AZELLE
V37 ÖUWIELEN
INDISCHE EXLIBRIS
Radio BOLLAND
te DJOKJA CO
GEBR. GAAL
Schoenhandel
alleen Reinkenstraat 29
Den Haag - Tel. 33 21 17
Specialist in exclusieve dames
schoenen met hoge of lage hak
in de allerkleinste maten.
vanaf maat 32
(Vervolg van pag. 15)
Als derde algemene opmerking ware te plaat
sen, dat, voor zover bekend, weinig Indone
siërs zich actief op de exlibriskunst wierpen
dan wel een exlibris voor zich lieten maken.
Van de eerste categorie wil ik hier noemen
Raden Katamsi, conservator aan het Museum
in Djokja, die o.m. een aardig Buddha-exli-
bris voor zichzelf sneed in hout, en voorts
Oetarjo Soeriamiharja met een exlibris voor
de Djokjase hoofdambtenaar van de R.I.,
Djojodigoeno. De Indonesische arts Dr. Djul-
ham tekende twee exlibris voor Prof. Dr. C.
D. de Langen, die na de oorlog o.m. bekend
heid verwierf als grondlegger van eerst de
Nood-Universiteit, later de Universiteit van
Indonesië.
Van de tweede categorie is te vermelden mevr.
C. Carpentier Alting-Neuberger, die een exli
bris ontwierp voor Raden Oetara (ze maakte
er ook een met Indische motieven voor
Dr. Anna de Jong) en de bekende oudheid
kundige Dr. Th. van Erp, die een prachtig
exlibris tekende voor Pangeran Adipati Ario
Mangkenagoro VII 1938). Ligt de ver
klaring van deze relatieve zeldzaamheid hierin,
dat het exlibris behoort tot die reeks van zuiver
westerse levensvormen en -experimenten, die
moeilijk ingang vinden in de oosterse gedach-
tenwereld en samenleving? Men denke slechts
aan Rotary en Lions, Vrijmetselarij en Pad
vinderij, sociëteitsleven en studentencorpora,
ja zelfs de op westerse leest geschoeide
coöperatie.
Van de door en voor Nederlanders gemaakte
exlibris wordt de Indische sfeer (zij het een
speciaal facet daarvan) wel het best getroffen
in de op Bali geïnspireerde bladen zoals dat
van J. C. Mol voor de oud-assistent-resident
J. C. Heyting. Zó fijn, dat het hier niet repro
duceerbaar is, is het blad dat de bekende
sierkunstenaar C. A. Lion Cachet (ook bekend
door zijn exlibris in Balinese sfeer voor het
stoomschip Prinses Juliana van de SMN)
samenstelde voor C. J. Grader. Het vertoont
dezelfde lettertekens als, verwesterd, zijn toe
gepast door Mol. In EXLIBRISWERELD
1963, VI-3 schreef ik over het Grader-blad
o.m.: „De centrale partij wordt gevormd door
de beeltenis van een dalang van de hand van
de Balinese schilder I Gdé Sobrat (Ubud). De
woorden Exlibris en C. J. Grader zijn getekend
in het Balinees schrift, waarin ook een rand
schrift is aangebracht dat in vertaling luidt:
„Er zijn er, die verdwaasd van zin, bedroefd
wenen, wanneer ze naar de wajang kijken,
en dat terwijl ze toch weten dat het slechts
uitgeslagen leder is, dat beweegt en spreekt.
Dit nu is de reactie van degenen die aan
zintuiglijke genietingen zijn gehecht, en meer
nog: geen inzicht hebben in het wezenlijke
feit, dat al wat zich in deze illusoire (gemani-
feesteerde) wereld aan ons voordoet, schijn
(maya) is". Het exlibris werd omstreeks 1935
vervaardigd en is gedrukt in zacht-bruin, pa
paverrood en dofgoud; de diepzinnige ge
dachte is ontleend aan de 5e zang, 9e vers
van het oud-Javaanse gedicht Arjuna'Wiwaha.
Betrekkelijk weinig Nederlandse exlibriskun-
stenaars van naam geven duidelijk blijk, de in
vloed van de Indische cultuur te hebben onder
gaan.
Die invloed geldt stellig voor de grafische
werk van Thijs Mauve in het algemeen, maar
het blijkt niet in het bijzonder uit zijn ex
libris. Debora G. Duyvis daarentegen tekende
een fijn exlibris in Indische sprookjessfeer
voor de bekende schrijfster Marie C. van
Zeggelen en maakte voorts een goede koper
gravure voor Mr. H. J. Boelen met een
zittende Javaan, turende naar een vulkaan.
Haar kunstzuster, mevr. E. Reitsma-Valenca,
graveerde eveneens in koper een prachtig blad
voor B. M. van Driel, voor wie ook Leo le
Blanc een Indische exlibris ontwierp.
Nico Bulder sneed in hout met Indische mo
tieven voor F. Pilkes en P. C. Flamman. De
eveneens in de provincie Groningen gevestigde
Jaap Kuijper graveerde ze voor R. Hellemans
en voor schrijver dezes. Laatstgenoemd blad
grijpt overigens verder dan Indië alleen. Een
met een baret getooide slangenbezweerder roept
met een gevleugelde schalmei slangen op uit
een mand, waarbij de omstanders geïnteres
seerd toezien: dit verbeeldt de professor in de
economie (Hermes-staf), wiens zoete pijpen
de ontwikkeling der jonge landen moet oproe
pen en die daarbij de scepsis heeft te overwin
nen van Javaan en Mexicaan, Neger en Ara
bier. met op de achtergrond vaag de geschub
de huid van de Chinese draak (het commu
nisme dat alles met ijdelheid bedreigt). Ook
Cor de Wolff sneed een exlibris voor mij met
als motief mijn functie bij het hoger onderwijs
in Indonesië.
Ir. M. C. A. Meischke tekende twee aardige
Indische exlibris voor W. P. Kruijswijk en
P. G. W. Valderpoort, waarvan het eerste de
herinnering oproept aan Orpheus in de Desa
van Augusta de Wit.
Van de iets oudere generatie verdienen hier
de aandacht bladen van Prof. A. J. der
Kinderen („Keizerstoren")Johan Briedé
voor J. C. Haanepen en J. J. M. E. Muyser;
A. J. W. (Jeane) Bieruma Oosting voor Willy
Soeters (Buddha-beeld); Jan Franken Pzn voor
Leo Franken en Dr. W. de Mol; Agta
Mayer voor Coen Kayser.
De voor kort overleden Jan Poortenaar, die
Indië kende uit eigen aanschouwing, sneed
een sterk blad voor de Utrechtse ethnoloog
Prof. Dr. H. Th. Fischer, terwijl Otto Ver
hagen Sr. enkele goede exlibris maakte.
Naast deze door hun kunstwaarde belangwek
kende exlibris zijn er vele die ons boeien door
bijkomstige omstandigheden. Zo zou ik willen
vermelden een houtgravure van Livinius van
de Bundt voor de oud-assistent-resident van
Flores, Mr. J. N. van der Reijden (op het
exlibris staan o.m. een kaart van dat eiland
en een viool afgebeeld), met wie ik hier te
lande nog kwartet heb gespeeld. Voorts een
tekening van Lily Eversdijk Smulders, later
bekend om haar tekeningen enz. van volks
typen uit het Midden-Oosten, voor de advo-
caat-exlibrisverzamelaar Mr. J. F. Kayser.
Het is natuurlijk hier ondoenlijk een opsom
ming te geven van alle exlibris met Indische
motieven welke ons door de prettige wijze
waarop door velen is gereageerd op onze
oproep in Tong-Tong, onder de ogen zijn ge
komen. Met verontschuldiging voor het niet
reproduceren en zelfs niet vermelden van ex
libris waarvan ik mij bewust ben dat ze vaak
een grote persoonlijke waarde voor de bezitter
vertegenwoordigen, wil ik slechts nog een
blad noemen waarvan de maker onbekend is
maar de bezitter des te beter bekend. Dat is
(Lees verder volgende pag.)
Stationsweg 143 - Telefoon 60.17.03
DEN HAAG
Extra aanbevolen
KERSTPLATEN
Anneke Grönlob:
o.a. Stille Nacht.
Sandra:
Gloria in Excelcius
Deo.
Andy Williams:
White Christmas.
Jim Reeves: Kerst e.p. met o.a. Mary's
Boychild. En vele vele anderen!
Vlamingstr. 5 - Den Haag -Tel. 11.66.77
BRILLANTE markiesringen
en
oorknoppen
in 22 karaats goud
DOE HET ZELF MET ONS ADVIES
HISTOR KLEURLAKKEN
R&D BEHANGSELS
WONINGTEXTIEL
LUXAFLEX ZONWERINGEN
Fahrenheitstraat DEN HAAG
Hoek Copernicusstraat - TEL. 63.24.48
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!lllllllllll!lllllllllllllllllllllinillllllllllllllllllllll!!llll!Ulllll|l
De originele Amerikaanse
1 prachtig droogkokende rijst f
hele korrel
Door geheel Nederland franco thuis 1
1 voor slechts f. 3 5,- per baal.
TOKO WARINGIN
1 Edisonstraat 82, Den Haag, telefoon 1
070 - 39 08 47.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiNiiiiiiiiiiiiiiiiui
LOPEN LICHTER
J. M. VAN EXEL's
Degelijke vachtlaarzen
en warme pantoffels
28
