Onze Indische vlegeljaren
HERINNERINGEN VAN EEN OUDGEDIENDE
EMIGRATIE VANUIT
NEDERLANDS NIEUW GUINEA
NAAR AUSTRALIË
DESKUNDIGE VOORLICHTING
Het dorp Sidikalang - Toepanoeli - Sumatra in 1907. Iedereen is uitgelopen om toch
maar vooral op de foto te komen, die gemaakt werd door oudgediende
15
In overleg tussen het Australische departement
van Immigratie en de Nederlandse ambassade
te Canberra is een regeling getrollen waarbij in
Nederlands Nieuw Guinea wonende Nederlanders
thans als hun eigen reis betalende passagiers di
rect vanuit Nieuw Guinea naar Australië kunnen
emigreren.
Aanvragen hiertoe, welke kunnen worden inge
diend bij de Dienst van Sociale Zaken te Hollan-
dia, worden via het bureau van de Nederlandse
emigratie attaché te Canberra naar de Australische
immigratie autoriteiten gezonden.
Deze aanvragen dienen vergezeld te gaan van een
medische verklaring en een Roentgen foto.
Nadat het Australische departement van Volks
gezondheid aan de hand van deze verklaring en
foto de gegadigde heeft goedgekeurd, ontvangt
de adspirant-emigrant in geval van gunstige be
slissing een bewijs van toelating.
Hierin staat, dat de gegadigde zal worden toege
laten wannéér hij binnen 12 maanden na afgifte
in Australië aankomt en hij bij aankomst in het
bezit is van een geldig paspoort en een bewijs van
goed gedrag afgegeven door de goeverneur van
Nederlands Nieuw Guinea.
Oeloeleh 60 jaar geleden later Oeloë Lheue ge
naamd volgens Prof. Dr. Snoekhurgronje, was
het havenplaatsje van Koeta Radja, noordkust
van Sumatra. De schepen moesten op de Rede
lossen en laden, de vertrekkenden van Atjeh wer
den van Oeloeleh naar het schip gebracht. Later
werd Sabang havenplaats en kwamen de schepen
daar op de Rede liggen. Er lag ook een oorlogs
schip op de Rede. Als de schepelingen mochten
passagieren, ging een deel naar Koeta Radja, an
deren bleven te Oeloeleh. Er was in Oeloeleh maar
één café dat door een vrouw werd gehouden; een
grote dochter bediende de gasten. Het café werd
druk bezocht door matrozen en militairen,d ie te
Oeloeleh gelegerd waren.
Er werd in die tijd nogal veel aan Bacchus ge
offerd en wel eens baldadig opgetreden. Op een
keer hadden de xatrozen het een beetje te erg
gemaakt en beklaagde de controleur van Oeloeleh
zich daarover bij de commandant van het oor
logschip. Gevolg was, dat de belhamels van de
commandant er van langs kregen. Dat zette kwaad
bloed en zij zonnen op een wraakneming.
Op een zaterdag waren de matrozen weer vrolijk
in het bedoelde café. Eén van hen had op het
achtererf van het café wasgoed te drogen zien han
gen, waar een paar damesbroeken bij waren. Broe
ken, zoals toen gedragen werden, met voor en
Ja, wie heeft ze in zijn jeugd niet gekend toen hij
14 tot 17 jaar oud was! En wie denkt er niet aan
terug als hij zijn sobats uit die tijd terug ontmoet,
soms na tientallen jaren? Naast vele onderwerpen
komen vanzelfsprekend ook die vlegeljaren in het
gesprek. En als in een film zie je alle uitgehaalde
streken weer duidelijk de revue passeren.
Ze waren niet alle van hetzelfde genre en daarom
ook niet altijd even onschuldig en ongevaarlijk; ja,
vaak zelfs schade berokkenend en onaangenaam
voor derden. Op die leeftijd echter zag je er geen
erg in; deed je mee om geen spelbreker te zijn en
liet je je vaak overhalen door de ,,brandal2 toe-
lèn" zonder aan de allesbehalve prettige gevolgen
te denken.
Tijd van uitvoering was veelal tijdens schooltijd,
als wij één of meer lesuren vrijaf hadden; maar
ook buiten de schooluren om werden ze dikwijls
genoeg uitgehaald.
Eerstbedoelde geschiedden meest in de samenwer
king met jongens van de K.W.S. (Koningin Wil-
helmina School), P.H.S. (Prins Hendrik School en
A.C. (Ambachtscursus), welke scholen aan de
Vrijmetselaarsweg te Batavia stonden. Operatie
terrein was dan de dichtsbijzijnde meisjesschool en
dat was de 3-jarige H.B.S. van het z.g. Kleine
Klooster aan het Waterlooplein Noord, waarvan
achterklep met bandjes en lange pijpen met een
kantje. Door de wind stonden de broeken bol en
kwam de matroos op een idee. Hij vroeg een van
de broeken aan de caféhoudster en stak die bij
zich. In het café vertelde hij zijn kameraden wat
hij van plan was en dat viel in goede aarde.
Bij de controleur stond op het voorerf een vlagge-
stok, zoals trouwens bij iedere Bestuursambtenaar
en bij hoge militairen het geval was. Zo n vlagge-
stok was een stellage sterk en hoog.
Toen het al laat was 's avonds gingen een paar
matrozen in alle stilte het voorerf van de contro
leur op en bevestigden op deskundige wijze de
damespantalon aan de vlaggelijn, zó, dat de broek
bol kwam te staan door de wind en entrokken de
broek naar boven. De matrozen hadden plezier en
gingen vrolijk naar boord.
De volgende morgen, zondag, was de controleur
niet zo vroeg op. Toen hij een morgenluchtje ging
scheppen en de bolstaande onderbroek in de vlag-
gestok zag wapperen, schrok hij en was natuurlijk
boos. Wie had hem dat gelapt? Reeds veel voor
bijgangers, hoofzakelijk Maleiers van het plaatsje,
hadden zich vermaakt met de nieuwe Nederlandse
vlag!
De broek werd natuurlijk dadelijk neergehaald en
vervangen door onze driekleur.
G. van ZADELHOFF
2 leslokalen zonder omheining grensden aan de
binnenweg van genoemde Waterloo|>leinzijde naar
de Schouwburg en naar het achtergebouw van het
Grote Postkantoor, zodat het ons geen moeite kost
te om ons aan de houten jaloeziën op te trekken
en de meisjes-leerlingen te plagen tot de zuster-
lerares ons betrapte, ons wegjoeg en als dit niet
hielp, ons met een grote lineaal op de vingers pro
beerde te tikken (in letterlijke zin dan!). Onder
luid gejoel en zwaar gehoon dropen wij dan af, om
na een klein half uur terug te keren met een, in
het Pasar Baroese of omgeving daarvan, gevangen
haan of hen; deze werd dan in de bewuste klas
geworpen, waar meteen een reuze tumult onder
de meisjes ontstond, gepaard met het gekakel van
de haan. Onder luid gegil probeerden de meisjes en
de zusterlerares de haan te vangen en als dit lukte,
werd de meestal van angst „vies"-doende reuze
vogel uit het raam naar buiten gegooid. Eindresul
taat: de zusterlerares vuurood (als de haan zelf!)
van woede, en de meisjes gnuivend, want 't lesuur
was voor een belangrijk deel om en on-avontuurlijk
vonden deze „schatjes" (zo riepen wij ze altijd
toe!) deze belevenis ook niet. Het werd wel eens
zo erg, dat de opgebelde politie er aan te pas
kwam, maar onze „schatjes" waarschuwden ons
dan wel op de één of andere manier en wij zorg
den, dat wij zo gauw mogelijk uit de buurt kwa
men!
Een andere streek, die de betreffende belhamel
weieens een flinke boete kostte, omdat er altijd
een verrader of verraadster was, bestond uit het
ontkoppelen van de laatste wagon van de school-
tram (van de u bekende B.E.T.M. alias „Tante
Betje") om 1 uur s'middags vóór de 5-jarige H.B.S.
op Salemba te Batavia als de leerlingen naar huis
gingen (dit is de latere K.W. III-school!). Dit was
eenvoudig uit te voeren, want je had alleen een
metalen schakelpen uit te trekken en klaar was
Kees! Het geroep van de conducteur naar de ma
chinist, alsmede het gegil van de meisjes in die
laatste wagon, was niet van de lucht, als de loco
motief en 2 wagons ervoor wegreden en zijzelf
achterbleven. Veelal merkte de machinist er niets
van tot hij het eindstation Kramat bereikte en na
de ontdekking moest hij terug om de achtergelaten
wagon op te halen.
Zie zo, dat waren dan enkele streken uit mijn
vlegeljaren! Hebt u ze ook zo meegemaakt toen?
Ja! Wel, laat uw tijdgenoten (al kennen wij elkaar
niet!) er via Tong2 ook van genieten, ouwe „jon
gens" en u vooral, ouwe „meisjes"! Jullie hebben
jullie vrindjes toch ook eens tuk gehad! Ja toch!
Klimt daarom maar gauw in jullie „scherpe"
kroontjes-pen van toen-vroeger.
ENPEE
In de oorlogsjaren, waar de kinderen geen school
hadden, moest het oudste zoontje voor zijn moe
der „pasaren" en de jongen wist dan ook per
fect de maten en gewichten, toen gebruikelijk.
Kocht hij beras, dan ging het om een batoh,
mét of zonder kop; de technische term was „pèr-
rès" voor dit laatste.
Vroeg zijn jonger broertje hem eens, wat een pe-
rescoop betekende. Broers uitleg: „Een instrument,
dat duikboten gebruiken om te zien of de zee vlak
is. Je weet toch: vlak is pèrrès!"
