s
XIII IN AMERIKA
6
Vervolg van pag5
de stad): Puerto Ricans, Mexicanen, Filipino's,
Italianaen etc, etc. Erg veel bruine gezichten. Veel
typen, die je terug doen denken aan Pasar Baroe,
Bodjong of Pasar Besar. Je zou ze haast aan
spreken: „Hallo Tjih! Naar waar jij!"
Evenals New York heeft Chicgo drukke, neon-
rijke centra met geweldige warenhuizen (The Fair;
je koopt er van alles). Het hartje van Chicago is
geloof ik The Loop, dat is een stadsgedeelte, waar
een elevated subway (een bovengrondse metro)
zich als een gigantische versteende draak boven
een aantal straten slingert.
In een gedeelte hiervan heb je de beruchte burles
que houses. Dit is een soort Pigalle van Parijs met
dance shows van half naakte meisjes, met „Arca
des", waar allerlei gokmachines staan en half-
schunnige filmpjes in boxjes worden gedraaid, waar
scharrelende jongelui en mislukte ouweheertjes te
vinden zijn. Maar veel meer gewone mensen. En
waar je onder de schitterende schijn geestelijke
armoede vindt en bedrog. Dit klinkt erg „berat
ja? Toch is het niet zo. De Amsterdamse walletjes
zijn veel erger. Deze burlesques en arcades zijn
alleen maar cellen tussen de grote massa van nor
maal leven. Van heel gewone mensen, die dit alles
rustig voorbij lopen, zich niet geschandaliseerd
voelen, ze blijkbaar filosofisch accepteren als een
onvermijdelijk aspect van het menselijk leven.
Midden tussen die burlesques kan je dus ook een
kerk zien staan, waar de hele nacht door diensten
worden gehouden. Door de glazen ramen zie je dat
het vol is. Buiten staat een hartelijke meneer, die
je eraan herinnert dat je ook best even binnen zou
mogen komen. Je komt binnen. Er wordt gebeden,
,My'
H1W'
mm
Dc burlesque. Het ziet er allemaal nogal schan
dalig uit (zo ongeveer ook als de bioscoopaffiches
overal in dc wereld). Maar op dc deur staat ..bring
the ladies" en werkelijk kunnen de dames gerust
mee (net als in Parijs). In deze tenten loopt men
ongegeneerd in en uit. Humor is er de hoofdzaak.
Niemand heeft dat stiekeme schuldgevoel dat in
Holland ontwikkeld wordt in ..onfatsoenlijke"
buurten.
gezongen, gepreekt op een ik zou haast zeggen
verlossend natuurlijke manier. O nee, geen preek
toon, geen gewicht, geen gegalm, geen statie, maar
heel eenvoudige mensen bij mekaar in een moment
van bezinning. Ik geloof dat ik hier een prachtig
en in Europa onvindbaar stuk waarachtige mense
lijkheid gevonden heb: deze kerk temidden van de
burlesques en vreethuizen. Waanzinnig is ook de
in Europa op een hypocritische wijze opgeschroef
de veroordeling van de Amerikaanse negro-beater.
Het probleem is in feite maar een heel klein zij
aspect van de maatschappij, en grotendeels in
rustige oplossing. In Holland praat men over het
algemeen net zo dom over Amerika als over Indië.
Nogmaals: ook Amerikanen zijn mensen. Ook hier
zijn er dus goede en slechte. Maar er is geen hy
pocrisie en geen bekrompenheid. Tenminste: als
maatschappelijk kenmerk.
Emigraticzaken in het wijde gebied met Chicago
worden behartigd door ir. P. Businger, een rustige
en zeer werkzame jonge Holander, die zich voor
de immigranten erg inspant. In Milwaukee, waar
hij dikwijls komt, werkt hij op voortreffelijke ma
nier samen met het International Institute, een door
particulier initiatief gesticht en zeer werkzaam
instituut, dat nieuwe Amerikanen van allerlei na
tionaliteiten met raad en daad bijstaat. En waar
Nederland wel een voorbeeld aan mag nemen:
grote interesse heeft voor de oorspronkelijke cul
tuurwaarden en ze aanmoedigt voort te bestaan.
Er is jaarlijks in Milwaukee een Festival, waaraan
door alle eraigrantengroepen wordt meegedaan met
eigen dans-, zang- en muziekgroepjes, terwijl ook
The Loop (het grote gevaarte rechts), gebouwd
over een groot aantal straten. Als hier over heen
de subway dendert en daaronder de politie-ambu-
lance met gillende sirenes voortjaagt, is het een
lawaai dat horen en ziet je vergaat. Maar een
kwart minuut later gaat alles weer rustig en ge
zellig fijn gang.
elk land zijn eigen nationale gerechten opdist. Dit
festival is beroemd door het hele land en er komen
tienduizenden toeristen naar kijken. Tot nog toe
heeft de Indische groep ontbroken, terwijl wij toch
uit ons land van herkomst (net zoals in Holland
en Aruba) dansen en schotels kunnen brengen, die
zeker een succes kunnen zijn. Maar langzamerhand
komt de Indische groep hier toch wel tot leven.
Er is hoop ik in de nabije toekomst veel van
te verwachten. Laat ons er in elk geval hard aan
werken. Amerika is een land van vrije persoon
lijkheden. Ook ons karakter kan hier vrij en rijk
leven. Tot ziens!
In Amerika heb je geen winkelsluitingen en zelfs
geen dagelijkse sluitingsuren. Tot laat in de avond
kan je overal alles kopen wat je wilt. Nooit hoef
je bezorgd te denken: o, morgen is de kapper
(melkboer, slager, kruidenier, enz.) dicht. In geen
enkele winkel heb je handenwrijvende poespas:
„Wat had u gehad willen hebben?" Het is „Yes?
En „Thank you, Sir. Next?" Klaar. Geen pro
beersels pm je nog wat anders aan te smeren.
Geen „verplichte winkelsluitingen wegens vacan-
tieWie met vacantie wil, gaat zo lang hij wil.
Er valt niks te eisen door bonden van „in hun
rechten bedreigde" winkelbedienden. J e hebt je
lay-off direct te pakken, hoor! Dus aan de andere
kant: wie een werkelijk goed salesman is, krijgt
nooit ontslag. Is dat inhumaan? Leidt dat tot
machts-usurpatie? Helemaal niet. Alleen al de angst
daarvoor bewijst dat er in de Europese maat
schappij iets niet in orde is.
Net zoals dat: „Wees een heer in het verkeer
Alleen al die slogan bewijst dat er kennelijk ver
duiveld weinig heren in het verkeer zijn. Hier in
dit krankzinnige drukke verkeer in Amerika loopt
alles smooth en ordelijk. Zelfs op de vrijste sky
ways, highways en tollroads, zonder tegenliggers
en vaak zes tot vier lanes is een maximumsnelheid
vastgesteld (variërend van -15 tot 65 mijl per uur
nooit meer). Er zijn op veel wegen radar- en
electronische deviezen die dat controleren, maar het
is niet eens nodig. Men houdt zich eraan. In Hol
land mag je buiten de stadskom „blazen zo hard
je wilt" en dus doet iedereen het daar. Hier zijn
natuurlijk excessen, maar ze zijn beperkt.
Op intersections (kruisingen) remt iedereen af. wie
het eerst bij de crossing is, gaat voor. Voetgangers
worden enorm gerespecteerd. Maar maken ook
geen misbruik van hun „recht" door tartend lang
zaam over te steken. Bij spoorovergangen moet
iedere automobilist stoppen om na rustige oriën
tering verder te gaan. Het liften bestaat hier niet.
Ook het fooien-systeem bestaat hier niet. In de
kleinere eethuizen wordt ueberhaupt nooit een fooi
gegeven. In de betere gelegenheden is een fooi van
tien procent gewoonte, geen verplichting waar op
het menu apart aan herinnerd wordt. De prijzen
zijn hier over de hele linie redelijk. In de meeste
restaurants wordt je kop koffie gratis bijgeschonken,
eenmaal .tweemaal, driemaal. Er zijn geen restau
rant-gewoonten, omdat nu eenmaal de variatie in
restaurants letterlijk onmeetbaar is. Er zijn geen
stands-scheidingslijnen. Ook in de kleinste shops
kan je gentlemen zien zitten om gauw hun steak-
sandwiph te verorberen. De statigheid van de
grote restaurants ontbreekt. In Garuda, Lensvelt
Nicola of Dicker en Thijs zit men echt met pompe
en „Uitstreken". In de „Sheraton-Palace" in San
Francisco (een' ongelooflijke „dure tent zoals men
dat in Holland zou noemeh) heerst een pngedwon-
getf' gezellige stemming al zie je direct dat hier de
busines-men uit de top komen lunchen. Heb je gpen
trek in een volledige maaltijd) dan kan je naa^ de
lunchcorner gaan, waar je jezelf bedienen kan''aan
een display van schotels uit een uitmuntende' cui
sine, waar je net zoveel van nemen mag als je
wilt voor een bedrag van ongeveer 2,75. Kijk
je om je heen, dan zie je direct dezelfde „stan
ding" van de chiqueste Nederlandse restaurants (en
aanzienlijk veel meer dan dat!), maar minus dat
air van statige zelfingenomenheid en harkerigheid
dat zo doet denken aan etalages van modemaga
zijnen. Ook de bediening is hier eenvoudig, direct
en menselijk, niet met die fratserige half knip-
messende obers. Dat is ook het geval in restaurants
als laat ons zeggen van het type van de „Haagse
Schouw" of de Witte Berger: snelle en huiselijke
bediening. Naast de waiters is daar een „hostess'
een dame in een gewone japon en van onofficieel
gedrag, die prettig adviseert over de keuze en ook
zelf serveert.
Er is erg veel in de Amerikaanse stijl van leven,
dat prettig herinnert aan Indië en waar het precies
in ligt, weet ik niet. Men is minder stijf hier, min
der standsbewust. En toch zijn er positief vormen
van etiquette, tafelmanieren, etc., die duidelijk de
orde van het niveau tekenen. In Amerika voel je
je overal gemakkelijker. Men néémt ook alles ge
makkelijk. Is het warm? Gooi je kleren uit. Hier,
in de warme streken (en dat moet in de zomer
overal zo zijn) kan je mensen met bloot bovenlijf
achter het stuur zien zitten. Je neemt je extra
kleren zo maar aan een klerenhanger in je auto
mee: moet je straks een andere jas aanschieten,
dan doe je het on the spot. Natuurlijk doet niet
iedereen dat. Maar wie het doet is niet gek. In
Holland schijnt op alle hokjes en kastjes het bordje
te hangen: „Dat doe je zo niet... (zoals het hoort
in het kastje)", hier is het volkomen logisch, al
thans aanvaardbaar dat een ander mens zich an
ders gedraagt.
Het onderwijs is hier zeer sterk georënteerd op
social life: good manners, zich zelfstandig kunnen
bewegen in alle omstandigheden, respecteren van
andermans opnie. In feite is een naar Hollandse
opvattingen overmatig deel van het schoolgaan
daaraan gewijd. Maar je ziet hier dus ook geen
lawaaierige schoffies in trams en bussen. Op straat
is geen jeugd te vinden. Ouders nemen hun kinde
ren nooit uit naar gelegenheden waar sterke drank
geschonken wordt. Inderdaad heeft de Amerikaanse
jeugd een grote vrijmoedigheid, maar die berust
Van eethuisjes als dit stikt het in Amerika. Voor
drie kwartjes eet je je een ongeluk. Een ongeloof
lijke variatie van kostjes en drinks, je houdt je jas
aan en je hoed op. Bij je vleesgerechten op je
brood krijg je altijd groenten en vaak ook patates
frites. Altijd ijswater. Op de foto mijn portie: polish
sausage met toebehoren. Help jezelf aan mosterd,
want als de baas achter de toonbank het doet,
zwem je erin. Je krijgt altijd meer dan je met een
gewone maag op kan.
