tamarinde pasta
Geografische plaatsnamen
3 TO WHOM IT MAY CONCERN
I INTERFOOD
JACHT
Volgens een Hollandse bron van 1710 was de
naam Kartasoera gekozen, omdat deze dezelfde
woorden bevatte als „Soerakarta" en deze
naam heeft dezelfde betekenis als Djakarta.
In inheemse bronnen van West-Java wordt
Djajakarta ook wel Soerakarta genoemd. Djaja
Soera hetgeen betekent dapperheid,
overwinning. Djajakarta is nu dezefde plaats
als Batavia, immers in 1619 is Batavia op het
terrein van Djajakarta (verhaspeld door de
Hollanders tot Djakarta of Jacatra) gebouwd
Omdat nu Soesoehoenan Mangkoerat II, zijn
herstel, kroon en welvaren te danken had aan
de Compagnie moest zijn kraton aldus heten.
Brandes bespreekt dan hoe moeilijk het is de
gedachtengang te bepalen, die tot keuze van
Wanakerta boven Tingkir en Logendèr leidde.
Tingkir toch herinnert aan de vermaarde Djaja
Tingkir, de latere Sultan van Padjang, op
wiens gebied Mangkoerat II zich ging vestigen.
Logendèr moest onaangename herinneringen
wekken, omdat dit ook de naam was van de
boze patih van Madjapait tijdens het leven
van Damar Woelan. Brandes vermoede dan,
dat Wanakerta de voorkeur kreeg, omdat deze
naam zelve reeds de elementen in zich bevatte,
die tot voorspoed voor de nieuwe kraton
moesten voeren. Er zat in „Kertade naam
van de kraton, waarin Soeltan Ageng tot
grootheid was gekomen.
„Wana betekent alas wildernis. Wanakerta
kon dus zelfs als een verborgen naam gelden
voor de tegenwoordige staat van het verwoeste
Kerta. En dat „wana" komt in klank nogal
overeen met ,,wani", d.i. kloek, dapper. En
zo komt men tot een assimilatie met de naam
Soerakarta r= Djakarta Batavia, waar de
Hollanders zo hadden geprospereerd. „Soera"
immers betekent ook zo iets als „djaja en
„wani". Dus alle „oentoeng" (voorspoed) van
Batavia zat in Karta en Soera verenigd. Maar
de naamgeving „Kartasoera" zal zeker niet
bedoeld zijn als hulde aan de Compagnie,
maar bedoeld als de mystieke schepping van
een evenknie van het Batavia der Hollanders.
Er zat zelfs nog meer „oentoeng" aan dat
woord „Soera" vast. Immers Soerapati, te
voren geheten Oentoeng, de Balische slaaf te
Batavia, wiens romantische levensloop hem in
1683 tot een geduchte vijand der Compagnie
maakte, was destijds reeds een roemrijk offi
cier der Compagnie Later legde Mangkoerat
II de hand op deze begunstigde, die hij zo
heeft laten ageren en die tenslotte zelfs op
Oost-Java een machtig heerser werd. Tussen
het woord en de realiteit van „Oentoeng"
bestond dus zeker een magisch verband.
Nochthans, de voorspoed bleek niet stand te
houden bij dit Kartasoera. Deze kraton viel en
verviel voor goed, toen Pakoeboewana II, na
de Chinezen-oorlog door de Hollanders weer
in zijn bewind werd hersteld. Kartasoera vond
hij als een ruïne terug en met toestemming
van de Compagnie vestigde hij zich te Sala
en noemde zijn nieuwe kraton Soerakarta
Adiningrat (1745). De bijnaam beduidt „heer
lijkheid der wereld".
Brandes geeft vervolgens verslag over de
keuze van de plaats Sala en de naam Soera
karta uit een inheemse bron, de „Babad
Gijanti".
Pakoeboewana II (1727-1749) woonde nog te
Kartasoera als bondgenoot der Hollanders.
In de Chinezen-oorlog (1743-1745) werd de
ze kraton vernield. Op een der gewone maan
dagse audiënties werd temidden der puinho
pen de stichting ener nieuwe residentie bespro
ken.
Op advies van de „resident Van Hohendorff
vestigde men de keuze op Kadipala. Men was
hier reeds bezig met het uitzetten van het
terrein toen de Javaanse wichelaars (de Jav.
tekst zegt; noedjoem djawa) met bezwaren
kwamen aandragen. Zei zeiden: In het begin
zal de stad daar wel bloeien, maar dat zal
spoedig gedaan zijn. Een der wichelaars, Ang-
gawangsa, raadde de desa Sala aan, omdat dit
lag in een laag dal, moerassig was, oneffen,
moeilijk toegankelijk en aan een grote rivier
verzette zich Van Hogendorff. Men zoekt nu
aan de oostzijde der rivier, in Sangkrah en
Sanasewoe, evenals Kadipala met goede ter
reingesteldheid. Maar Anggawangsa zei, dat
als men niet Sala koos, maar een desa beoosten
de rivier, de Javanen weer onderling zullen
vechten en terugkeren tot het oude. Men ver
baast zich over de verziende blik van Angga-
wangsana en Sala wordt gekozen, ondanks de
ongunstige ligging, waarvan men nog heden
ten dage de gevolgen ondervindt. De desa-be
woners wordt gelast erf en woning te verla
ten en elders een woning te zoeken.
Met behulp van tienduizenden verrijst welda
Soerakarta, precies zoals Kartasoera was ge
weest. In februari 1745 trekt het hof met
grote praal in de nog niet voltooide Kraton.
De stoet telt o.a. wel 50.000 ruiters! Bij die
gelegenheid geeft de Soenan aan de desa de
naam Soerakarta Adingrat.
Woordmagie is de leidraad geweest in Angga-
wangsa's denken. Langs de weg Sala
Sola Soela Soera bleek, dat in de naam
van de desa Sala het gelukselement moest
schuilen, dat toch in de andere Soera's zo
krachtig zich had geuit, doch zich in Karta
soera niet had kunnen ontplooien.
J. C. H.
Vervolg van pag. 2)
daar dat men de zaak moest seponneren. Men
vraagt zich af, waarom de man dan niet ver
volgd werd voor het schieten van Neushoorns
in een Natuurmonument? Hier werden dus 5
badaks gestroopt onder de rook van Batavia.
Bovendien werden in 1926 een tweetal Rhino
ceros sondaïcus geschoten door een militaire
patrouille in Atjeh. Waarom werd hier niet
tegen opgetreden. Omdat zij toen ter tijde nog
niet beschermd werden in Zuid-Sumatra noch
elders in Sumatra.
Ik ben het ook niet eens met de gevolgde
methode van bescherming. Aanwijzing van
zeer grote terreinen 150.000 tot 400.000
HA zonder de nodige voorzieningen, zoals
het aanstellen van speciale game-keepers en
game-wardens, heeft geen zin. Ook dit
werd door mij naar voren gebracht. Een ver
zoek van de Indische Vereniging voor Natuur
bescherming om de bewaking uit te breiden van
Oedjoeng Koeion bracht nul op het rekwest,
vanwege de krappe bezetting en gebrek aan
fondsen. Zo werden in 1928 30 orang
oetans naar Penang gesmokkeld en in 1927
honderd stuks, om maar iets te noemen en door
Chinezen meer dan 100 Komodoro-varanen
gedood uitsluitend voor hun huid.
Het is jammer dat in mijn (en zeker menig
ander) geval een jager rondloopt met een
odium van moordenaar of „uitroeier", door
onoordeelkundige of althans niet op grondig
onderzoek gebaseerde geruchten. Het is overi
gens een typisch verschijnsel in de Indische
samenleving waar men vaak „om geen open
baar schandaal te maken" feiten verdoezelt,
maar ze als „praatje door de wereld" Iaat
voortbestaan. Dat hiermee personen in op
spraak komen is eigenlijk het ergste niet. Er
ger is vaak dat natuurwetenschappelijke of
historische feiten van grote waarde worden
vertroebeld. C. H.
LAS PALMAS de GRAN CANARIA
4 000 m2 building-land for sale, whole or in lets, suitable for bungalows. 12 km from
Las Palmas by wellkept road, healthy locality protected from wind with exceptional
good view on sea and mountains. Water and light available.
PRICE: Ptas 450,—lm' (about H.fl. 27,50)
Write by air-mail to Aimée Haefeli, Nr 7, Senador Castillo Olivares, Las Palmas
GC. Spain.
EEN VERSE KIP
EEN LEKKERE
Steeds voorradig verse Braadkuikens Soepkippen Braad- en Kippenpoulet
ALLES VOOR UW RIJSTTAFEL
Reboeng heel blik f 2,10; breuk import kroepoek 100 gr. f 0,75; Atjar rawit hele pot f 1,35;
dunne Emping 500 gr. f 3.—; Sambal EbbI gorer.g per pak f 1.—Gebakken sjalottes per pak
f 1.—;Geroosterde trassi oedang f 0,25; Wadjans vanaf f 3,75; Rijststomers vanaf f 11.75; enz.
Vraagt onze volledige prijscourant. VERZENDING DOOR GEHEEL NEDERLAND
POELIER WAAL Dierenselaan 38 Telefoon 39 09 41 Den Haag
Wanneer U last hebt van obstipatie (moeilijke stoelgang) kunnen wij aanbevelen
ons preparaat I
Puur in te nemen of als boterhampasta. j
Leverbaar in potten van 450 gram voor 1.65. m
I In de meeste Indische winkels tijdelijk verkrijgbaar kleine proefpotjes voor 0.39-
Ook verkrijgbaar: TAMARINDO (natuurlijke tamarindesiroop); GINGEROL (natuur-
lijke gember-siroop); VANILLE-SIROOP; ROZEN-SIROOP.
Burg. Patijnlaan 24a Den Haag Telefoon 11 30 88 Postbus 1822
ufnlllllllltulUlllMllltlllllltll1llllllllllllll!ll1lllllllllll^itllllllllllllllllllll1lllllllllllllllllll1l1llllll||lllllllll||l||lll"l|,•||l||,l|,|,,|l,"|,lHlml,l,,|||l||,,H|||||||||l|l||ll"|"l,l",,,"",,l",l,l"",""l,l,,llnl""",,,l"""l,l",l""m"n",m,
24
