1001
AVONTUREN
met de
soetil
WAROENG SOEBOER
(Vervolg van pag. 12)
Het onderwijs in Amerika is anders dan in
Holland, dus deugt het niet. Dat er desondanks
duizenden geleerden, ingenieurs, architecten,
musici, etc. van wereldnaam uit Amerika ko
men daar staat men geen ogenblik bij stil. En
toch hebben ze allemaal dat ongelukkige slech
te onderwijs genoten.
De Amerikaan is dom en kortzichtig. Hij weet
bijna niets van Holland of Indonesië en amper
iets van de rest van Europa.
Hoeveel weten wij van Michigan, West-Dako
ta en Missouri? Amerika is een apart wereld
deel met staten die even groot zijn en zelfs
groter dan een heel land. Het is niet eens
mogelijk om bij te zijn met het nieuws over
het eigen land, er is pienterheid, inzicht en een
handleiding voor nodig om bij te blijven met
het wereldgebeuren buiten Amerika. De Ame
rikaan verwacht het van U niet, waarom U
wel van hem?
Amerika mist cultuur. Wat verstaat U onder
cultuur? De Dom in Utrecht, de St. Pieter in
Milaan, de ruines in Athene? Inderdaad,
Amerika heeft geen prachtige kerken om te
laten bezichtigen door toeristen, het heeft
geen oude kastelen aan de Loire om met een
bootje langs te varen. Alles wat het heeft aan
kerken en kastelen is door emigranten-handen
gebouwd. Romeinen en Grieken zijn er niet bij
te pas gekomen. Daarom ziet alles er een
beetje anders uit. Men staat hier een beetje
vreemd tegenover die oude Romeinse- en Griek
se Cultuur want alles wat je er hier van
merkt, zijn al die onfrisse geschiedenissen
waar je hart en je maag van omdraaien en die
je eigenlijk als zedelijk fatsoenlijk mens niet
mag bewonderen. Na het aanschouwen van
„Spartacus" en „Cleopatra" denk je ook, dat
was me een cultuurtje wel. Maar ze bouwden
toch wel mooie gebouwen in die tijd.
Alles wat Amerika aan cultuur heeft is mo
derne cultuur. Ik heb in New York meer
mooie gebouwen gezien dan in de grote steden
in Europa waar ik geweest ben en van geen
stad ben ik meer onder de indruk geweest,
dan van New York. Ik geloof dat het nuttiger
is cultuur te zien als iets levends dan als een
stoffig voorwerp in een museum. Je kunt nu
eenmaal niet eeuwig alleen naar schilderijen
en oude geveltjes staan kijken.
De Amerikaan is keihard. Dat is niet waar.
Er zijn minstens evenveel weekhartige, goed
moedige en vriendelijke Amerikanen als bij
welk ras ook. Er zijn alleen méér Amerikanen
dan Hollanders, Fransen, Italianen etc. En
we mogen niet generaliseren. Het is een feit
dat je als emigrant het liefst alleen te maken
hebt met weekhartige royale en vriendelijke
Amerikanen. Natuurlijk loop je vervelende
kerels tegen het lijf en klaar is het oordeel: de
Amerikaan is keihard, gierig, harteloos.
Maar weet U, als die Amerikaan werkelijk
zo keihard en gierig was, dan waren op dit
ogenblik niet duizenden emigranten gratis
ingericht. Rijke Amerikanen -én misschien
niet eens zo rijke geven vaak zonder enige
reden meubilair, kleren weg. Zomaar. „De
Amerikaan is spilziek, hij is schaamteloos on
verschillig", is het oordeel. Voorlopig zijn we
weer kiplekker met al die spullen. Aan de
ene kant schaamteloos alles accepteren, aan de
andere kant klaar staan met de bijl. Als een
Amerikaanse huisvrouw voor een keertje eens
wil beknibbelen op iets wat een immigrant
haar aanbiedt, dan is het: „Ze zijn zo gierig
als wat, als het erop aan komt!" Maar als ze
op een dag uit louter verveling haar hele
garderobe aan Salvation Army schenkt is het,
„Moet je die verkwisting eens zien!"
Er zijn in iedere stad een groot aantal „good
will" stores. Dat zijn zaken die uitsluitend
goederen verkopen die gratis zijn afgestaan
door de mensen. Voddemannen en toekang
rombengs bestaan niet in Amerika. Als je iets
kwijt wilt, moet je het weggeven. Deze good
will stores verkopen de goederen, opgeknapt
en wel, tegen een uitzonderlijk lage prijs. Voor
een paar dollars kun je je helemaal inrichten en
goed draagbare jassen, broeken, jurken krijgt
men voor 50 cents en minder. Zelfs mensen
met een veel te laag inkomen kunnen op deze
manier toch wel af en toe het hoognodige
kopen. En er zijn uitstekende en zelfs nieuwe
dingen bij. Dank zij dus die spilzieke Ameri
kaan
Er is van ons Indische mensen eindeloos veel
kritiek op de Amerikanen. Als ik zo een
poosje een jeremiade op het leven hier heb
moeten aanhoren, denk ik: „waarom zijn
jullie ooit geëmigreerd? Waarom niet in
Holland gebleven dan, waar alles veel knusser
en veel beter is?"
Voor oudere mensen is het leven hier niet
prettig, dat is waar. Ik ken een oude Hollandse
dame die het niet makkelijk heeft. Geen ge
zellig kopje koffie bij de buurvrouw, of met
de tram naar V D of Bijenkorf. Geen
langzaam blokje om als verzetje, of kijken
naar de etalages. Ze is hardhorend, verstaat
geen Engels dus de TV is voor haar ook
onbereikbaar. Veel breien hoeft ze niet, want
zoveel vesten en truien hebben de kleinkinde
ren niet nodig. Ze zit de hele dag in haar
stoel met een paar Hollandse bladen. De kin
deren werken allebei en als ze thuiskomen
zijn ze te moe om zich met haar te bemoeien.
Voor zulke oudjes is Amerika een straf.
Maar moeten we dan het leven van dat Ameri
kaanse dametje veroordelen, dat haar tijd
besteedt aan Women's club en haar toy poe
dels? Moeten we schande spreken van dat
mensje van bij de 70 dat in haar Impala naar
Los Angeles rijdt om daar te gaan winkelen
en een schoonheidsmassage te ondergaan bij
haar lievelings beauty-parlor?
Er is overal wat op aan te merken, overal wat
af te keuren? De vraag is maar: is dat werke
lijk de keerzijde van Amerika? Of sta ikzelf op
de keerzijde van de medaille?
Ik heb het dit jaar niet makkelijk gehad. Geen
zin om daar over te lamenteren en ook geen
zin om daar de Amerikaan de schuld van te
geven. Er is zoveel te genieten, zoveel om
dankbaar voor te zijn, dat ik met evenveel
genoegen het tweede jaar inga. En als ik er
mijn 20ste jaar op heb zitten, hoop ik dat
men in Ameirika nog hetzelfde tegen me kan
zeggen wat de dame van de immiratiedienst
in Hoboken tegen me zei: „Lilian, so glad to
have you here!" LILIAN DUCELLE
We hebben het onlangs gehad over geurende
herinneringen, maar weet U dat elk recept dat
ik van de lezeressen krijg „verpakt" is in een
herinnering
Meestal moeten we door gebrek aan plaats
ruimte volstaan met het recept, maar deze
keer geef ik toch de „verpakking" erbij:
„Ik woonde als kind in Wlingi en Klakah en
na mijn trouwen met een HVA-employé in
Gondanlegie en Toeren (Zuid Malang). Dus
zo ziet U dat ik een echte dessa-vrouw ben.
En nu woon ik weer in een dorp, Herwijnen.
Je kunt er niet veel krijgen en ik kook nu ook
maar heel eenvoudig. Ik maak wel eens sambel
ganderia (van rabarber).
Weet U dat U van dikke babat of terong
(aubergine) toetoeraga kunt maken? In het
kamp maakte ik het wel eens. Maar hier kun
je geen babat krijgen, ook geen terong en ook
geen selasé banda. Wilt U het proberen?
TOETARAGA
De babat schoonmaken tot hij wit is. Dan
zacht koken. In repen snijden zoals patat en
hetzelfde doen met de terong, als U die
neemt inplaats van babat.
Kruiden: brambang, rode lombok zonder pit,
teentje knoflook, koenir, djahe, laos. Alles
fijn maken, opfruiten en dan dikke santen
bijdoen en de babat. Salam, sereh en djeroek
poeroet blad meekoken. Zout, suiker, asem
naar smaak. Als U selasé banda kunt krijgen
kunt U de sereh en djeroek poeroet weglaten.
Van koolraap kunt U sambel goreng basah of
sajoer lodeh maken.
De kussa is lekker voor namaak klappertaart.
Gebruikt U inplaats van melk, santen. Ik
neem er oud brood voor en geen bloem. Als
groente vind ik de kussa niet lekker.
Van raapstelen maken we hier oerap-oerap of
petjel. kunt de raapsteeltjes ook bij tjah
van tahu, prei, selderij, spek, garnalen doen.
U heeft dan het idee van sawi kembang.
Ik heb van de Javaanse vrouw geleerd om van
onkruid heerlijke oerap te maken. Nu pro
beer ik van luxe groente de onkruid-gerechten
te maken maar het lukt me niet zo goed. Als
U mijn recepten doorgeeft aan andere dames
zullen ze niet zo goed zijn, omdat ik maar een
desavrouw ben en niet ingesteld op Europese
groente. L. van Dolder
We proberen het toch maar lieve dessa-vrouw.
Wat zo jammer is: je hebt in Holland zo
weinig onkruid. Weet iemand een recept van
brandnetels
TJAI-I-ANDIJVIE
„Als uw kinderen beginnen te kieskauwen raad
ik U aan tjah-andijvie te maken. Als kind
hield ik veel van tjah-kankoong maar nu neemt
U maar andijvie. Bawang poetih, djahé, wat
garnalen, een beetje varkensvlees, opfruiten in
olie met een beetje meritha of rode lombok.
Vervolgens de andijvie erbij doen en wat
bouillon of water.
Ik moest voor een kamergenote andijvie koken.
Het groentenat deed ik in de pan met beras.
Ik kookte een blokje kippebouillon mee en de
rijst smaakte heerlijk! Weet U wat ik erbij at?
Haring in tomatensaus in een geklutst ei
gebakken. En natuurlijk sambel".
KRAKATAU
Slamet
Dateng
Koningstr. 16, Den Haag, tel. 60 41 42
HET ADRES waar U lekker en goed
koop INDISCH kunt eten. ELKE DAG
VERS. Ook kant en klaar mee te nemen
Geopend dagelijks van 10-10 uur.
Zondags van 2-10 uur.
13
