diep (vijf tot zes flats
op mekaar!), type: Trestle pijlerbrug; ontwerp
1929", en dan met een jongensachtige lach: „Toen
was ik nog maar een snotneus van vierentwintig!
Als je als snotneus van 24 een brug kan bouwen,
die behoort tot de vier hoogste bruggen van de
wereld, dan ligt er al een veeljarige ingenieurs
carrière achter de rug.
Dat was zo. Al op zijn tiende jaar zei de lagere
scholier Wijnand Jan (geboren 11 mei 1904 te
Weltevreden, jeugdjaren op de suikerfabrieken
„Maron" en „Wonolangan")„Ik wil ingenieur
worden!" Hij werd het in recordtijd: 19111917
L.S., 1917—1922 HBS, 1922—1926 TH. Bandoeng.
Eén der zeer weinigen die op een speciaal studie
mochten afstuderen. Ontwerp: grote spoorwegbrug
type Serajoebrug bij Kebasen voor schema 1921
Op voordracht van prof. dr. ir. J. H. A. Haarman
geplaatst bij de Dienst voor Constructie en Brug
genbouw der Staatsspoorwegen in Ned. Indië, be
gint hij een carrière waar door alle SS-ers nog
steeds met respect over gesproken wordt (op onze
oproep om een foto van de Tjisomangbrug kwa
men van ettelijke kanten foto's, brieven, telefoon
tjes en persoonlijke bezoeken en allen spraken met
lof van deze bruggenbouwer)
BOUWWERKEN VAN ATJEH TOT AMBON.
Bruggen zijn altijd v.d. Eb's lievelingswerk ge
weest. Welk een symboliek ligt erin: het over
spannen van schisma s, het tot elkaar brengen van
gescheiden werelden, het openen van wegen tot
exploratie van alles wat nieuw is!
Nu weet iedereen dat het bouwen van een stalen-
brug niet zo maar is het samenbrengen van stukjes
ijzer over een gat. Er is een grondige kennis voor
nodig van metaal en metaalsoorten, van spanningen,
trillingen, uitzettingscoëfficienten, enz., enz. Zelfs
de kleinste berekening werpt een aantal algebra-
ische formules op papier, waar een HBS-er nacht
merries van krijgt. Ir. v. d. Eb maakte niet alleen
miljoenen van die berekeningen, hij ordende en
sorteerde ze, onderwierp ze aan kritiek en einde
loze verbeteringen, ontwierp systemen en tabellen,
zocht eindeloos naar nieuwe formules en denk
wijzen. Zijn bruggen waren altijd bij steeds minder
materiaal van steeds hechter constructie en in de
uitvoering aanmerkelijk goedkoper. Als toepasser
van efficiency in de staalconstructiebouw is hij
zonder weerga.
Snel verrezen op de Indische grond bruggen als
de Tjodé-brug in Djokja, de 100 m-overspanning
over de Kroeng iBlang Mé in Atjeh, het Tjisomang-
viaduct, de viaducten bij Nagrek, Tjibatoe, Tji-
randjang, Radjamandala, de laaglandsbruggen van
de Serajoe (bij Maos), de Tjipoenegara, de Tji-
manoek, de Tjilosarihet door natuurlijke bar
rières als rawa's en bergruggen verdeelde Indo
nesische land en volk worden meer en meer één!
Maar niet alleen bruggen bouwde hij, overal waar
staalconstructie verrezen, daar drukte ir. v. d. Eb
zijn stempel. Hij bouwde: de hangars voor Kali
djati, Morokrembangan, Ambon, Lawang, Madioen,
Andir en Kemajoran.
Als wij kennis nemen van zoveel machtige pro
jecten, als wij er in de loop der jaren aan gewend
geraakt zijn om zulke arbeid betaald te zien met
tonnen en miljoenen, en we vragen voorzichtig hoe
dat allemaal gehonoreerd is kunnen worden, zegt
ir. v. d. Eb tevreden: „Tweemaal gratificatie! Het
klinkt bijna als een mop als we tegelijkertijd denken
aan de miljoenentantièmes in de suiker, aan de
enorme gratificaties in handel en industrie zowel
in Indië als hier.
Maar de rust waarmee v. d. Eb hef zegt, werpt
opeens een helder en waardig licht op de onmeet
bare waarde van de Indische ambtenaar voor de
Staat, ongeacht of hij BB-man was of officier of
soldaat of commies: voor hoe ontstellend weinig
deden zij zó ontstellend veel!
