f
OFFENSIEF TEGEN STIEREN EN GITAREN
8
Red.
Lees verder volgende pag.)
Straatbeeld in
Torremolinos (Malaga)
Gezien de lange
schaduwen, laat in de
middag, wanneer iedereen
na zijn siësta te voorschijn
begint te komen
Als men het Indonesische eilandengebied zou willen symboliseren door een palmboom, een krontjong en
een rijstvogeltje, zou iedereen die het zelfs maar uit de verte kent öf homerisch lachen, óf met het bekende
gebaar op zijn voorhoofd wijzen, In Nederland zijn wij al zó gewend aan al die mensen op klompen in
de Kalverstaat en de honderden windmolens op de dijken, dat wij helaas noch het een noch het ander
meer doen.
Wie maar veel leest, merkt al gauw dat de
Nederlanders die wat meer van de wereld
gezien heeft, een andere kijk op deze wereld
heeft dan de honk-Hollander. Om die reden
zal ook de Indischman vele zaken in Europa
anders bekijken dan de Nederlander-van-
hier. Niets is zo verkeerd als (in het ver-
langen om maar met huid en haar te assimi
leren) de man na te bauwen die nooit is
weggeweest. Ter illustratie deze kijk op
Spanje, een frisse, eerlijke en heel wat be
trouwbaarder visie dan de zelfingenomen en
bekrompen visie, die men hier vaak aan
treft. Als onze lezers maar een eerijke
EIGEN kijk op alle zaken ontwikkelden,
zou Tong-Tong eerder een Nederlands blad
worden, dat zou opvallen door zijn nieuwe
en originele en betere inhoud.
Maar hoewel Bizet inmiddels vijf en tachtig jaar
dood is en de eerste opvoering van zijn „Carmen"
dus ook niet meer van gisteren dateert, is het beeld
dat de meeste mensen hier en waarachtig niet
altijd de domste van Spanje hebben zo ontstel
lend primitief en dermate bezijden iedere reali
teit, dat het voor degenen die er zich werkelijk op
integere wijze mee trachten bezig te houden een bij
na hopeloze taak is deze misvattingen steeds weer
te lijf te gaan. En dit, ondanks het intense toeris
tenverkeer, ondanks serieuze lezingen en belang
rijke publicaties. Het merendeel van de reisgidsen
over Spanje staat vol met romantische kwezelarij,
baarlijke nonsens of formele onjuistheden. Bo
vendien staan er dan nog op negen van de tien
juffrouwen met mantillas, beschilderde gitaren,
verdwaalde stieren of de naam Carmen. Men schijnt
er een soort behagen in te scheppen het meest on
wezenlijke van Spanje te consacreren, het in reser
ve te houden als een soort veredelde speeltuin
voor vermoeide, onvolwassen niet-Spanjaarden. En
dit beeld wordt nog steeds via pers en radio, en
wie weet binnenkort ook op grote schaal door de
televisie, als wintervoer voorgezet aan de kudde
die straks met zonnehoeden op en rode zakdoeken
om de hals in de bussen naar Spanje stapt. Dat
men geen raad weet met zijn eigen realiteit, is ten
slotte nog het ergste niet: er zijn gelukkig nog psy
chiaters, rustoorden of eenvoudige zenuwtabletten.
Maar dat men bewust aangenomen dat volwas
senen zich het een en ander bewust zijn -deze
charlatanerie verkoopt ten koste van duizenden in
tegere geleerden, kunstenaars en gewone, zinvol
levende mensen in dat land, die wezenlijker din
gen produceren en deze graag ook in het buitenland
erkend zouden zien, is alleen te verklaren vanuit
een supreme stupiditeit of een geperfectionneerd
commercieel banditisme.
kunst
Wie gaat er naar een opvoering van „El retablo de
Maese Pedro", de opera die de Falla schreef naar
aanleiding van één van de hoofdstukken van de
Don Quichot? Het handjevol muziekkenners en
andere geïnteresseerden dat intelligent genoeg is
om Spanje niet te vereenzelvigen met krolse gitaren
en naar liefde dorstende vrouwen achter tralie
vensters. Ga daarentegen naar een voorstelling van
de eerste de beste, obscure Spaanse danstroep
gelukkig komen er ook andere en geniet
van de Nederlandse dames die over Spanje kirren
en voor die avond ineens schildpaddenkammen in
hun haar hebben, zigeunerinnenlokjes langs hun
oren en mantillas over hun onwijze hoofden. De
juffrouw met de twee b's BB dus trekt volle
zalen met haar „Spaanse" film, Real Madrid een
stampvol stadion, maar wie gaat er naar een ten
toonstelling van Spaanse schilderkunst zoals die op
het moment in het Stedelijk Museum te zien is? Wie
leest de „Meesters der Spaanse Vertelkunst", de
vertalingen van Spaanse poëzie en prosa in de goed
kope pocket-edities, die paar serieuze cultuurge
schiedenissen van Spanje die hier geschreven zijn?
Voor het grootste deel diegenen die er door hun
min of meer professioneel contact met Spanje in
geïnteresseerd zijn. De rest leest de series reis
gidsen die langzamerhand door iedere vakantie
ganger naar Spanje geschreven worden en vaak
op de wonderlijkste manieren tot stand gekomen
zijn. Eén geval, dat ik ken uit eigen ervaring, wil
ik U niet onthouden. Een doortastend Nederlan
der zette een toeristenvereniging op. Ging naar
Spanje en schreef daar in een week tijds een gidsje
over een bepaalde streek. Hij kende geen Spaans,
had geen boek in handen gehad, wist niets van
Spanje en had het grootste deel van de week in
een kroeg gezeten. Resultaat: superieure rommel,
waar ik maanden lang toeristen mee heb zien voe
deren.
Komt U in Spanje met de verwatenheid van de
West-Europeaan die de televisie én de wijsheid in
pacht heeft en die ze daar wel eens even zal ver
tellen dat ze vijftig jaar achter zijn, niet genoeg
werken en een corrupte administratie hebben, dat
die stierenvechterij geen sport is en dat is het
ook niet, want het is een „arte", een kunst en
dat een loket om tien uur open moet gaan als er
bij staat „Open om tien uur", dan verwijt U ze in
principe het gemis van die dingen die wij hun, door
onze stelselmatige verdraaiing van de Spaanse
werkelijkheid, eeuwen lang onthouden hebben.
bezinning op de eigen situatie
Gaat U echter naar Spanje met de openheid van
iemand die graag bereid is ook eens een ander's
stem te horen en daarnaar met oprechte interesse
te luisteren, dan kunt U wel eens een grote ont
dekking doen. Gesprekken op niveau hoeft U niet
alleen te zoeken bij de intelligentsia: dat is één van
de meest verrassende dingen. Zonder geleerde ter
minologie te gebruiken en zonder de namen van
allerlei grootheden op te sommen, kunt U met
een monteur in een garage, een boer die U ergens
op z'jn land ontmoet en met een marktvrouwtje ge
sprekken hebben die U jaren bijblijven en waar U
dag lang over blijft doordenken. En néémt U zich
de moeite om Spaans te leren, op welke manier
dan ook, zodat U met de mensen kunt praten en
U kunt inleven in hun dagelijkse zorgen, hun
spaarzaam geluk en hun verwachtingen.
Eén van de meest typische trekken van de
Spaanse cultuur is de bezinning op de eigen situatie,
hier en nu. De critieken die wij hebben op allerlei
aspecten van het Spaanse leven zijn eeuwen gele
den al geformuleerd door Spanjaarden zelf. De
Spanjaard heeft zich altijd afgevraagd, in meer of
minder klemmende intensiteit, wat zijn betekenis
was op het stuk grond waarop hij leefde; wat de
betekenis was van zijn werken, liefhebben en ster
ven. Het geluk op deze wereld -iets waar onze
hele West-Europese beschaving recht op meent te
hebben is voor hem nooit het laatste woord
geweest. Nu denkt U dat ik U zal gaan vertellen
dat Spanje zo n Katholiek land is. Dat wilde ik
niet. Maar wel wilde ik zeggen dat onder de huid
van het eeuwenoude anticlericalisme een diep-reli-
gieus organisme leeft dat de prachtigste, voldragen
vruchten heeft geschonken. Excessen, Inquisitie,
formalisme? Ik zal de laatste zijn om die te wil
len wegpraten. Maar is het billijk de cultuur hier
achter de zeedijken samen te vatten in een ont
wikkelingsgeschiedenis van het „hè, hè" de
meest Hollandse oplossing voor honderd verschil
lende situaties van de spionnetjes, de antima-
kassertjes en het „appeltje voor de dorst"? Moet
Engeland alleen maar het perfide Albion zijn en
Frankrijk alleen maar het Frankrijk van de Folies
Bergères?
nationalisme
Eén van de meest positieve dingen van Spanje
en tegelijkertijd zijn zwakheid is zijn natio
nalisme, zijn naarbinnen gekeerd zijn. Steeds weer
hebben de Spanjaarden kracht geput, nieuwe per
spectieven gezien, verse sappen gehaald in en uit
hun eigen grond. Maar evenzovele keren is het de
oorzaak geweest van chauvinisme, van verstarring
van de wetenschappen vooral.
De bezinning op de eigen situatie en het besef
onvolmaakt te zijn, te kort te schieten tegenover de
eisen die een werkelijk mens-zijn aan ons stelt naar
het voorbeeld van Christus, hebben hem tegenover
andere rassen ook niet die onverdraagzaamheid,
dat superioriteitsgevoel gegeven dat andere koloni
serende volken van West-Europa hebben gehad en
nog al te vaak hebben. Criterium voor de Span
jaard was het geloof in Christus vanuit de ene,
Katholieke Kerk. Dat dit ook tot verdraaiingen
van de meest Christelijke begrippen heeft geleid,
tot intolerantie tegenover Joden en Protestanten
de eerste werden in 1492 voor de keus gesteld zich
te laten dopen of het land te verlaten met con
fiscatie van het grootste deel van hun goederen
is een niet weg te praten kanker in het hart van
Spanje.
zuid-amerika
Dat iedere kolonialisering met onrecht en wreed
heden gepaard ging, is te bekend dan dat ik er
hier over zou hoeven uitweiden. Maar blank of
donker is voor de Spanjaard nooit een probleem
geweest. De Zuid-Amerikaanse kolonieën, die zich
in de vorige eeuw losmaakten van de Spaanse
overheersing, hebben zich in deze eeuw weer ge
wend naar het „moederland", zoals ze het zelf noe
men. Dat er op het vlak van de formele politieke
toenadering op dit moment verschillen bestaan,
doet aan het oorspronkelijke feit niets af. U zult
dan ook in verschillende Spaanse universiteitsste
den gekleurde studenten zien uit de Zuid-Ameri
kaanse republieken en het zal U opvallen dat er tus
sen de Spanjaarden en deze mestiezen, mulatten of
wat ze dan ook zijn geen wrijvingen zijn op het
punt van huidskleur, met alle op misverstanden ge
baseerde, onechte menselijke verhoudingen die
daar eeuwen lang uit voortgevloeid zijn. Een Zuid-
Amerikaan voelt zich in Spanje net zo thuis als een
Spanjaard en gedraagt er zich ook naar; evenzo
voelt een Spanjaard in Zuid-Ainerika zich in zijn
eigen samenleving.
persoonlijk contact
Het meest inspirerende contact in Spanje is het
contact met het volk. De Spaanse literatuur heeft
een groot deel van zijn thema's gehaald uit volks
verhalen. volksgedichten. De Spaanse muziek
