Indonesische
unst
,KATINKA"
4- Filigrain- en grutiulcttie-vevsieving
Een van de meest populaire vormen, tevens
een van de alleroudste manieren van versieren,
toegepast door oosterse goud- en zilversmeden,
is filigrain-werk. Het wordt op verschillende
manieren bedreven, hetzij in de vorm van glad
de, dunne of dikke draden, dan wel in de
vorm van gedraaide snoeren, en hiermede
wordt een zeer gelukkig voorbeeld van versie
ring bereikt. Het veeleisende detailwerk en
later het inpassen van al die fijne onderdelen,
ligt het geduldige en preciese werk van de
oosterse vakman.
In Indonesië past men zowel filigram-werk
toe als het granuleren, al dan niet gekombi-
neerd met een versiering bestaande uit half
edelstenen of edelstenen.
Door deze methoden weet men kostbare
kleinodiën te produceren, alle schitterende
voorbeelden van versieringskunst.
Toen deze kunst der goudsmeden begon te
(Vervolg van pag. 16)
nog een uur geleden in het bewuste café was
gezien, en ze verbonden mij met het café.
Daar deelde men mij mede, dat ze onderweg
was naar Parijs.
Inderdaad kwam ze om 7 uur s-avonds bij
ons in de bar binnengestapt. Met een plech
tigheid die berekend scheen, met een astrakan-
mantel om haar lijvige leden. Ik heb (heel
lang geleden) ook een beetje Latijn gestudeerd
en mompelde glimlachend: „Per aspera ad
astrakan". In het hotel had men haar reeds op
de hoogte gebracht van het drama. Ik zei
haar. dat de commissaris van politie op ons
wachtte. Zij pinkte een echte traan weg en
snikte: „Es tut mir Herzensleid dass ich nicht
bei ihm geblieben bin. IVenn ich da gewesen
war, wiirde er das nicht getan haben Daar
was misschien wel wat waars in. Maar ze was
NIET „bei ihm geblieben" zoals het nu
eenmaal de vrouw van een man betaamt.
We gingen naar het Commissariaat. Zij ver
stond geen woord Frans. Ik moest voor tolk
spelen.
De commissaris, hoffelijk als altijd, bood haar
een makkelijke stoel aan, condoleerde haar en
verzocht met hem mede te gaan, om de over
ledene te identificeren.
Zij weigerde. j
„Ik begrijp uw ontsteltenis, madame", zei de
commissaris. „Maar het is de Wet. Het spijt
me, mais il le faut. Wij kunnen geen toestem
ming geven voor de teraardebestelling zolang
u niet verklaard heeft, dat deze dode uw man
...hoe heet hij ook weer?... Sjériet Vibrans
De paarhonderd meter, die ons van het hotel
scheidden, waren ook voor mij een zware
gang-
De hotelhouder maakte de kamerdeur open
en knipte het elektrisch licht aan. We lieten
de weduwe het eerst naar binnen gaan. Ze
deed twee of drie schreden in het zwak ver
licht vertrek. Toen riep ze, luid als dacht ze,
dat de dode het zou horen:
,,Gerrit, Gerrit, wie hast du MIR dieses
können antun?"
De uitdrukking van het grootste egoïsme, dat
ik ooit heb ontmoet. Dertig jaar daarna hoor
ik het haar nog uitschreeuwen.
Twee dagen later brachten wij hem naar de
dodenakker. Slechts een zeer kleine stoet. Hij
rustte in Parijs, dat hij zozeer had liefgehad...
Acht dagen daarna vertrok de „CRISTIAAN
HUYGENS uit Genua, met een ledige 2e klas
hut. Het was het droevig einde van mijn grote,
goede vriend Gerrit Wybrands...
6 LEO FAUST
Slot volgt)
floreren, werd deze min of meer een huisindus
trie, waarbij het maken van de filigram-
onderdelen werd toebedeeld aan daartoe ge
specialiseerde mannen en vrouwen. De kunst
van pasklaarmaken en invoegen van deze bui
tengewone delikate kleine onderdelen bleef
toebedeeld aan de echte goud- en zilversme
den. Het is opmerkelijk, dat in de Padangse
Bovenlanden, vrouwen het beroep uitoefenen
van goud- en zilversmid.
Granulatie is een zeer oude kunst en vormt
de meest voorkomende wijze van versieren
bij de Bataks, de Timorezen en Dajaks, terwijl
bij de meer ontwikkelde stammen dit wordt
bedreven in kombinatie met filigrain-werk.
In Indonesië worden deze bolletjes nog steeds
op precies dezelfde wijze gemaakt zoals dat
in oude tijden geschiedde. Een zilveren of
gouden di;aad wordt in even grote stukken
geknipt. Deze stukjes worden geplaatst in een
ijzeren doos gevuld met zeer fijn houtskool
poeder maar zo dat zij elk op zich zelf
blijven en dus niet met elkaar in kontakt
komen. Wanneer nu de doos in de oven wordt
geplaatst, zullen de stukjes draad smelten en
kleine bolletjes vormen. Laat men deze nu in
de doos afkoelen dan blijven het toch nog
bolletjes. Om deze bolletjes te verkrijgen van
precies dezelfde grootte is het noodzakelijk
de stukjes alle precies even lang te maken.
Edelstenen of half-edelstenen, hetzij ongeslepen
of wel ruw geslepen, worden algemeen ge
bruikt voor juwelen en voor versiering van
voorwerpen voor dagelijks gebruik. Het ge
loof in de magische eigenschappen speelt
en zeer voorname rol in hun gebruik, zelfs in
die mate, dat stenen die volkomen waarde
loos worden geacht door een juwelier, deson
danks zeer hoog worden gewaardeerd wanneer
zij maar onder bijzondere omstandigheden zijn
gevonden of worden beschouwd als op bij
zondere wijze grillig te zijn van kleur en vorm.
In vroegere tijden werd weinig aandacht be
steed aan de geschiktheid der stenen om tot
versiering te dienen. De facetten waren
meestal zeer onregelmatig en het kappen
werd tot een minimum beperkt om zodoende
zo min mogelijk van de steen te verliezen,
daar men veel meer hechtte aan vorm, kleu
ren kombinaties en tekening. Tegenwoordig
hebben de inheemse goud- en zilversmeden
geleerd meer waarde te hechten aan de wes
terse conceptie om edelstenen en half-edel
stenen meer regelmatige en hooggeslepen fa
cetten te geven.
Wanneer U ook naar de Pasar Malam komt
en dat doet U toch? zult U er ook „Katin-
ka" vinden. Neen, niet het liedje en ook niet
een aardig meisje. Het is de naam van een van
de stands (No. 5), en één, die uw speciale
aandacht waard is.
U zult er n.l. de mooie gebatikte kaïns terug
vinden die U in Indië al zo bewonderde. Maar
behalve die, ook andere die de meesten van
ons die al langer hier zitten niet meer zullen
kennen nl. met modern aandoende dessins,
soms bijna helemaal effen met alleen een ver-
siering langs de rand in bijzondere kleuren-
kombinaties. En vele van deze kaïns zijn
„omgetoverd" tot strandensembles (bijv. bikini
met blouse). Aangezien batikdessins bij de
tropen horen, zullen naar mijn gevoel deze
pakjes op een zonnig strand bijzonder goed
tot hun recht komen. Trouwens er is nog meer
dat aan het warme Zuiden doet denken, hand
beschilderde rokken en shawls, die behalve
artistiek ook praktisch zijn, want ze zijn was-
baar en felkleurige olieverf schilderijtjes,
geïnspireerd op vertrouwde Indische onder
werpen.
Het is moeilijk U een goede beschrijving te
geven, van alles wat er te zien is. Daar is trou
wens de verscheidenheid ook te groot voor
Want de opsomming, die ik U hier geef
vertegenwoordigt misschien maar een tiende ge
deelte van wat U straks in de stand zult
aantreffen. De beste raad, die ik U daarom
kan geven is naar de Pasar Malam toe te
komen. Eerlijk gezegd... ben ik maar blij, dat
we nu juist die Pasar Malam hebben, zodat
U alles tenminste met eigen ogen kunt gaan
bekijken.
Nergens in Indonesië heeft de kunst in het
gebruik van half-edelstenen ter versiering
zulk een hoge trap bereikt en met zulke prach
tige resultaten, als in Zuid-Celebes, bij de
Makassaren en Boeginezen. Daar hebben de
goud- en zilversmeden versieringen weten
aan te brengen met rots-kristal, amber, gepo
lijst agaat en schildpad. De manier waarop
deze stenen zijn gezet in goud of zilver of
bedekt met een open goud filigrain-weefsel
dan wel in open gedreven werk, is een kunst
op zich zelf, waarvan Zuid-Celebes de beste
exponent is.
De Balinese kunstenaar heeft echter een andere
conceptie omtrent het gebruik van kostbare
stenen voor versiering. Rijk met relief-werk
versierde oppervlakten worden gebruikt voor
het symetrisch plaatsen van dergelijke stenen,
zodat de Balinese juwelen niet alleen zeer
artistiek zijn, maar ook kostbaar. C. H.
Een voorbeeld van Kendari filigrainwerk uit Makassar.
Foto uit: „Arts and Crafts of the Netherlands Indies".
17
