Dr. Ir. C. J. de Groot
Museum voor land- en volkenkunde
Het levenswerk van Dr. Ir. C. Jde Groot
(Vervolg van pag. 4)
zijn dat de golflengte lichtsnelheid fre
quentie hetgeen betekent: wordt de golflengte
groot dan wordt de frequentie klein en omge
keerd. Deze uitvinding bracht een rigoureuze
omwenteling. Door uitbreiding van het
zendernet in Amerika werden de amateurs
meer en meer uit de aether verdreven, zij
zochten naar nieuwe mogelijkheden en vonden
deze in het gebruik van kortere golven.
De verbluffende successen met geringe
energie behaald waren de oorzaak, dat men
zich alom in de nieuwe materie verdiepte en
proeven nam.
Zo werd in Bandoeng de eerste K.G. zender
met een energie van 3 KW in elkaar getimmerd
en in de aanvang kon men over de resultaten
niet klagen. Dr. de Gr. stond met enige terug
houding t.o. de nieuwe techniek en in zoverre
werd hij in het gelijk gesteld, dat met het
ongunstiger worden van het seizoen ook de
resultaten op grote afstand beneden de ver
wachtingen bleven. Daarbij kwam, dat de G.'s
levenswerk (MalabarRadio) nauwelijks de
kinderziekten te boven was, zodat het niet on
begrijpelijk is, dat hij niet dadelijk enthousiast
was.
Verbetering op verbetering volgde, ook t.a.v.
gebruikte antenne-systemen en toen eind 1926
bekend werd, dat Dr. de Groot als hoofd van
de Indische delegatie naar de Radio-conferen
tie, welke in 1928 te Washington zou worden
gehouden, was aangewezen, beraamde hij plan
nen voor de bouw van een Kg-zender. Ook
hier had hij het dadelijk bij het rechte eind;
hij bouwde een KG.-zender, geschikt niet
alleen voor telegrafie, maar ook voor radio
telefonie met een vermogen van 40 KW. in
de z.g. eindtrap. Als antenne bezigde hij een
dipool (later een beam-antenne) en wederom
kon met ere worden gezegd, dat de zender,
die in 1927 gereed kwam, gedurende 10 jaar
de telegrammen en de telefoongesprekken naar
Holland overbracht. De G. vertrok medio juli
1927 met de ,,J. P. Coen" naar Holland, ten
einde de voorbesprekingen voor Washington
met de Ned. P.T.T. te voeren. Hij overleed
echter op 2 augustus in de Rode Zee. Als
tragische bijzonderheid zij nog vermeld, dat
het stoffelijk overschot van zijn echtgenote
per vrachtschip naar Holland (terzelfder tijd)
werd overgebracht om hier in het familiegraf
te worden bijgezet. De G. is met zijn vrouw
gelijkertijd in Den Haag ter aarde besteld.
In 1926 was voor de Indische Radiodienst
uitgekomen: Ir. W. F. Einthoven, over wien
ik U in het begin reeds sprak. Hij was geen
vreemdeling in Jeruzalem, omdat hij als d.d.
adelborst met Hr. Ms. Zeven Provinciën naar
Indië was meegereisd, teneinde de G. bij de
opbouw en ontwikkeling van het Malabar-
station ter zijde te staan. Toen dit zo goed
als gereed was, vond de Gr., dat E. nu eerst
zijn studie in Delft moest afmaken, hetgeen
geschiedde.
Was het verlies van de Gr. voor de jonge
in ontwikkeling zijnde techniek en het bedrijf
onherstelbaar, weldra bleek, dat E. een waar
dig opvolger zou worden. Hij wist het Radio
lab. tot hoog peil op te voeren en met gerust
heid kan worden gezegd, dat het onder zijn
eminente leiding tot de best geoutilleerde
laboratoria in de wereld kon worden gerekend.
Aangezien het verkeer op de korte golf zich
enorm uitbreidde, werden steeds meer zenders
op de Malabar bijgeplaatst, totdat alle ruimte
was opgesoupeerd.
Een nevenoplossing was gevonden door op het
radiozendstation Tjililin (±30 KM. ten Z.W.
van Bandoeng gelegen), waar door de Fa.
Telefunken een 120 KW machinezender als
proefobject was geplaatst, een aantal kleine
K.G. zenders voor het intersulair verkeer te
plaatsen, doch naar een nieuwe mogelijkheid
moest worden uitgezien. En zo kwam eveneens
onder de voortreffelijke leiding van E. het
hypermoderne korte golf-zendstation Dajeuh
Koloh (±7 KM ten zuiden van Bandoeng
gelegen) tot stand, waar de meest moderne
snufjes van de inmiddels sterk ontwikkelde
techniek werden toegepast en dat bewondering
van vriend en vijand (Japan!) afdwong. An
dermaal had Ned. Indië een plaats veroverd
in de voorste gelederen.
Werd tot nu toe uitsluitend het zendprobleem
behandeld, het behoeft wel geen betoog, dat
ook aan het vraagstuk van de ontvangst grote
aandacht werd besteed. Na de primitieve ont
vangst met kristal- en andere soorten detectoren
coherus en wat dies meer zij, deed de diode
en vervolgens de triode haar intrede en de mo
gelijkheden bleken onuitputtelijk. Van de één-
lampsontvanger kwam men op de L.F. verster
king H.F. en M.F. om tenslotte de moderne
superheterodijne of superneutrodijne met grote
selectiviteit, bandspreiding, etc. te construeren.
Met zenders en ontvangers bleef ook de per
fectionering van antenne-stelsels niet achter en
zo zien we na de dipool beamantennes de z.g.
ruitantennes verrijzen.
Omstreeks 1929 werd de z.g. beeldtelegrajie
tussen Indië en Nederland ingevoerd, doch
de kostbare apparatuur, de grote slijtage en
duur bedieningspersoneel waren oorzaak, dat
deze nieuwe fase in de techniek -op deze
wijze uitgevoerd voorshands geen levens
vatbaarheid bleek te bezitten. Bovendien zou
het radio-telegraafbedrijf zichzelf concurrentie
aandoen.
Met het populariseren van de radio-telefonie-
verbinding bleek het vooral voor de handel
een handicap, dat iedereen die een ontvanger
bezat, in staat was de gesprekken op te vangen.
Onder de drang der omstandigheden werd een
systeem ontwikkeld, waarbij de frequentieband
als het ware werd omgekeerd. Bovendien werd
door deze mengelmoes een z.g. stoorfrequentie
gezonden, die buiten de gehoorgrens lag.
Bij de ontvangst moest derhalve eerst de stoor
frequentie uitgefilterd en vervolgens de fre
quentie-band worden teruggekeerd, alvorens
verstaanbare taal werd verkregen. Het systeem
voldeed echter niet voor de volle 100%. De
huidige stand van de techniek heeft ook hierin
voorzien en het is de Western-Electric Co
gelukt een z.g. scrambling-systeem te ontwik
kelen, dat algehele geheimhouding waarborgt.
Hiermede heb ik U een totaal onvolledig
overzicht van de radio-ontwikkeling in Ned.
Indië gegeven tot het moment, dat de gele
terreur zich ook over onze schone smaragden
gordel voltrok. Dit heeft vele vrome wensen,
b.v. t.a.v. de televisie, e.d. wreed verstoord.
Met trots kan echter worden geconstateerd, dat
Ned. Indië vaak smalend een kolonie ge
noemd haar ereplaats in de internationale
rij volkomen waard was.
Dit dankte zij in hoofdzaak aan de beide
grote pioniers, de Gr. en E. Voor de Gr.
werd in Bandoeng een prachtig monument op
gericht, dat door de niets en niemand ont
ziende bezetter tot de laatste steen werd afge
broken. Ten slotte nog dit: De G.'s monumen
tale Malabar-station werd door de Jappen
intact gelaten, of dit piëteit dan wel eigen
belang was, is mij niet bekend. In de woelige
dagen, welke N.I. doormaakte, schijnt het
complex vrijwel geheel verwoest te zijn.
Dit verhaal van het tot stand komen van de
Radio-verbinding Indië-Nederland, laat zien,
hoe, ondanks de lauwheid in het moederland,
vernuft en doorzettingsvermogen van één enkel
man en zijn medewerkers iets tot stand brach
ten, waarop ieder Nederlander met recht trots
kon zijn!
(Ontleend aan een lezing, gehouden door Ir.
L. Waasdorp voor het Genootschap van P.T.T.-
ingenieurs te Den Haag en ons door hem voor
publikatie in Tong-Tong ter beschikking ge
steld, waarvoor wij zeer erkentelijk zijn, en
hier onze dank mogen betuigen).
REDACTIE
Het Museum voor Land- en Volkenkunde,
Willemskade 25, Tel. 11 10 55, Rotterdam
heeft gedurende de schoolvakanties enige bij
zondere activiteiten in het museum georgani
seerd, welke misschien de belangstelling der
lezers zullen hebben voor geval zij gedurende
de maand augustus het plan hebben een vakan
tiedag in Roterdam te besteden.
Vakantieprogramma (tot 1 sept. a.s.):
maandag t/m vrijdag 14.30 uur rondleiding
voor kinderen vanaf 10 jaar,
zaterdag 15.00 uur en zondag 14.00 15.00,
16.00 uur films afgestemd op de voornaamste
lopende tentoonstellingen,
zondag 11.30 uur rondleiding voor kinderen
vanaf 10 jaar,
maandag t/m vrijdag 11.00 uur films voor bo
ven 14 jaar.
Ik hoop dat een en ander uw belangstelling
zal hebben. De tentoonstelling „Batik oud en
nieuw" zal op 15 augustus worden gesloten.
5
