je
MEMORIES TO A GRAND OLD WOMAN
DE STER
SPECIAAL VOOR VROUWEN
Weet U dat het initiatief voor de oprichting van de N.V. Tong-Tong door
een VROUW genomen is?
Het is „Zus" de Kock-Birsak, geboren in Semarang en „toeroenan van
de Klaring, die eigenaar was van Tjandi Sewoe. Flinke, zelfstandige vrouw
met „levenslange ervaring" in handels- en bedrijfsleven, was o.m. secre
taresse bij de Ned. Handel Mij en thans secretaresse bij de N.V. Indola
(die in korte tijd een fenomenale groei beleefde). Duizend mannen zeggen:
„kan niet". Zus zegt: „kan wel" en ze begint en zal slagen ook!
Al vaker zijn het vrouwen geweest, die Tong-Tong door zn moeilijke
dagen haalden. Zij weten niets van hogere politiek, hoger zakenleven, ho
gere cultuur, zegt men. Maar ze beheren de „blandja-beurs reëel en ze
voeden kinderen op reëel. Nu gaan ze de reële en onmisbare basementen
bouwen van het Tong-Tong-gebouw. Moeten we zuur kijken? Laten we
niet verqeten dat we sinds 1898 door Vorstinnen geregeerd zijn. Het is goed.
T. R.
Zonder chauvinistisch te zijn mag ik toch wel
zeggen dat ik the most wonderful Grandma heb
die een kleinzoon zich maar wensen kan.
Reeds als kind heb ik intuïtief heel veel van haar
gehouden en naarmate ik ouder werd bewonderde
ik haar grootheid en haar wijsheid ofschoon ze
nooit school heeft genoten.
Ze is een Indonesische vrouw van het edele soort
en een „fijn" Islamiet.
Dit weerhield haar evenwel niet haar kinderen
naar Katholieke scholen te sturen, daar ze be
greep dat dit hen op een hogere sport van de
maatschappelijke ladder zou brengen. Ze maande
haar kinderen 's zondags altijd om naar de kerk
te gaan, terwijl ze 's vrijdags trouw haar wierook
brandde.
Met stille eerbied en ook een beetje bang eigenlijk
volgde ik weieens haar verrichtingen. Je zag dan
als het ware een andere wereld opengaan, een
wereld van vreemde demonen die alleen voor haar
toegankelijk was. Het was een gebeurtenis die me
altijd boeide, maar toch was ik blij als het voor
bij was en ze weer in onze wereld terugkeerde en
weer gewoon mijn Oma was. Ofschoon Neder
landse wapens haar beide zonen tijdens de politio
nele actie doodden, houdt ze nog altijd het meest
van haar kleinkinderen van Nederlandse afkomst.
Ook haar Nederlandse schoonzoon (mijn vader)
bemint ze als haar eigen zoon. Zoveel liefde als
deze vrouw weet te geven is voor ons in Neder
land toch maar onbegrijpelijk.
Toen ik uit Indonesië repatrieerde en van haar
afscheid moest nemen was het misschien een ge
lukkige bijkomstigheid dat ik en allen thuis te
laat opstonden. Het was dus haast je, repje, of
ik zou de trein missen en daarmee ook de boot.
Veel tijd voor afscheid was er dus niet. Met
medelijden in mijn hart keek ik haar aan, maar
de blik waarmee ze mij aankeek bezorgde me als
het ware een minderwaardigheidscomplex, want
ik zag daarin dat ze nog meer medelijden had
met mij dan ik met haar. En ik herinnerde mij
haar gezegde, dat het leven voor haar steeds
gemakkelijker werd maar voor ons jonge mensen
steeds moeilijker en meeromvattend.
En als ik nu eens voor probleem sta dan denk ik
wel eens met weemoed terug aan de tijd met Oma
in Klaten. Die wist op alle moeilijkheden altijd
wel raad zonder iemand te kwetsen.
Als een van de kleinkinderen ziek was dan moest
Oma altijd komen; ze masseerde dan met haar
gouden handen het warme kinderlijfje en vertel
de daarbij de mooiste fabels en legenden van
Kantjil tot Pakoe Boewono de Xde.
Ach Oma de wereld is nu zo klein. Misschien
zie ik later via Amerika nog eens „The most
wonderful Grandma of the world".
PANKY
Kerstfeest in Indië, een warme wazige herinnering.
Als kleine jongen stond ik verrukt te kijken naar
de rode papieren klokken onder de grote lamp
in de deuropeningen, de versierde boom met de
kleurige kaarsen, het hagelwitte tafellaken met de
rode crêpepapieren stroken en dennegroen.
Het hele huis had een grote beurt gehad. De
vloeren gepéld, klamboes gewassen en gesteven,
al het koperwerk glimmend gepoetst. Er hing een
vreemde mengeling van geuren. Een vleugje hy
giënische carbollucht en de vettige reuk van bran
dende kaarsen mengden zich met de frisse, zon-
doortrokken geur van versgesteven klamboe s, de
pittige harslucht van dennetakjes die ik stilletjes
in brand stak, en het kruidig-zoete aroma van
zwartzuur. En dat alles doortrokken van de in
tense, bedwelmende geur van menjang. Met de
brandende menjang in een miniatuur-anglo liep
oude Kokkie zorgvuldig alle kamers één keer hele
maal door, als haar speciale zegenbrengende bij
drage aan het feest. „Soepaja banjak redjeki, ja
Njo, slamat Hari Natal!" Kokkie wist als gelovig
Mohammedaanse heel wat van het Kerstfeest. In
mijn kindertaaltje had ik getracht haar het ver
haal te vertellen, zoals Pa dat voorlas uit een oude
Kinderbijbel met prachtige platen. En Kokkie be
gréép. Misschien raakten wij ik in mijn kinder
lijke visie, zij met haar simpele ziel de essen
tie van het gebeuren.
Ik vertelde haar vooral vurig van De Ster die plot
seling aan het firmament verscheen en waarnaar
mensen al zo lang hadden uitgezien. Dat gedeelte
van het verhaal boeide mij bovenmatig. Ja, want ik
kénde die ster, ik kende haar al lang! Als Ma mij
's avonds in bed stopte zag ik door het raam De
Ster, fonkelend aan de avondhemel. En ik viel
blijmoedig in slaap. Een kinderhart is gauw ge
vuld.
Toen ik ouder werd leerde ik dat die ster Venus
was, de Morgenster én de Avondster.
Nog later wist ik dat Venus, één uit honderden
miljoenen planeten was van ons zonnestelsel. En
dat zonnestelsel met miljoenen andere, vormden
het met een onvoorstelbare snelheid uitdijend Heel
al. The Expanding Universe.
Ik zie haar nog wel eens op een kille, vroege
morgen. Een koude, schitterende reuzendiamant
aan een loodkleurige hemel. Het is mij alsof die
Morgenster het ene uiteinde vormt van een enor
me trait-d'union die reikt tot de Avondster van
mijn kinderjaren. Er is zo véél gebeurd langs dat
koppelteken van De Tijd. En ik zie in die Dub
belster beslist niet meer de ster van mijn kleuter
fantasie. De Ster uit het eeuwenoude verhaal.
Ik weet nu wel beter.
MAUS
Voor abonnees:
f 3,50 per 3 regels, elke
regel meer, één pop meer.
Voor niet-abonnees:
dubbel tarief. Alléén bij
vooruitbetaling.
ATTENTIE! Bij Ting Tings onder nummer, welke op
zending der brieven rodig maken, wordt het tariel
met 50 cent (totaal) verhoogd.
De brieven op Ting Tings, waarvoor geen porto
werd gestort, kunnen worden afgehaald aan ons
kantoor: Prins Mauritslaan 36 Den Haag.
Indische geschriften
Verzamelaar zoekt handschriften, boeken en voor
beelden (op bamboe, boomblad, leder, steen, hout,
enz.) van alle soorten schrift uit Indonesië (geen
gedrukte stukken.). Aanb. onder No. 1448.
Een blijvende herinnering: Ind. LANDSCHAPPEN
op doek, sawahs-bergen-flamboyant, enz. 90 x 45;
15,kleiner 10,Oosterse Kunst „AURORA".
Anna Pauwlownastraat 3, Den Haag.
Th. H. van Soest, Keizersgracht 505, Amsterdam
koopt boeken over Indië (onverschillig welke taal
en onderwerp).
De TOEKANG PIDJIT voor Vlaardingen is; Ru-
dolf an Haack (Si Dolph), Joh. de Wittstraat 50b,
tel. 01898-5550.
Groot Indisch schilderstuk, voorstellende; de weg
naar Djocja". Schilder; Fredrik Kasènda.
Te bevragen; Apeldoornselaan 215 Den Haag Tel.
838236.
TE HUUR aangeb. wegens emigr. te Rijswijk; 3
km. flatwoning met overname meub. Huur
85,p. mnd. incl. verw. Urgentieverklaring ver
eist. Brieven, onder No. 1496.
Voor de aanstaande feestdagen aparte geschenken
„Voor elck wat wils" bij Oosterse Kunsthandel
Aurora. Anna Paulownastraat 3 Den Haag. Tel.
602102.
VOOR WENEN (Oostenrijk)
Gezocht per 1 Jan. 1962, twee ervaren KOOK
STERS, liefst vriendinen op de hoogte van Indische
en Chinece keuken. Zonder goede referentie onnodig
te solliciteren Brieven No. 1497
Ned. Ind. jongeman 28 jr. 1 82 m. goed uiterlijk,
licht getint zoekt s k.m. knap Ind. meisje, niet kleiner
dan 1 65 m. lief karakter, uit beschaafd milieu.
HEEFT goede positie. Doel, huwelijk. Br. m foto,
welke op erewoord ret. Brieven No. 1498
1 3
