Journalistieke Totems en Bonzen
UIT EEN VERSCHONKEN BEZIT |EN EEN VER VERGANE TIJD (1 2)
Natuurlijk valt er over de journalistieke totems en bonzen van na mijn tijd tot op het
ogenblik, dat alle Nederlandse leven ophield in Indonesië (Moge het slechts tijdelijk
zijn!) nog heel veel te vertellen. Een klein beetje weet ik ervan, dank zij de vele
brieven en gesprekken, waartoe mijn feuilletons aanleiding hebben gegeven. En dank
ook zij „VAN 13 MOMENTEN UIT EEN 13-JARIG BESTAAN", het Gedenkboek
door ANETA in 1930 uitgegeven.
Het voornaamste daarvan moge hier nog volgen. In de hoop, dat het zal worden
aangevuld door meer bevoegden inzake genoemde periode dan ik.
Om te beginnen nog enkele namen en feiten,
aan genoemd Gedenkboek ontleend.
Berretty vertelt daarin hoe hij, 19-jarige j°n"
gen, begon als klerk bij de Posterijen te Ba
tavia, op een salaris van 75,per maand.
Daarna was hij 3 jaren werkzaam bij het
BATAVIAASCH NIEUWSBLAD, eerst als
corrector (op 100,per maand) en later als
reporter (op 200,per maand). En vervol
gens bij de JAVABODE als telegram-redacteur
325,per maand).
Óp 1 april 1917 werd ANETA opgericht.
Daarover lezen we in het Gedenkboek:
Medio maart 1917.
In die oorlogsdagen had de, sedert overleden,
heer P. Landberg, schcepsreder te Batavia,
enige zeilschepen voor zoutvervoer in verband
met het tekort aan scheepsruimte op zeer gun
stige condities van de hand gedaan.
Bij de verkoop van de „ALBERTINA BEA
TRICE" had de heer Landberg (wiens aan
dacht op mij was gevallen door enige stukjes
van mijn hand in de AVABODE) contact
met mij gezocht. Hij vroeg mij namelijk een
korte speech voor hem samen te stellen, door
hem uit te spreken bij de overdracht aan de
nieuwe eigenaren van dit schip.
Hierdoor ontstond een vriendschappelijke ver
houding, welke mij het vertrouwen gaf mij tot
de heer Landberg te wenden met een verzoek
om een geldlening van 15.000,teneinde
met dit geld een Indisch pers- en knipselbureau
op te richten.
De heer Landberg zag hier wel toekomst in,
verklaarde zich bereid mij te helpen met het
aanvangskapitaal, doch bedong, dat hij voor
50% aandeelhouder zou worden van de nieuw
op te richten zaak. Ik antwoordde hierop, dat
ik reeds zoveel jaren voor anderen had gewerkt
(in mijn oog althans) dat ik nu graag geheel
voor mijzelf zou willen werken. Ik stelde de
heer Landberg voor een hogere rente dan ge
bruikelijk te bedingen, waarop de heer Land
berg zijn voorwaarde liet varen en mij het geld
verstrekte tegen 9% rente.
Zo werd ANETA opgericht.
Op 1 april 1917.
In een met zeildoek afgesloten ruimte van
3x4 meter in het gebouw van de reeds lang
gefailleerdeDrukkerij PAPYRUS in de bene
denstad van Batavia werd de arbeid aange
vangen. Daar werkte ik met mijn ,,staf (één
tikster) van s morgens acht tot 'r avonds tien
a elf uur aan één stuk door, dag in dag uit.
zon- en feestdagen inbegrepen.
Toen Berretty ANETA oprichtte, haalde hij
zijn zwager Becker erin en zond hem naar
Londen (zie mijn feuilleton IX).
Onze vriend was toen 27 jaar. Al 'n hele leef
tijd voor een Indische jongen. Een jongen, in
elk geval, die begon te weten wat hij wou.
Een jaar later was de oorlog uit, en in de win
ter 1919 kwam hij voor de eerste keer in
Europa.
Ik heb u nu zo'n beetje Berretty leren kennen.
Kunt ge u voorstellen wat dat voor hem was:
Parijs te zien? Parijs, voor hem die nog niet
veel anders kende dan Java en JapanAlleen
al het nachtleven steeg hem naar het hoofd.
De zaken in dat Frankrijk, dat in de overwin
ningsroes 4 jaren oorlog en het verlies van een
paar miljoen jongemensen moest inhalen,
's Nachts de verleidelijke Franse meisjes, op
gemaakt, gedecolleteerd en in een siralenkrans
van sex-appeal, ter verovering
FEUILLETON DOOR
Temidden van de 13 momenten, die volgen
vermeldt het Gedenkboek o.a., met een groot
aantal foto's verlucht: de inwijding en de uit
breiding van het ANETA-HUIS (resp. 4 de
cember 1920 en medio 1930). De eerste steen
werd gelegd door de kleine Aneta Eugenie
Berretty. Herdacht worden verder: de splitsing
in 2 N.V.'s (N.V. ANETA BATAVIA, N.V.
RECLAMEBUREAU ANETA en N.V. ANE
TA HOLLAND), in april 1924. Het Persbu
reau bleef onder d'rectie van Berretty. Het Re
clamebedrijf kwam onder directie van de heer
H. M. van Beem met Berretty als president
commissaris.
Begin 1931 werd van het Haagse bijkantoor
van het PERSBUREAU ANETA een afzonder
lijke N.V. gemaakt: de Naamloze Vennoot
schap ANETA HOLLAND, waarbij de
heer H. Salomonson werd benoemd tot direc
teur de directeur van ANETA BATAVIA
tot gedelegeerd commissaris voor Indië, de
heer Mr. Joh. Belifante, directeur van het
NEDERLANDSCH CORRESPONDENTIE
BUREAU VOOR DAGBLADEN, tot gedele
geerd commissaris voor Nederland, en de heer
M. Vaz Dias, directeur van het PERSBUREAU
M. S. VAZ DIAS, tot commissaris.
Van de 13 momenten vermeldt het Gedenk
boek verder o.a. het bezoek van Lord North-
cliffe in Indië, de oprichting van ANETA-
RADIO (1924), de oprichting der PERS
ASSOCIATIE (1928), de intrede der Radio
telefonie (1929).
Ten slotte wordt het verslag van de zgn.
ANETA-COMMISSIE in zijn geheel afge
drukt. Die Commissie, ingesteld bij Gouverne-
ments besluit van 23 mei 1930, had tot taak:
„het houden van een onderzoek naar de gestie
van de Directie der N.V. ALGEMEEN
NIEUWS- EN TELEGRAAF AGENTSCHAP
ANETA, te Batavia in het bijzonder ten aan
zien van de pers, o.m. in verband met de klach
ten geuit door het lid van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal Ir. Ch. G. Cramer in de
vergadering van dit college van 21 februari
1930, een en ander voor zover zulks hier te
lande kan worden onderzocht."
Onder het voorzitterschap van de President
van de JAVASCHE BANK, Mr. Dr. G. G.
van Buttingha Wichers, veremgde de Com
missie een viertal leden, waarvan elk een hoog
geplaatste autoriteit was in het Ned. Indië van
die dagen.
De conclusies der Commissie, uitgereikt aan
het slot van het verslag harer werkzaamheden,
zijn te talrijk en te uitvoerig om ze hier af te
drukken. Ik moge volstaan met te zeggen, dat
ze hoewel niet geheel zonder enige critiek
over het algemeen gunstig voor ANETA en
het beleid van haar directeur mogen worden
genoemd.
Een zomeravond van 1933 kwam een vriendin
van mijn vrouw, een Portugese entraineuse uit
de nachtclub „Pigall's", bij ons en vertelde,
opgewonden: „Nu heb ik gisteravond een fe
nomeen van een Hollander ontmoet, die me
gewoon het hof maakte. Hij danste zalig, alle
klass:eke en moderne dansen, en hij sloeg er
niet één over. Hij zei tenminste, dat hij Hol
lander was, maar hij had meer het type van
eentje uit de koloniën. Hij heeft drie flessen
Veuve Cliquot met me gedronken. Of liever:
betaald, want gedronken hebben we niet veel.
Hij liet telkens het glas lauw worden door het
voortdurende dansen, en allebei ledigden we
het dan in de koelemmer."
„Ik weet wie het is!" riep mijn vrouw uit.
(Lees verder pag. 16)
De feestelijke opening van hel Soerabaja-kantoor van ANETA. In het midden achter bloemstuk
Berretty.
9
