I BONTOT EN I KOESE,
12
UDEYANA PANDJI TISNA EN JEE LAST
de avonturen van twee Balische jongens
I BONTOT EN I KOESE
door
Udeyana Pandji Tisna en Jef Last
BOEKHANDEL PAAGMAN
DE BOGOR-REUNIE
Schrikt U maar niet van de Sanskrit-achtige woor
den hierboven; zoals de ondertitel van het boek
dat hierbij wordt aangekondigd u vertelt, gaat het
hier niet om een wetenschappelijk werk, maar
worden we vergast op de avonturen van twee Ba
lische jongens en hebben we dus met een boek
voor de jeugd te maken. Het handelt over twee
knapen die ondanks het op Bali reeds eeuwen be
staande kasteverschil ook hier heeft de demo
cratie blijkbaar nivellerend gewerkt gezworen
kameraden werden, die een massa avonturen be
leven en aan het slot van het verhaal niet minder
dan een waardevolle archeologische ontdekking
doen. De auteurs zijn Udeyana Pandji Tisna en
de bekende Jef Last. Nu is het op zichzelf al een
heel bijzondere bijzonderheid, dat een boek voor
de jeugd is ontstaan uit de samenwerking tussen
een „volbloed" Nederlander en een zoon uit een
oud Balisch vorstengeslacht. Wie deze vorstenzoon
is en hoe het boek ontstond kunt u lezen in het
„Nawoord" daarop. Blijkbaar hebben in dit geval,
de bekende uitspraak van Kipling ten spijt, East
en West elkaar gevonden. Wat ons verheugt en on
danks alles hoop geeft voor de toekomst.
Het heeft mij vaak getroffen, dat zo weinig Neder
landse schrijvers zich hebben verdiept in het In
donesische kinderleven. Bij mijn weten zijn er ten
minste al heel weinig boeken over verschenen en
houdt de productie op bij Maria Kooyvan Zeg
gelen, L. van SuchtelenLeembrugge (Djaidin)
en een aantal schoolleesboekjes van Mevrouw de
ManSonius en de Indische onderwijzers Schroo,
Stavast en Kok en enkele anderen. Een reden te
meer, dunkt me, om op een boek als dit de aan
dacht te vestigen. Bovendien speelt het op Bali, een
van de allerschoonste parels aan Multatuli s klas
siek geworden gordel, het paradijsachtige eiland
van schone vrouwen en afzichtelijke demonen. Het
moge dan een boek voor de jeugd zijn, wie als
uw boekenkrabbelaar tot de lieden met grijzende
haren behoort, die desondanks nog dolgraag met
niet meer dan tien benggols op zak met Lavarède
de wereld nog eens zouden rondreizen, nog zó ver
diept kunnen zijn in de oude jongensboeken van
Captain Marryat, dat de nassi-goreng staat koud
te worden en Tom Sawyer en Huckleberry Finn
voor eeuwig in hart hebben gesloten ach, wie
schrijft er in onze dagen nog zulke daverende boe
ken en bij een of ander jubileum het liefst een
complete Jules Verne ten geschenke zouden krij
gen, moet ook dit boek niet ongelezen laten. Het
werd bovendien door H. de Vos m.i. vlot en sug
gestief geillustreerd.
Naast een relaas van vele avonturen geeft het op
ongezochte wijze tal van voorbeelden, waaruit
blijkt hoe de Indonesische jeugd al heel vroeg
zijn aandeel heeft in de gezinstaak: de verzorging
van het vee, van de geliefde vechthanen, water
halen aan de bron, grassnijden, verzorging van
huis en hof, terwijl ook tal van interessante bij
zonderheden over het leven op het schone eiland
worden gegeven en ook de strijd tussen het oude,
in de volksaard gewortelde, en de moderne inzich
ten getekend wordt. Minder geslaagd lijken ons
de gesprekken zoals de schrijvers die de Balische
kinderen laten voeren en die o.i. te veel zijn af
gestemd op de Europese jeugd. Zij zouden evengoed
door Nederlandse kinderen gevoerd kunnen zijn en
wie het Indonesische kind kent, weet, dat het juist
door zijn eerdere volwassenheid en door zijn aard
anders reageert, zich anders uit dan ónze jeugd.
Ook onderwerpen als meisjesroof, liefdesdranken
en kinderhuwelijken lijken ons in een boek voor
de Nederlandse jeugd niet bepaald noodzakelijk.
Toch: een aardig boek, dat m.i. zeker wel met ge
noegen door onze jeugd gelezen zal worden, waar
bij we, gelijk de film-censuur dat pleegt te doen,
zouden willen zeggen: boven de 14 jaar.
C. P. J. van der Peet te Amsterdam gaf het smaak
vol uit.
HEIN BUITENWEG
Prijs: f 6,90
Fred. Hendriklaan 217 b - Den Haag
Tel. 543.700 Giro 185783
Vervolg: Dr. Olal Munck
toe, was er geen vuiltje aan de lucht, maar aange
zien wij beiden erg benieuwd waren naar het ver
loop van de film, zette ik terug naar de bioscoop
er „nogal de sokken in". Weliswaar merkte ik wel,
dat er een motorfiets steeds achter ons reed, doch
daar schonk ik geen aandacht aan. Op de parkeer
plaats van de Maximbioscoop stopte de bewuste
motorfiets naast ons en een inspecteur van de ver
keerspolitie stapte op ons toe met de vraag: „Was
dit de spoedpatient Dr. Munck?" Dr. Munck ant
woordde zonder aarzelen: „Jo, die film is erg span
nend." Van een proces verbaal is niet gekomen.
Toen brak de oorlog uit. Aan dr. Munck werd
opgedragen in de H.B.S., de Notaris H. J. de
Graaffstichting, een noodhospitaal in te richten,
hetgeen met de hem geëigende grondigheid ge
schiedde. De Jappen vielen binnen. Buitenzorg
werd bezet, onder de Japanse generaal Abe, vroe
ger eigenaar van toko Abe, en oud-patient. Dank zij
deze relatie lukte het aan Dr. Munck althans, de
eerste tijd, zijn auto te behouden, waardoor hij
zijn werk onverminderd kon voortzetten, terwijl
de neutraliteit van Denemarken in die tijd hem in
eerste instantie vrijwaarde van internering. Van de
ze omstandigheden heeft Dr. Munck dankbaar
gebruik gemaakt ten bate van de illegale beweging
waaraan hij direct deelnam. Zo verleende hij
medische hulp aan de guerillatroepen onder leiding
De door de heer R. Nieuwenhuys in Amsterdam
gehouden causerie met lichtbeelden over „Tempo
Doeloe" is een enorm (en verdiend) succes ge
worden. De heer Nieuwenhuys is ook bereid deze
causerie elders in Nederland te houden. Wie inte
resse heeft, stelle zich in verbinding met de secre
taresse van de Stichting Tong-Tong Amsterdam,
Mej. I. Blaauw, Joh. Verhulststr. 107a, Amster
dam Z.
29 oktober Bal Costumé, Masqué. Behalve een
prijs voor het mooiste en origineelste costuum,
ook een prijs voor de mooiste Nationale kleder
dracht uit Indonesië. Floorshow door een groep
leerlingen van Johnny Jacobs, met een paar num
mers van hemzelf met Wim Wanrooy, een Ha
waiian ensemble met danseres, „The Honoloeloe
Hawaiïans", een tombola zonder nieten, terwijl
een schilderij, aangeboden door Mevr. Noordam
Weijgers ten bate van de N.A.S.S.I. zal worden
verloot. Prijs 2,50 p.p., kaarten verkrijgbaar op
de 2 afdelingen secretariaat van de Stichting, J.
Bilhamerstraat 34, Tel. 13.33.97, en Joh. Verhulst
str. 107a, telef. 72.18.16.
van de Australische kolonel Crayson, die met zijn
mannen op de Goenoeng Salak was teruggetrok
ken. De benodigde medicijnen werden geleverd
door de Bavosta-apotheek. Zo werden Dr. Munck
en Ir. Coster belangrijke personen in de VIEPOO
(Vereniging in een Partij onder Oranje). Een klei
ne radiozender werd in de kraamvrouwenkliniek
van Dr. Munck verborgen. Helaas, bleek na be
trekkelijk korte tijd, dat er verraad was gepleegd.
De hele illegale groep werd gearresteerd. Ik hoef
niet verder uit te leggen, wat of het betekende, om
door de Kempei gearresteerd te worden. Velen van
ons zullen aan de lijve hebben ondervonden dan
wel uit naaste omgeving hebben gehoord en ik ben
niet van zins dit nog eens op te rakelen.
Van een van de weinige overlevenden en uit
authentieke gegevens van het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie, weet ik, dat de Deen Dr.
Oluf Munck, tot op het laatste moment de moed
niet heeft laten zakken en in de cel voor de door
de Kempei ter dood veroordeelden, steeds kans
heeft gezien om zijn gevoel voor humor te bewa
ren en zijn medeveroordeelden een hart onder de
riem te steken.
Op 23 juli 1943 werd hij ter dood gebracht in
Antjol, bij Batavia,. Zij liggen allen gezamenlijk
in een massagraf, mensen van verschillende na
tionaliteiten, doch allen met één doel: het dienen
Zaterdag 24 september hielden de Oud-Bogo-
rianen een reünie in het Zalencentrum te Rotter
dam. Dat dit niet zo maar ging, hebben wij ini
tiatiefnemers ondervonden. Zo vielen jammer ge
noeg enkele van ons door omstandigheden af, die
prima geholpen hebben met het verzamelen van
adressen.
Door verdere omstandigheden moesten wij de eigen
lijke bijeenkomst in één week voor elkaar zien te
krijgen. Hierdoor hebben wij niet iedereen tijdig
kunnen bereiken, terwijl tevens vele adressen onbe
kend bleven.
Jammer genoeg werd de heer Douglas, die onze
reünie met dia's zou opluisteren, plotseling ziek.
Maar als de nood het hoogst is, is de redding
nabij.
Hier sprongen nl. de heren Meyer Drees en Van
Woerden voor ons in de bres, waardoor we toch
dia's konden vertonen met de hulp van de heer De
Boer en tevens een film over de plantentuin laten
zien. Daarbij zorgden de heren Darlang en Van
der Tempel voor nog meer dia s, waarmee de
middagbijeenkomst geslaagd te noemen was.
Slechts de financiën bleven een teer punt vormen,
maar door alles was dit de eerste keer te ver
wachten. Des avonds was er nog gelegenheid tot
dansen. Voor een eventueel volgende reünie zagen
we graag de leemte in adressen opgevuld. Deze zijn
te zenden naar P. J. J. Jakobs, Nude 3638,
Waqeningen
DE INITIATIEFNEMERS
van de Nederlandse zaak. Bij hun massagraf staat
nu een eenvoudig gedenkteken met het opschrift:
Hun geest overwon.
Tot slot wilde ik nog dit zeggen: Laat ons, die het
nu betrekkelijk goed hebben ons spiegelen aan het
voorbeeld, dat deze mensen ons hebben gegeven.
Ik heb in dit artikel Dr. Munck naar voren ge
haald, doch aan het slot allen willen eren, die
hun leven hebben ingezet voor onze vrijheid. Dr.
Munck ligt mij, als mijn stiefvader zeer na aan het
hart, „Hun geest overwon", laat onze geest mede
overwinnen. Laat ons gezamenlijk tonen, dat wij
het offer dat zij voor ons hebben gebracht nooit
zullen vergeten. Er zijn nu nog duizenden land
genoten in nood. Laten wij met ons allen ons in
zetten voor hen, die onze hulp zo nodig hebben, en
laten wij niet in slaap vallen en gojang kaki, om
dat voor ons de ellende voorbij is.
Laten zij die hun leven voor ons gegeven hebben,
niet beschaamd op ons hoeven neer te zien.
J. K. VAN ROON
