DE WEST
BOUWEN NAAR EEN TOEKOMST
XII CHICAGO, MILWAUKEE
5
Kemmmt
Vctn TJAUe
In Aruba staat de Indische club (waarvan de
naam nog niet definitief vaststaat) onder leiding
van dr. ,,Jim" Hilgers, in Curasao is een I.V.C.
opgericht onder voorzitterschap van „Okky" van
Ommen, in Paramaribo bestaat de V(ereniging)
O(ud) I(ndisch) G(asten) onder voorzitterschap
van de heer Gonggrijp, Hier is verhoudingsgewijs
meer begrip en daadwerkelijke hulpbereidheid voor
de spijtoptanten dan in Nederland. En ik geloof
dat er van deze kernen ook in de toekomst veel
hulp en begrip verwacht mag worden voor In
dische groepen die elders in moeilijkheden mochten
komen te verkeren. Dat is goed: laat ons elkan
der helpen in deze wereld van veel wanbegrip en
assimilatiedwang. Ook kweekt dit gemeenschaps
zin, organisatietalent en verantwoordelijkheidsbesef
aan. Wij Indischgasten zijn werkelijk te goed om
overal alleen maar mee te lopen. Op basis van
Door overbezette programma's is deze reis
brief mislegd geraakt en nooit verzonden.
Ik hoop dat de redactie er toch nog een
plaatsje voor vinden kan, evenals voor een
aantal foto's die ik hier apart bij insluit.
Terugblikkend vind ik dat de West er in
mijn reisbrieven erg „bekaaid" van af ge
komen is. Maar het getuigt weer van de bij
zonder grote belangstelling die ik overal
ondervonden heb, waardoor ik geen vrij uur
meer voor mezelf had. Maar ik zal deze
schade zeker nog wel inhalen, zodra het
weer wat rustiger wordt.
gelijkheid kunnen wij overal komen tot een nuttige
uitwisseling van sociale en culturele waarden, die
voor elke nieuwe maatschappij van groot nut is.
Niet stilzitten en afwachten, maar aanpakken. Er
zit werkelijk een goed slag mensen hier in de
West. En zovelen ervan hebben wij goed gekend:
in Aruba b.v. Nappie en Vera Dias d'Ullois,
Rita en Riel v. d. Smitte, Richard en Nini Ruge-
bregt (ze kregen een tweeling toen ik in Aruba
was alsjeblieft: Tong-Tong!), Rob en Lia Be-
ringer, Anton Thenu, Wil van Alphen, Pascaut,
Poeteray, Bruyn, Scheffer, Muller, Gé en Poppie
Maas, Roeloffs Valk, Max Tan Swie Tong, Ita
Ahlers, Kleissen, Teddy Bergen (ouwe bokssobat
van Krekot!), J. van Eyck, Jeanne Loek, Peter en
Helen de Moulin. En niet te vergeten Jos en Wies-
ke van Kuyk; hij totok nooit in Indië geweest, zij
Belgische, maar allebei door en door Indisch,
gastvrij, actief, broad-minded. Reuze leuke groep
daar in Aruba.
De voorzitter, Jim Hilgers, is een echte koppige
Indische doorzetter. Hij heeft een totokse echt
genote, Henny, die echter de allure heeft van een
royale Indische huisvrouw: leef en laat leven! De
kinderen zijn leuke rakkers, die de hele dag in
actie zijn, natuurlijk op blote voeten, mager, taai
en lenig. De jeugd daar in Aruba leeft werkelijk
zoals wij toen, zorgeloos, vrij en heel, heel ruim.
Jim is later met me meegereisd naar Curasao, Tri
nidad en Paramaribo. Samen eindeloos gezworven,
eindeloos van alles gegeten en gedronken, einde
loos gediscussieerd. We zullen zeker nog veel van
hem horen!
Reizend van het ene ultramoderne wolkenkrabbers-
complex naar het andere in de Nieuwe Wereld,
gaan mijn gedachten vaak terug naar het pioniers
leven in Suriname. Dan denk ik aan de primitieve
woning van de kleinlandbouwer Frans Butteling
(zo begonnen honderd jaar geleden in Indië de
eerste settlers van de Grote Cultures!). Ik zie de
achtergalerij, die keuken, eetkamer en bengkel is
tegelijkertijd. Daar staat de vertrouwde, altijd goed-
Wat ik in Chicago ook geweldig vond is de sky
way, een gigantisch betonnen wegensysteem, tien
verkeersstroken breed, golvend door het hartje van
de stad met lussen, bruggen en bogen naar beide
kanten, waardoor een centraal verkeer onderhou
den wordt met de voorsteden naar het noorden.
Helaas regende het en kon ik geen foto maken.
Het lamme is overigens dat al die enorme dimen
sies in Amerika niet fotografeerbaar zijn (of ik
ben een prutser), maar als je het hele ding (wol
kenkrabber, skyway) op je plaatje krijgt, is het
maar een pieterdingetje. Alleen enorme vergrotin
gen kunnen een beetje de illusie geven van de
overweldigende werkeiijkheid. Het rare is ook dat
de Chicagoans allerlei wonderlijke dingen van hun
stad niet eens zien. Ik heb geen enkele briefkaart
of slide kunnen krijgen van The Loop of de sky
way.
Milwaukee heeft maar een kleine millioen inwo
ners, maar in vergelijking met Chicago en New
York en gemeten naar Hollandse opvattingen
is het een stukken mooier stad. Keurig onder
houden, nette troittoirs, frisse gazons, clean. Mooie
parken, veel minder wolkenkrabbers, frisse en ge
varieerde bouwstijlen. Dat komt (werd mij ver
klaard) omdat de helft van de inwoners van
Duitse afkomst is, dus met een aangeboren gevoel
gehumeurde en tevreden Javaanse kokkie te wer
ken (net zoals een eeuw geleden daar!) Hier wordt
de eeuwig nieuwe strijd gestreden van Mens tegen
Jungle: woekerend onkruid, gevaarlijke insecten,
slangen. Hier komt langzamerhand de ordelijke
boerderij met vruchtbomen, veestapel, hoender
hokken. Hier zijn soms hele series radeloosmaken-
de tegenslagen, maar hier groeit Wil, Doorzet
tingsvermogen, Ervaring,, Meesterschap, Triomf.
Dat kleine, dappere gezin Butteling, selamat dja-
lan!
Ook de Javaanse kolonies in Suriname scheppen
zich een eigen bestaan, dat in veel opzichten terug
doet denken aan Tanah Aer Kita. De Javaanse
kampong is „rapi", keurig onderhouden, onder
scheidt zich in bouwstijl van de Hindoestaanse
kampong en van het Creoolse dorp, en de mensen
zijn precies dezelfde van Java in kleding en ha
bitus. „Klonowoon ndoro...!"
Pionierswerk vind je ook diep in het binnenland
bij de Tafelberg, waar een klein vliegveldje wordt
aangelegd voor de kistjes van de Surinaamse
Luchtvaart Maatschappij onder energieke directie
van de heer Patoir). De directie van de vliegveld-
bouw woont in een pondok: veldbedden en hang
matten, klamboes, rijst met gedroogde vis en groen-
De Achtergalerij met de vertrouwde Javaanse kokkie
van ordelijkheid, grondigheid en vlijt. In Milwau
kee is ook in levensstijl veel minder onverschillig
heid dan in andere steden.
Milwaukee (evenals Chicago schitterend gelegen
aan het onafzienbare Lake Michigan) heeft boven
dien dit voor, dat het een zeer grote verscheiden
heid heeft van industrieën en andere werkmoge-
lijkheden. Milwaukee wordt dus in verhouding
minder erg getroffen door recessies. Om die reden
is deze stad voor de immigrant ver te prefereren
boven b.v. California. Men komt er gemakkelijker
aan een baan en vindt er bij lay-off (ontslag)
gemakkelijker een ander. Dit is trouwens in de mid
den -staten van de U.S. over het algemeen het ge
val, zo verzekerde mij ook Ir. Abe Tuinman, de
hoogste immigratie-ambtenaar te Washington. De
fout van de meeste emigrranten in Nederland is dat
zij naar California willen gaan. Al is dat begrijpe
lijk, het is vaak zelfs niet mogelijk zonder lelijk in
de knoei te raken. Men kan (als men tóch naar
California toe wil) beter genoegen nemen met
welke andere plaats ook in de States waar beter
werkgelegenheid is, om na voldoende aangepast te
zijn aan het Amerikaanse leven eventueel alsnog
te verhuizen. Velen zullen dan merken dat de
drang om naar Californië te gaan dan vanzelf af
neemt. Men schept zich vrij gauw immers een zo
prettig bestaan, dat men niet meer verhuizen wil.
Wie bang is voor het klimaat in het algemeen,
moet zich werkelijk niet laten afschrikken. Ik heb
tot nu toe werkelijk geen winterjas nodig gehad
en mijn regenjas slechts éénmaal. Bedenk verder
dat in Amerika iedereen autorijdt. Dat hele afstan
den lopen of fietsen door de kou bestaat nergens.
Het is huis auto kantoor en omgekeerd.
Chicago is New York in het klein. Het heeft
„maar'' zes millioen inwoners (10 Den Hagen sa
men). In de drukste centra rijzen ook hier de wol
kenkrabbers hoog op, spoedt zich een geweldig
verkeer door de straten (al lijkt het me toe dat
de mensen hier meer langs elkaar heen leven dan
in New York). Ook komt het me voor dat hier
verhoudingsgewijs meer gekleurden wonen dan in
New York (maar ik heb lang niet alles gezien van
(Lees verder volgende pag.)
ten uit blik, omringd door het zwijgende oerwoud,
het naakte vliegveld, dag in dag uit blakerend on
der een zengende tropenzon. Het is een patheti
sche strijd tegen een schijnbare overmacht, maar
zij zullen winnen, deze pioniers komt hier eens
een nieuwe, grote stad?
Pionierswerk op grote schaal doet Alcoa, die nu
een kolossale dam bouwt in de Surinamerivier, die
straks millioenen kilowatts electriciteit opwekt voor
de omzetting van bauxiet in aluminium. Dit is het
werk van de Surinaamse Aluminium Company
Suralco)kleine groepjes zwijgende mannen, in
enclaves levend tussen enorme gebieden oerwoud,
waardoorheen de eerste grote weg zuidwaarts is
geboord, zestig meter breed, 45 kilometer lang, de
eerste grote sprong naar het Zuiden. Een mens
en dierloze weg, rode stofwolken, desolaat en
nochtans imponerend en vol belofte. Is ook de-
grote doorbraak naar het Westen in de U.S. niet
zo begonnen? In Suriname kan de kiem liggen van
een grote toekomst.
Als er maar een Ideaal is. En als er mensen zijn
met Trouw, Branie en Ondernemingslust! Hoe
prettig is het te weten dat hier de laatste telgen
werken van de oudste Indische pioniersgeslachten.
Is Drees-pensioen het enige geluk op aarde?
De Javaanse kampong is „rapi"keurig onderhouden
