mm
X
„White Rose" zoals Tjalie haar noemt. In
de vorige Tong Tong schreef hij over deze
Mrs. Feher, die zelf aan het begin van deze
eeuw als Hongaarse emigrante naar Ame
rika kwam en nu onvermoeid hulp biedt aan
Indische emigranten.
maar dan zie je hier bruggen, die met gemak een Moerdijkbrug opslokken
Op deze foto de Brooklyn bridge
9
krom moeten liggen om deze reis terug te betalen.
Ik heb het er voor over. En zo kunt u beter nu
in Holand een paar maanden krom liggen om straks
des te nuttiger te kunnen reizen. In elk geval onze
kinderen moeten het doen. Ik hoop hier in Amerika
contacten te kunnen maken tussen de Indische groe
pen hier en in Holland om mogelijk te maken dat
met een speciaal spaarsysteem onze schoolgaande
kinderen straks over en weer op bezoek kunnen
gaan. Want om met Jan Huygen van Linscho-
ten te spreken ,,Er en is geen tyt quader ver
sleten dan by syn vaderlandse sociale seeckerheden
te sitten en niet te weten wat schoons de waerelt
biedt" of zoiets dan.
Toen ik in New York aankwam, heb ik me meteen
naar de YMCA laten brengen. Ik geloof dat dat
een verstandige start is voor elke boedjang die in
de V.S. op reis gaat. Als je de lijst van hoteltarie
ven bekijkt, merkt je dat YMCA behoort tot de
goedkoopste. Een kamer met wastafel kost 3,50
per dag. Alle maaltijden moet je buiten hebben.
Maar YMCA heeft een eigen restaurant dat ook
al weer erg goedkoop is. Er zijn in New York meer
YMCA-hotels, maar je moet het gebouw kiezen aan
de 34ste straat, één van de drukste straten in het
centrum van Manhattan. Vlak bij het Pennsylvania
Station, vlak bij telegraaf, telefoon, post, buslijnen,
subway. Hoewel het een goedkoop hotel is, is de
34ste straat één van de beste van New York.
Tegenover YMCA staat een bekend groot hotel,
The New Yorker. Aan deze straat staat het Em
pire State Building. Macy en Woolworth liggen
eraan. Vlak om de hoek op Broadway staat Gim-
bels. Maar ook de kleinste bars en foodshops staan
er, waar je een cornedbeef sandwich kan krijgen
voor één dime (10 ct.) en een kop koffie voor
een nickel (5 ct.). Alleen aan 34th Street al kan
je maanden lang genoeg hebben. Er is meer te be
leven dan aan de Kalverstraat en Glodok samen.
Even terug. Je sjouwt de hall van YMCA binnen
en laat je aan de counter inschrijven. Betaalt voor
zoveel dagen als je denkt te blijven, krijgt je sleutel
en gaat naar de lift. Je staat er meteen met allerlei
nationaliteiten en sociale lagen van de bevolking:
Chinezen en Indiërs, Negers en Ieren, Argentijnen
en Finnen, matrozen, soldaten, keurige Engelse
heertjes en ja ook Indo's. In de eerste drie
dagen had ik er al twee te pakken: Grabner (van
Bandoeng, pleegzoon van dr. Crans, groeten!) en
Dido Bosch (van Soerabaja, moeder in Ede, groe
ten!). Ook Indonesiërs ontmoette ik er. Ze waren
dadelijk verdiept in Tong-Tong. Bij het afscheid:
..Sampai ketemu lagi di Djakarta!" In de gangen
van je verdieping, op weg van en naar de bad
kamers, ontmoet je allerlei rassen en kleuren in
de vreemdsoortigste costuums. Echt leuk interna
tionaal gezelschap. Ik voelde me direct senang.
Mandi en dan naar het restaurant om te eten. In
de lift moet je je sleutel afgeven. Straks als je weer
naar boven gaat, sleutel weer opvragen. Altijd zo.
Indringers kunnen zo nooit binnenkomen. In het
restaurant grote variatie van menu's, van 75 ct. af
tot 1,05 toe. Duurder niet. Vier soorten vlees,
drie soorten vis, garnalen, clams, vijf soorten groen
ten. gekookte, gebakken, aardappelen. Een enorme
variatie van toetjes. Je loopt maar langs die coun
ter met je presenteerblad om je keuze te doen en
je gelooft je ogen niet, zoveel als je daarkiezenkan.
Het eten is overvloedig en smakelijk. Ik heb tot nog
toe in Amerika bijna altijd in eenvoudige restau
rants gegeten, voor zelden meer dan één dollar. Je
hebt daar b.v. voor 85 ct. een keuze uit vier com
binaties, b.v. sirloin steak of sparerib (gepanggang-
de krabbetjes) of giant shrimps" met French fried
potatoes of rijst, plus twee soorten groenten en een
koele dronk (coke of orange juice). Die portie kan
je niet op. In veel restaurants wordt het eten vlak
voor je neus toebereid. In Holland heb je altijd veel
aardappelen en weinig vlees. Hier is het altijd om
gekeerd. Vaak krijg je alleen maar één aardappel
(zo groot als een vuist) maar een portie viees.
waar je van omvalt. Groenten is bijna altijd sla
(veel soorten), erwten, bonen. Aan Times Square
heb je Hector's, een restaurant zo ongeveer als
Heek, dus ook goedkoop, maar groter dan de
grootste Heck in Holland en met een variatie van
spijzen, die verbijstert: turkey, chicken, smoked
Virginia ham, tuna fish, vlees in vele soorten, kom
ik schei uit, want als ik moet beschrijven hoeveel
soorten pie, gebak, taart, ijs (Amerikanen houden
ook veel van gelatine, dus agar-agar), enz. er zijn,
kom ik plaatsruimte tekort. En het leuke van alles
is. dat het in New York allemaal hegl gewoon is.
Je hebt op Times Square een toko die alleen maar
katjang verkoopt met een lichtreclame zo groot als
een huis. Dat hele Times Square, een vermaaks
centrum waar Broadway gesneden wordt door 42nd
Street tot 44th Street en van 8the Avenue tot
Avenue of the America's is één lichtzee van de
onmogelijkste lichtreclame's die draaien, springen,
wisselen, sterren schieten om er dol van te worden.
En alles in de krankzinnigste afmetingen.
Tussen twee haakjes eerst dit: blijf steeds realise
ren dat in New York evenveel mensen als in heel
Nederland wonen in één stad op elkaar gepakt
zitten. Daarom móet alles wel groot zijn. Als alle
stations van Nederland samengepakt zouden moe
ten worden in maar twee stations, dan moeten die
stations wel kolossaal zijn. Vooral Hollandse pa
triotten moeten niet zuur kijken als ze dat „biggest
in the world" steeds weer horen. Het is een sa
menpakking van mensen, dus van energie. Dus
groot tegen wil en dank. Wat eigenlijk alleen nog
maar verbaast is, dat al deze dolzinnige samenpak
kingen goed georganiseerd blijven, prachtig func-
tionneren en nergens tot kasjes-geest- leiden.
Het systeem van straten op zichzelf maakt dit al
mogelijk. Manhattan, een langwerpig schiereiland,
wordt over de hele lengte doorsneden door avenues
en in de korte breedte-as door streets. Er zijn een
stuk of tien avenues en een stuk of tweehonderd
Streets. Zo n beetje schuins daar doorheen loopt
Broadway. Overal waar Broadway de avenues en
de belangrijkste Streets snijdt, heb je drukte-centra.
Nu lijkt zo'n lijnrecht stratenpatroon oersaai, maar
de enorme variatie van bouwstijlen en de telken
male omhoog spuitende wolkenkrabbers maken dat
je het dambordpatroon niet meer ziet. Net als een
raamwerk van latjes, waarlangs allerlei planten en
bloemen klimmen en slingeren; dat ziet er ook niet
saai uit. In de Nederlandse nieuwbouw, waar de
huizen nu eenmaal niet hoger kunnen zijn dan pak
weg vier-zes verdiepingen, is een patroon van
rechte straten doodvervelend. Alle dakenprofielen
zijn in zo'n Holandse nieuwbouwstad glad en plat.
In New York is het dakenprofiel gewoonweg avon
tuurlijk. Je kan je eenvoudig niet doodkijken op
zo n mijlenlange rechte straat, omdat het oog tel
kens weer de hoogte in getrokken wordt langs zo'n
wolkenkrabber, dus in drie dimensies leeft. Het is
zo jammer, dat ik dat niet met foto's kan laten
zien. U moet er zelf naar toe gaan om te weten
wat ik bedoel.
Natuurlijk ben ik al naar Madison Square Garden
geweest, waar alle beroemde prize-fights gehouden
zijn. Heb bokswedstrijden gezien (ze worden ge
opend met het volkslied!) en basketballwedstrijden.
Oeoeoe, wat een lawaai! Het publiek is onpartij
dig. Men juicht harder de neger toe die zich flink
weert, dan de blanke, die er maar een slappe par
tij van maakt. Maar ik ben niet naar veel bijzon
dere gelegenheden geweest: de straat boeit me on
gelooflijk meer. In de eerste dagen heb ik me her
haalde malen een flinke buikpijn gegeten en ge
dronken niet omdat ik zo'n veelvraat ben, maar
omdat ik overal naar binnen ging om te kijken en
te kletskousen. En je moet toch altijd iets gebrui
ken? Zelfs ben ik driemaal naar een bioscoop ge
weest en na een half uur er weer uit om te weten
hoe ze er van binnen uitzien. Radio City is een
driedubbele Tuschinski met een showprogramma
van maar eventjes zo n 36 tot 48 chorusgirls en
een orkest van 60 man. Als het doek open gaat,
zie je dat orkest op een podium een paar nummer
tjes weggeven. Dan schuift tot je verbazing het
hele podium de zaal in tot de voorste rij en zakt
de orkestbak in, waarna op het vrij gekomen po
dium de dansnummers en acrobatiek beginnen. Ook
Loew's aan Broadway is zo groot. De gewone
bioscopen geven bijna allemaal double features, dus
twee films achter mekaar. Overdag als het niet
druk is, kan je voor 35 tot 60 ct. naar binnen en
net zo lang zitten als je wilt. Geen kaartjes. Je legt
je geld bij het loket neer en schuift naar binnen.
Later op de avond gaan de prijzen omhoog tot 90
ct., een dollar toe. Maar gelukkig nooit die ver
velende admiraals als in Holland, die je je kaartje
toeschuiven voor een dubbeltje. Trouwens, in New
York zijn geloof ik helemaal geen controleurs of
inspecteurs. In de bus stop je je geld in de geluf
van een machine, die de munten verder sorteert;
doorlopen, geen gefrunnik met kaartjes en met im
posante controleurs. Ja, het is hier een massa vrijer
dan in Holland en dat op zichzelf is al een vreug
de, die elke Indischman direct in hoge mate ap
preciëren kan. En nu schei ik toch maar uit, want
ergens moet ik toch een streep zetten. So long,
krasse sobats! (Lees verder volgende pag.)
