Pasar Gambir
mi
SPANJE
en Klerks wordt secretaris!" (En zo gebeurde het). Deze woorden werden
door Resident Hunger gezegd in 1921, toen hij het plari opvat.teom m Batavra de
Pasar Gambir te beginnen. Dit naar aanleiding van het artikel „Pasar Malam
Tong-Tong" (Nr. 1 van 15 juli 1962).
;v'jTÉ
Hoeder en hoeder
o— g
o 0
oooooooooooooooooooooooooooö
Ik kan me niet precies meer herinneren, wat
de statuten van het Pasar Gambir Comité ais
doelstelling vermeldden, maar ik geloof niet
ver mis te zijn, als ik dit omschrijf met de
woorden: „het bevorderen van het jaarmarkt
wezen in Ned. Indië door het houden van ten
toonstellingen op het gebied van landbouw,
nijverheid en handel in de ruimste zin van het
woord".
De grootste medewerking werd (uiteraard)
altijd verkregen van het Departement van Eco
nomische Zaken, maar ook was daar b.v. de
gezondheidsdienst met gezondheidszorg, kin-
derverzorging enz. voor de bevolking als
belangrijke bijdrage voor de verbetering van
de hygiënische toestanden in ons geboorteland.
Wie herinnert zich in dit verband niet de
naam van de gemeente-arts Dr. Peverelli?
De grote architect van de Pasar Gambir was
de heer Anthonisse, die met zijn gedegen
kennis van bouwstijlen (vooral Menangkabau,
Bali en Toradja) elk jaar de Pasar Gambir
een ander fantastisch-meesterlijk aanzien be
zorgde, 's-avonds versierd met duizenden
Ze werden in 1935 herhaald, toen aan mijn
grootvader, de heer E. E. Klerks, in verband
met zijn verdiensten op het gebied van het
jaarmarktwezen in Ned. Indië in het algemeen
en met zijn grote toewijding aan de zaak van
de Bataviase Pasar Gambir in het bizonder,
het erelidmaatschap van het Pasar Gambir
Comité werd aangeboden.
Ja lezers, er was ook een Pasar Malam in
Se'marang,' een Jaarmarkt in Soerabaja en een
Jaarbeurs in Bandoeng, maar de Bataviase
Pasar Gambir dat was toch het neusje van de
bandeng.
Resident Hunger was mijn grootvader's beste
vriend. Die vriendschap dateerde al uit de tijd
dat Opa nog Assistent Resident van Zuid-
Celebes en onderhorigheden was.
Als 4-jarige jongen kwam ik in 1923 bij Opa
en Oma in huis en ik heb er in en tussen de
Pasar Gambirs geleefd. Hiervan getuigden de
grote reklameplaten aan de wand in de achtei-
galerij. Het ophangen van zo'n plaat was elk
jaar weer een evenement. Dat gebeurde onder
Opa's persoonlijke leiding. Pasar Gambirs
van 1921 tot en met 1939. In 1940 werd be
sloten in verband met de bezetting van Neder
land geen Pasar Gambir te houden. Niemand
had kunnen denken dat dit besluit tevens een
afschaffing betekende (voor goed?) van wat
eens tot Aziatische wereldtentoonstellingen
had kunnen uitgroeien. Waarom niet? De
kerels en de brains waren er.
Laten wij dit chapiter maar verder rusten.
Om verder te gaan: Opa Klerks, zo werd hij
door iedereen genoemd, niet alleen vanwege
zijn grote innemendheid, maar vooral ook,
omdat hij een gaaf mens was.
De drukte van de Pasar Gambir begon voor
hem eigenlijk al een paar maanden vóór de
opening met tal van vergaderingen .ten
gemeentehuize aan het Koningsplein Zuid.
De Burgemeester was qualitate qua voorzitter
van het Pasar Gambir Comité, Opa was
secretaris en tegelijkertijd pennningmeester en
enige grootheden uit het particuliere en gouver
nementele (gemeentelijke) bedrijfsleven, 1"°°"
nesiërs, Europeanen en Chinezen, waren leden.
De bouw van het „strooien sprookjesdorp'
(opgetrokken uit bamboe en atap), zoals
burgemeester Meyroos 1930) het noemde,
werd als regel gegund aan de aannemers
Phang Teng Soey en Teng Jam aan Laan
Raden Saleh. Zodra maar enigszins mogelijk
in verband met de bouw, verplaatste Opa zijn
kantoor van het grote, koele huis aan Salemba
26 naar zijn operatieterrein op het Konings
plein, waarheen ik hem vaak vergezelde. Een
ideaal speelterrein, zo'n Pasar Gambir in aan
bouw.
Dan kwam het Pasar Gambir-feest zelf en
daarmee de vrijkaart die ik altijd van Opa
kreeg, niet alleen voor de vele bezienswaardig
heden, maar ook voor... Tait's Manila Show.
het Parijse rad, de vele soorten van draai
molens, de diverse „shows de elektrische
autotjes. Vergeet niet de Krontjong Concour
sen en de uitstekende wajang-wong gezelschap
pen.
Achter de organisatie van dit sprookjesdorp
Opa met zijn enorme werkkracht en liefde voor
de zaak. Wat was ik trots op hem en op
Oma Klerks, een tjabé rawit, maar wier rotan,
waar ik als kleine jongen zo menigmaal mee
werd getuchtigd, ik op latere leeftijd heb
leren kussen.
De correspondentie ove het „Plan Malaga
neemt dagelijks toe. Het werkcomité heeft
thans de beschikking over een eigen kantoor
ruimte. Richt uw brieven voortaan aan:
Werkcomité Plan Malaga
Plein 22, Den Haag.
En niet meer naar Tong-Tong. Alles moet dan
toch weer doorgestuurd worden.
Telefonisch kunt U er uitsluitend tussen 2 en
4 uur 's-middags terecht. Het nummei is.
070—184250.
V ««t J
Uit Nieuw Zeeland kregen wij van Ton
Maurenbrecher een brief, waarin hij Tjalie
waarschuwde voor moeilijkheden, die misschien
niet voldoende overzien werden. „Ook al
draai je er voor op je broeders hoeder te zijn,
Tjalie, steek je hand niet in een nest met
rang-rang!"
Ta Tjalie doet het wel eens (deed het vroeger
immers ook écht!) en kijk, zelfs van „down
under", over oceanen en continenten heen,
komt een hoederhand die waarschuwt: ,,Awas
lo, Tjalie!" Dat is de mooie geest van Tong-
Tong, die ik geweldig waardeer.
Dat doet Ton overigens niet met een meters
lang betoog in strenge zinnen, maar in een
briefje van nog geen honderd woorden en een
grapje ertussendoor: „Alle hekke geit op een
stokje zoals de satee-boer zei En is dat geen
door-en-door Indisch mopje? De g's en h's
door mekaar, de „mop-in-de-mop", de boos
aardige twijfel aan de echtheid van de geit en
de combinatie van Indische satee en Hollandse
boer. GoodGood
Ouwe Garde uit Indië, laat ons zó bij elkaar
blijven: eenvoudig en eerlijk en ongelimiteerd
vertrouwen. Ook al zijn we maar een kleine
groep, het wordt een sam-sam, de beste van de
beste
0 Wij hebben al vaak meegemaakt dat O
O lezers .reageerden op een artikel in ons q
blad. Maar ons artikel „Pasar Malam q
O Tong-Tong, Een blik terug ,een schre- O
3 de vooruit" (T.T. van 15 juli '62) le- q
O verde toch een bijzonder aardige en O
O volkomen onverwachte reactie op uit q
O Amerika. De kleinzoon van secretaris O
O Klerks (van het Pasar Gambir-comitég
3 zond ons een interessant artikel over de o
O Pasar Gambir als een eerbewijs aan zijn O
3 grootvader. Wij deden nog een ont- q
O dekking: meneer Klerks is de man van O
3 onze trouwe medewerkster Fé Klerks- q
O Kühr. Met genoegen plaatsen wij nog- O
o maals de foto van „Opa Klerks" als q
O een eresaluut van onze kant. O
3 En om de geschiedenis juist te schrijven q
O vermelden we hier nog even dat de O
3 Pasar Gambir al éérder bestond, maar q
O in 1914 in verband met de oorlog niet O
O meer werd gecontinueerd. Pas in 1921 q
O herleefde zij weer, dankzij het initiatief O
O
Q REDACTIE O
O van Resident Hunger.
elektrische lampjes. Ik geloof niet dat wij
een dergelijk wonder als resultaat van de toe
passing van bamboe in de bouwtechniek in
ons leven nog terug zullen zien.
De onkosten werden gedekt (er was altijd een
batig saldo!) door verhuur van de grotere en
kleinere „stands" aan exposanten van grote
en kleine bedrijven, tokotjes en niet te verge
ten aan die heerlijke eethuisjes. Tjonge, tjonge,
denk eens aan die goelé- en sateh kambing en
de soto ajam en de lontong...!! Zo lekker
proef je ze nergens meer.
In latere jaren kwam Indo-China met unieke
tentoonstellingen en werden grote gedeelten
mede ingeruimd voor tentoonstellingen om
trent levenswijze en gewoonten van andere
bevolkingsgroepen van de grote Oost-Indische
Archipel.
Of de Pasar Gambir aan haar doel heeft
beantwoord? Eerlijk gezegd heb ik er Opa
nooit om gevraagd. Maar was het feit, dat men
steeds meer expositieruimte te kort kwam
eigenlijk niet een antwoord op de gestelde
vraag? In elk geval kan worden verklaard dat
het initiatief Hunger-Klerks beslist niet tever
geefs is geweest.
Al weer een van de vele terreinen, waarin
Indische mannen pioniers zijn geweest.
Hulde aan dit tweemanschap en tenslotte;
niemand zal het mij denk ik kwalijk
nemen als ik als kleinzoon er nog aan toevoeg:
Saluut aan uw nagedachtenis, Opa, voor een
„job well done!" E. W. KLERKS
Madeira Ohio U.S.A.
11
