Indonesische kunst in het Haagse Gemeentemuseum
Een nieuwe expositieruimte
De Indonesische kunst voert ons naar een wereld van de droom, een wereld,
waarin de fantasie der Oosterling op even wonderlijke als verrassende wijze
gestalte heeft gekregen.
De Indonesische kunst is een kunst van exotische pracht en wie iets van de
betovering dezer pracht wil ondergaan, raden wij aan een bezoek te brengen aan
de nieuwe zaal van het Haagse Gemeente-Museum, waar de belangrijkste collectie
Indonesische kunst van wijlen mr. J. G. Huyser, thans een blijvende plaats heeft
gekregen.
GODENBEELDJES
Natuur en godsdienst zijn, sedert mensenheuge- ltSr
nis, ook voor de kunstenaars van dit sprookjes
achtige eilandenrijk, inspirerende krachten ge
weest. Dit zien wij zowel aan de beelden en
kleinplastiekjes als aan de sierkunst en ge
bruiksvoorwerpen.
Een sfeer van meditatie scheppen enige
Javaanse boeddhabeeldjes van goud, zilver en
brons en een poëtisch Bodhisattvafiguurtje,
waarvan het ingetogen gebaar bijzonder sug
gestief is.
Een bronzen beeldje, dat naar men aan
neemt Mandjoegri als Wadjrasattwa voor
stelt, toont ons de godheid met de donderkeil,
als teken van zijn macht, in de beide handen.
Mandjoe?ri's goddelijke betekenis wordt bo
vendien aangeduid door zijn vier gezichten,
waarmede hij, als een „alziend oog", een
volledige blik over de wereld en de mensen
heeft. De Javaanse boeddhisten beschouwen
hem dan ook soms als opperwezen. Het bronsje
onderscheidt zich door zijn sterke, piramide
vormige bouw en zijn rijke detaillering.
Een figuur, die door zijn typische verschijning
onmiddellijk de aandacht trekt is Gane^a, de
god der wijsheid, zoon van de scheppende god
heid Sjewa. Ganeca heeft de gedaante van een
olifant en wij kunnen ons voorstellen, dat
men de wijsheid deze gestalte geschonken
heeft, omdat de olifant niet alleen groot en
sterk, maar ook bedachtzaam en edelmoedig
is. Het uit grijze lavasteen gehouwen beeld
van de wijze Gane^a komt uit Midden-Java en
dateert uit de 10e eeuw. Het is monumentaal
en gesloten van vorm.
MENSELIJKE TREKKEN
De goden gelijken vaak wat hun karaktertrek
ken en hun doen en laten betreft, op de
mensen en dan is niets menselijks hun
vreemd. Naast de goden van een hoogge
stemd geestelijk leven, kent men ook goden,
die meer materieel zijn ingesteld, zoals de
welgedane Koewera, god van de rijkdom, die
zich behaaglijk te midden van zijn juweelpot-
ten heeft neergezet. Hij glimlacht vergenoegd
en waarom zou hij zich niet verkneukelen? De
juweelpotten zijn tot de rand gevuld en zijn
geldbuidel is vol rinkelende goudstukken.
Tot de geestigste kleinplastieken behoort het
Javaanse soldatenfiguurtje te paard, dat volgens
beoefenaars der edele rijkunst, zijn ros juist
tot een rechtse galop aanspoort. De houding
van de vurige draver, die zich bijna schich
tig even schrap zet en de gespannen uit
drukking van het hoofd zijn raak getypeerd,
zelfs zó levendig, dat wij zijn gesnuif haast
horen. Het is, zoals wij mogen aannemen, een
speelgoedpaardje, dat op wieltjes heeft ge
staan. Ook de ring aan de hals, waaraan een
lijntje bevestigd kan worden om het dier voort
te trekken, wijst hierop.
Onder de overige beelden en beeldjes bevinden
zich eveneens ware meesterstukjes, zoals een
gevoelig kopje uit de 8e of 9e eeuw, afkomstig
van de Boro-Boedoer, het omvangrijke, wereld
vermaarde boeddhistische monument op Mid
den-Java.
16
L
Javaanse sierbeker
KUNSTSMEEDWERK
Het uitnemende Javaanse bronswerk is hier
o.m. vertegenwoordigd door grote offerschalen,
een ceremoniële hanglamp en enige Hindoe-
Javaanse bellen en tempelklokken, die met
allerlei symbolen gedecoreerd zijn.
In de smeedkunst is de Indonesiër werkelijk
een wondermens. Geef hem twee eenvoudige
ijzeren staafjes en zijn toverhanden smeden in
de vorm van een paar ineengestrengelden slan
gen een sierlijke gesp. Het glanzende slangelijf
incrusteert hij met goud, van schitterende
briljanten maakt hij ogen, die ons biologeren en
de kop bekroont hij met robijnen.
Een paar teugelhaken, waarvoor hij de slanke
zwanehals als motief gebruikte, getuigen even
eens van een uitmuntend vakmanschap.
De fantastische tropische natuur is voor de
Oosterse kunstenaar altijd een overvloedige
ideeënbron geweest. Een dier, een bloem, een
blad of een vrucht hebben hem vaak onschat
bare ingevingen geschonken. Een prachtig voor
beeld hiervan geeft een ananasvormige zilveren
Javaanse sierbeker, die met een kleine granaat
appel als dekselknop tot de pronkstukken der
collectie mag worden gerekend.
Een 18e eeuwse sarong uit Midden-Java maakt
met speels gecomponeerde vogels, bloemen en
bladeren in rood, donkerblauw en opgelegd
goud een feestelijke indruk, wat geen wonder
is, want zij was bestemd voor een bruid en wij
kunnen ons voorstellen, hoe bekoorlijk deze
bruid in die fleurige sarong geweest zal zijn.
In een nieuwe expositieruimte in het
Gemeente-Museum te s-Gravenhage is
■thans een permanente tentoonstelling
geopend van Indonesische Kunst. De
verzameling betreft in hoofdzaak die
van wijlen Mr. J. G. Huyser, die thans
daarin een permanente plaats heeft ge
vonden.
Wij geven hier een bespreking gehou
den door de heer Jan D. Voskuil in
.Hervormd Nederland" en zijn van
mening, dat wij dat onze T.T.-lezers
niet mogen onthouden. REDACTIE
SUMATRA
Uit Midden-Sumatra een centrum, waar de
edelsmeedkunst welig bloeit -komen o.m.
enige zilveren gordelplaten met niëllo-versie-
ringen, dat zijn graveringen, waarvan de zil
verkleurige ornamenten bijzonder mooi afste
ken tegen het dofzwarte fond, benevens kalk-
dozen voor het gebruik van sirih en een fraai
bewerkte roodkoperen sierdoos.
Expressief en raak gesneden is een streng ge-
styleerd ruiterfiguurtje op een buffelachtig
dier met drie grote horens. Dit opmerkelijke
figuurtje dat aan de negerkunst herinnert, dient
als stop voor een Chinees potje van gecraque-
leerd celadon porselein. Het potje waarin to
verstaf bewaard werd, is evenals een paar
gordels van koper en kralen - afkomstig uit
de Bataklanden.
Krissen met grepen van goud en emaille en
gouden oorknoppen, waarin stervormige bril
janten fonkelen, tonen ons welk een geboren
sierkunstenaars ook de Atjehers zijn.
Hoe bedreven men op Borneo in de sierkunst
is, bewijzen voorwerpen als een mooie bronzen
gong uit Broenei, die een Chinese inslag heeft
en enige bronzen ketels en sirihbakken. Even
primitief als krachtig van vormgeving zijn de
uit hout en been gesneden koppen aan de
greep v/d koppensnellerszwaarden der Dajaks.
BALI
Een kunstverzameling, die ons een overzicht
verschaft van hetgeen de Archipel op dit
gebied heeft voortgebracht is, zoals vanzelf
spreekt, praktisch ondenkbaar zonder de kunst
van het beroemde eiland Bali.
Of het nu iets voor het dagelijks gebruik is,
zoals een schaar om betelnoten te kraken of
een religieus voorwerp, steeds voelt men in de
werkstukken der Baliërs de kunstzin, die
hun in het bloed zit. De schaar, waarvan zij
het lemmet met goud incrusteerden, kreeg de
vorm van een gestyleerd paardehoofd en een
wijwaterpotje werd versierd met bladeren,
bloemen en lotusmotieven. Tot de kleinodiën
der Balische schatten behoort stellig het gou
den kalkdoosje, waarin, op meesterlijke wijze,
spiraalranken met bladeren en bloemen gedre
ven zijn.
Naast enige zilveren schalen eveneens drijf
werk wordt vooral de aandacht gevestigd
op de beide krissen, waarvan de gouden grepen
de gedaante hebben van de god Bajou, die in
zijn rechterhand de geheimzinnige Armtavaas
houdt met het levenselixer, dat hij de goden
had ontroofd. Tot straf veranderden de goden
de rover in een vreselijke demon. Deze vorste
lijke krissen, die op de rug gedragen werden,
zijn kwistig met robijnen, zwarte en blauwe
stersaffieren en diamanten bezet.
MEUBELEN
Voor een curieus intermezzo zorgen de com
pagniesmeubelen. die men ook wel Hollandse,
koloniale meubelen noemt. Zij zijn -in de
zeventiende eeuw en in het begin der acht
tiende eeuw onder het bewind der Ver
enigde Oost-Indische Compagnie ontstaan.
De collectie van het Haagse Museum werd in
1938 door mevr. wed. Gijbland Oosterhoff
Neijs aan het museum geschonken.
(Lees verder pag. 17)
