A
*0
Batakse astrologie
In de Batakse op boombast geschreven boeken vindt men in hoofdzaak aanteke
ningen van de Batakse doekoens (daar datoe of goeroe genoemd) over magie,
wichelarij en medicijnen. Voor de waarzeggerij gebruikt de datoe een groot aantal
verschillende methodes, die variëren van zeer eenvoudige, zoals het aftellen op een
getekende tabel met figuurtjes of letters, tot bijzonder ingewikkelde, zoals het
bestuderen van het oppervlak van een doorgesneden nek van een varken.
2.55
Tekeningen van sterrebeelden in het Karo-Batakse handschrift No. 1131 in de
Chester Beatty bibliotheek te Dublin.
In de bovenste rij van links naar rechts; 1. BINTANG PERLEBE, d.i. de eerste
ster, misschien de avondster?; 2. BINTANG KALA PARIANA, de Schorpioen
waarnaar het rijstjaar wordt geregeld; de naam van No. 3 (rechtsboven dus) is in
de tekst onleesbaar.
In de tweede rij van links naar rechts: 1. BINTANG PENGKALEN, het gesternte
van de palmwijntapplaats; 2. de vogel en het figuurtje rechts daarvan heten samen
BINTANG KALA BERTENG, de „dwarse schorpioen".
In de derde en onderste rij van links naar rechts: 1. onleesbaar; 2. BINTANG
API NU ANAK NU RADJA, „vuur van de vorstenzoon"; 3. BINTANG
PENGULU, dorpshoofdsgesternte; 4. BINTANG PANDJI, de vlag.
Een duidelijke beschrijving van deze methodes
vindt men in de Batakse boeken bijna nooit;
daarvoor zou men bij een datoe in de leer
moeten gaan. De boeken bevatten voornamelijk
de tabellen en figuren die bij de wichelarij ge
bruikt worden en lange lijsten van gevallen die
zich daarbij kunnen voordoen. Tot die tabellen
behoort ook de lijst van de twaalf tekens van
de dierenriem, geïllustreerd met figuren die de
tekens voorstellen. Uit de boeken blijkt echter
niet, dat de Batakse datoe weet, dat deze figu
ren oorspronkelijk sterrebeelden voorstellen, en
Dr. Joh. Winkler, die de Batakse wichelarij
onder leiding van een bekwame datoe bestu
deerd heeft, meent dat dit niet het geval is en
dat de Bataks deze figuren hebben leren kennen
uit geïllustreerde geschriften van Voor-Indische
oorsprong en er hun eigen verklaring van ge
geven hebben. Astrologie kan men dit dus
nauwelijks meer noemen; met de sterren heeft
het niets meer te maken.
Ik ken maar één voorbeeld van een Batakse
wicheltekst met 20 figuren die door de schrij
ver duidelijk als afbeeldingen van sterrebeel
den bedoeld zijn. De Karo-Batakse namen van
de sterrebeelden staan er bij, maar ik kan ze
niet vertalen, omdat ze niet in de woorden
boeken voorkomen. Dit Karo-Batakse hand
schrift bevindt zich in de Chester Beathy bi
bliotheek in Dublin; enkele van de figuren zijn
hierbij afgebeeld.
Dat de Batakse wichelkalender berust op de
ontmoetingen van het sterrebeeld de Schorpioen
met de maan aan de hemel is bij sommige da-
toe's nog bekend. Dit systeem is ook in Atjeh
bekend en duidelijk uiteengezet in „De Atjè-
hers" van Snouck Hurgronje. De Batakse kalen
der is een figuur van 12 of 13 x 30 hokjes,
waarvan sommige met bepaalde tekens gemerkt
zijn. Het voornaamste teken is een schorpioen
(Bataks haladie met een zekere regelmaat in
elke volgende maand verspringt. Hoe vaag het
besef van de samenhang met de werkelijke
hemellichamen is blijkt wel uit het grote ver
schil van mening dat bestaat over de maand
waarin het Batakse jaar begint.
Niet waarschijnlijk is dat er nog datoe's zouden
zijn die weten dat het sterrenbeeld hala het
zelfde is als het mortiha geheten teken van de
dierenriem. De schorpioen staat in de Batakse
dierenriem meestal op de verkeerde plaats, n.l.
tussen Waterman en Vissen in plaats van tus-
Weegschaal en Boogschutter.
De namen van de Batakse dierenriemtekens
zijn enigszins verbasterd uit het Sanskrit over
genomen, en deze voor de Batak onbegrijpelijke
woorden worden verklaard op een wijze die
meestal niet met de oorspronkelijke betekenis
overeenstemt. De betekenis is bewaard bij Vis
sen en soms bij Weegschaal. De Waterman
heet in het Sanskrit kumbha, kruik, en wordt
zo ook verklaard in het Bataks. Soms zijn in
de Bataklanden oudtijds onbekende dieren
door bekende vervangen, n.l. Ram, verklaard
als bok; Kreeft, als kikvors; Leeuw, als
tijger; Steenbok, als krab. Andere namen zijn
verklaard door Batakse woorden die er toe
vallig in klank enigszins op lijken, bijv. Sans
krit dhanu, boog Boogschutter) door dano,
vijver. Zo is de Stier een vlinder geworden,
de Tweelingen een worm, de Weegschaal ge
woonlijk een boom. de Maagd een kiekendief,
terwijl de Schorpioen nu eens als ster ver
klaard wordt, dan weer als steen.
De in de astrologische kalender van Tong-Tong
afgebeelde Batakse tekens zijn een vrije
navolging van een in 1933 in het tijdschrift
Nederlandsch-Indië Oud en Nieuw gepubli
ceerde reeks. Het teken voor de Schorpioen
(op de verkeerde plaats in de reeks) zal wel
een ster moeten voorstellen; het lijkt overigens
nogal op dat voor de Boogschutter, dat een
vijver verbeeldt. Een vlinder komt in het
repertoire van een illustrator van Batakse
wichelboeken niet voor; hij heeft er een
variatie op zijn kikvors voor gebruikt. Of de
tekenaar bij zijn weergave van de Weegschaal
een model voor zich heeft gehad dat een
weegschaal of (volgens de gewonere Batakse
verklaring) een boom voorstelde is moeilijk
uit te maken.
U ziet, dat wie volgens zijn gewone teken niet
veel geluk te wachten heeft, een goede kans
heeft dat hij bij een Batakse datoe beter
terecht kan. Bedenk echter, dat dit U nog
minstens een kip zal kosten, uit wiens inge
wanden de datoe de bevestiging van het goede
teken zal moeten lezen eer hij zeker is van
zijn zaak! P. VOORHOEVE
N.B. Indien er onder de lezers zijn die Batakse
wichelboeken in hun bezit hebben, is schrijver
dezes gaarne bereid hen over de inhoud in te
lichten.
GEEN KIP NODIG!
Lijkt het U ook niet wat omslachtig èn
duur om iedere keer een dikke braad
kip te slachten om te kunnen zien of
de tekens u wel goed gezind zijn. Dat
hoeft ook niet!! Eén keer 3.uit
geven en U heeft de TONG-TONG
verjaardagkalender, een astrologische
kalender waarop niet alleen de bekende
dierenriemtekens staan afgebeeld, maar
ook de Batakse astrologische tekens.
In één oogopslag ziet U op deze kalen
der in welke maand iemand jarig is en
ook onder welk teken hij (of zij) gebo
ren werd.
Daarbij nog een korte, rake karakter
schets van „het feestvarken", die mis
schien kan helpen bij het uitzoeken van
een geschikt cadeautje. Over cadeautjes
gesproken: de verjaardagkalender zelf
is een bijzonder aardig geschenk, dat
betoel in de smaak zal vallen. U heeft
dan nog oentoeng ook, want bij bestel
len van drie stuks tegelijk geven wij
nog steeds (zolang de voorraad strekt)
15% korting; de prijs is dan 2.55
per kalender. Vult U onderstaande
coupon even in? Ja ook, als U daarna
gireert, de coupon is over de post
eerder bij ons dan uw giro-strookje en
dan kunnen wij uw bestelling alvast
voor U reserveren uit onze snel slin
kende voorraad.
Coupon voor 3 (of meer) kalenders
Beste Tjalie,
Iedere keer een kip is een beetje duur,
ik heb liever de verjaardagkalender.
Stuur mij:
3 (of meer) Verj. kal. a
Het bedrag ad gaat van
per giro/postwissel naar jou toe.
5
