Kruis of ham?
TWEEMAAL 24 DECEMBER
door LYDIA BOS-VERGAUW
Ieder jaar wanneer Kerstmis aan de horizon begint op te doemen, kan ik mijn
gedachten niet beletten, die „datum-in-het-kwadraat" aan me op te dringen.
Het is dan ook wel een wonderlijke geschiedenis. Menigeen die graag op occult
of astrologisch terrein rondscharrelt, zal proberen er een uitleg aan te geven. Tot
die categorie behoor ik niet, al moet ik toegeven dat de werkelijkheid nog wel
eens een keer schik schijnt te hebben in een of andere raadselachtige kronkel.
Het was heel kort na de tweede wereldoorlog,
toen je door allerlei deviezenbepalingen nog
maar amper baas was over je eigen duiten.
De zucht .om eindelijk weer eens de grens
over te gaan verlokte menigeen tot plannetjes
voor een bescheiden reisje. Bescheiden, inder
daad, want meer dan enige tientallen Holland
se guldens mochten je daarbij niet vergezellen.
Een aanlokkelijke advertentie van een luister
rijke Kerst- en Jaarwisselingsviering in een
klein hotel in de Belgische Ardennen bracht
ons tot het voor ons doen luxueuze besluit en
als kinderen zo verheugd stapten we op de
trein. Helaas in Roosendaal bleek dat de braaf
opgegeven contanten net even boven de ge
stelde limiet waren, zodat terwijl de trein stond
te puffen, allerlei documenten moesten wor
den ingevuld hetgeen zo treiterig langzaam
geschiedde dat we U begrijpt het al als
verweesde kinderen op een leeg perron achter
bleven. Pas vele uren later konden wij de reis
voortzetten en werden tegen middernacht ge
deponeerd op een doodstille, zo goed als on
verlichte landweg waar we heg noch steg
wisten.
Het was bitter koud en het had geijzeld. Daar
stonden, of liever strompelden we met ons
goede gedrag. Heel. heel in de verte glom een
lichtje. In de hoop dat daar ons Kerstbivak
zou zijn, probeerden we de tweede versnelling.
Jawel... Het bleef bij proberen, want ik ver
loor mijn evenwicht en maakte een heel pijn
lijke smak. Hoe ik toen op die haast onbe
woonde, pikdonkere weg nog aan een dokter
ben gekomen, die later in het gealarmeerde
hotel mijn gebroken pols heeft gezet, zou ik
nu niet meer kunnen navertellen. Wel weet ik
dat ik er met hevige pijnen en een shock
dagenlang in bed heb gelegen en van het fa
meuze Kerstdiner alleen wat kippeboutjes en
fruit heb geproefd. Het was wel een zware
straf voor een klein deviezenvergrijpje
Hoe heerlijk hadden wij ons die eerste korte
vakantie na de gedwongen retraite van de
oorlog voorgesteld. Nog altijd was mijn Kerst
mis, ook in het vroegere Indië, met de Nacht
mis in de kloosterkapel, de zilveren sterren in
de tjemaraboompjes en de namaaksneeuw, een
hoogtepunt geweest, deze keer werd het een
grandioos fiasco en dat feitelijk door eigen
schuld...
Nu, enige jaren geleden, werd het weer lang
zamerhand 24 december. Ik ben nogal onderne
mend van natuur en had na een lange auto-
reis voor een poos domicilie gekozen in
Andalusië waar bet naar ik hoopte wel niet
tropisch warm dan toch zoeler zou zijn dan
in bet eigen kikkerland. Nu, het leek er weinig
op. Wanneer ik bij het ontwaken een puur-
blauwe zuidelijke lucht verwachtte te zien, was
ze meestal inktzwart en later, op straat, snerp
te een felle noordenwind je om de oren.
Malaga's klimaat is in die tijd van het jaar
echt niet zo verrukkelijk als dat in folders
wel wordt afgeschilderd. De eigenaresse van
het hotel, een Duitse (er zijn er legio in
Zuid-Europa), trof al voorbereidingen voor
een schoon Kerstfeest, dit in tegenstelling tot
de Spanjaarden die veel meer werk maken van
Driekoningen. Los Reyes op 5 januari.
Ik vond het wel aardig er ook mijn steentje
aan bij te dragen zoals ik dat vroeger als logé
van diverse gulle gastvrouwen op kina- of
theeondernemingen ook wel had gedaan.
Op die alweer stormachtige 24e decem
ber spoedde ik me dus stadwaarts voor de no
dige inkopen. Maar nu moet U weten dat er,
wat de voetgangers betreft, in Andalusië niet
zoveel aan de verkeersveiligheid wordt gedaan:
hele families plegen soms de smalle trottoirtjes
Als O.L. Heer met alles iets voorheeft, dan is
het zeker wel met frater Czismasia in Djokja
karta tijdens de Japanse bezetting, nadat alle
Nederlandse geestelijken waren geïnterneerd.
De Sultansstad was het uitgestrekte arbeids
veld van deze briljante zielsverzorger voor wie
men de naam DON BOSCO even goed had
kunnen gebruiken.
Tegen Kerstmis maakte deze Hongaarse frater
in de Katechismusles een kerststallenwedstrijd
bekend. Deelname stond open voor jongens en
meisjes beneden de veertien jaar, die tevens
vrije keuze hadden in het materiaal voor hun
knutselprestaties. Reken maar, dat er in die
Adventtijd hard gewerkt werd. Wederzijds
leende men gereedschap en verf. Adviezen van
huismoeders, hulp van oudere broer of zus
werden ter harte genomen.
Toen brak de grote dag aan 1
Op de bewuste middag van 23 december 1944
leek de achtertuin van de K.S.B. (aan de
Karrenweg) wel een miniatuur kermisterrein.
Met trots werden de kerststalletjes tentoonge-
te blokkeren, terwijl dartele kleuters die ge
noeg krijgen van de langdurige conversaties
hunner moeders en vaders, rond het gezelschap
krijgertje spelen. Ik had, zoals gezegd, haast
(ook al om het ijzige weer), kwam in zeer
onzachte aanraking met de stoeiende „ninos"
en belandde in een kuil midden tussen de
kwetterende vrouwen
Die kuil was heus de enige niet daar op de
enge stoep, de bestrating liet heel veel te
wensen over..., ik kwam het aan de weet
met... een gebroken arm, ditmaal de linker.
Tien jaar vroeger, in België, was het de rech
ter geweest.Maar uitgerekend op dezelfde,
bijna heilige dag...
Ach, ondanks de pijn deed ik er toch nog een
treffende ervaring bij op: een passerende
jonge arbeider schoot op mij toe, week niet
van mijn zijde, sprak sussende woordjes, hij
was niet ouder dan een jaar of zeventien, en
bracht me, straten ver, naar een kliniek waar
(Lees verder pag. 32)
steld. Nu, daar waren prachtige modellen bij
vervaardigd uit steen, hout, papier of bamboe.
Dat Jezus groter was dan Zijn Moeder Maria
en de H. Jozef was niet erg. Dat de schaapjes
allesbehalve op schaapjes leken, hinderde niet.
Dat dotten sneeuw de kruinen van palmbo
men bedekten, kon geen kwaad. Aan stijl en
inventieve geest ontbrak het niet.
De jury bestond, behalve de frater, nog uit
vijf huismoeders, die kritisch de fenomene
produkten hunner kinderen beoordeelden.
Nadat een ieder de stalletjes had bewonderd
werd de uitslag bekend gemaakt. Als een
marktventer zo behendig sprong de frater op
een stoel en... de eerste prijs ging uit naar
Annemarie Vermaes, die door haar inzending
blijk gaf van schilderstalent en eerlijke kinder
fantasie. De prijs was een, door een frater
zeif opnieuw geschilderd, Madonnabeeld.
De tweede prijswinnaar was Jopie van Aag
ten. Zijn uit bamboe gevlochten stal met klei-
beeldjes was een staaltje van geduld en vak
manschap.
Hij kon kiezen uit twee contrast-prijzen. In de
opgeheven rechterhand toonde frater een ge
woon houten kruisbeeld en in zijn linkerhand
bengelde een heerlijk zwaar gerookte ham,
recent cadeau van een welgestelde Chinese
kennis.
„Nou Jopie", riep de komieke geestelijke luid
keels. „Wat zal het zijn: Kruis of Ham?"
Wat ontnuchterd keek Jopie van rechts naar
links en van links naar rechts.
Soberheid was in die dagen geen uitzondering.
Duidelijk zag men dat de jongen de eerbied
tegen het verlangen naar iets smakelijks af
woog. Het kruis was mooi, maar thuis hadden
ze er al een. En dan na een fractie van stille
spanning en forse schreeuw: „De ham, frater!"
Gejoel, gelach, vrolijke opmerkingen. Hartelijk
riepen de juryleden: „Goed zo, Joop!" En
van de stoel afspringend reikte de eerwaarde
heer aan Joop zijn grote prijs toe.
Joop drukte zijn rijkdom stevig tegen zich
aan en drong zich door de jeugdige omstan
ders heen naar zijn glimlachende moeder, die
wat achteraf stond.
Nadat nog enkele prijswinnaars, Willy Engels,
Joop van Put en Hetty Daniëls een „tweede
hands" geschenk hadden ontvangen, werden
allen getracteerd op eigengemaakte koele dran
ken en snoep. Daarna zong men gezamenlijk
kerstliedjes en toen besloot de initiatiefrijke
zieleherder de avond met een oprechte dank
aan allen. Geloof maar, dat op die avond in
een warm gezin de ham de blijde kerststem
ming in een benauwde bezettingstijd ver
hoogde! JACK V.
23
