0 8
8 0
8 0
9 o
0 8
In Europa had de Republiek der Ver. Neder
landen een adempauze tussen de eerste en
de tweede Engelse oorlog. De Venetiaans-
Turkse oorlog was in volle gang. De Turken
werden in 1664 door de Oostenrijkse troe
pen bij de St. Gotthard verslagen. De Fran
sen vochten in Tunis en Algiers. Rusland en
Polen streden om het bezit van Kiew en
Smolensk. De golven van strijd hebben zich
immer bewogen van Oost naar West, van
Zuid naar Noord en weer terug, verwoesting
en dood achterlatend. Zo was het sinds het
begin der tijden. De vonk van het genie, die
kunsten en wetenschappen deed opbloeien
en de schoonste produkten uit mensengeest
en mensenhanden toverde en de vlam van
de strijd, die alles weer vernietigde.
Noodlot Takdir Maktoub.
Van de verwoesting van Suratte geeft het
Dagh-Register op 2 april een kort bericht
en later op 15 mei een uitvoerige beschrij
ving.
2 April 1664. Tegen de middag ontfangen
een briefken van den licentmeester van
Ree, in 't jacht Zierikzee seylende, aen haer
Ed. geschreven, houdende in effecte, dat hij
eerst huyden morgen omtrent 71/2 uren het
Portugees jacht St. Joan Eaptist omtrent
het eylant den Mensch-eter ontmoet hadde.
De capitain, genaemt Joan Laurenzo, met
het schuytje van het fregat, de Jonker, bij
hem aen boort aen 't jacht Zierikzee geco-
men synde, hadde vertelt, dat hij den
7en February uyt Goa was geseylt. Daer
was ook corts voor haer vertreck tyding
gecomen, dat Siwasi in de stadt Suratte
gevallen ende alles aldaer geplundert, ver-
brant en vernielt hadde, waerby d'Engel-
sen een groote smert gevoelden; maer hoe
het met Comp's gelegentheyt aldaer stont,
was hem, door haestigheyt van syn vertreck,
onkundig gebleven.
15 Mei. comt. de fluyt Leerdam, van Suratte,
geladen met coopmanschappen, bedragen
de met malcander 242351. Ende hebben
daer mede ontfangen een missive door den
directeur Dirk van Adrichem en de raed in
Suratte, in date den 29en Meert, lestleden
aen haer Ed. geschreven. Wy comen nu tot
den inhoud van de Suratse advysen, waer-
in wy eerst sullen aenmercken den staat
van 't hoff, daerna den coophandel, soo van
de Comp. als van de uytheemse naties.
Den hertogh Saest Chan, tegen Siwasi uyt-
getogen, is geslagen en in persoon ter
nauwernoot ontcomen. De Coning van Visia-
pour is tributaris van den Mogol geworden.
De gemelte Siwasi heeft, tot vervolg van
syne victorie, de stadt Suratte onvoorsiens
overvallen, geplundert en verbrant. Op den
15en January deses jaers quam in Suratte
tyding van Gandivy, 15 cossen van Suratte,
hoe dat aldaer een veltheer schielyk was
aengecomen, sich uytgevende voor een
Conings dienaer, by sich hebbende 8 of 10
duysent ruyters en voetknechten, onder
schyn om naer Amadabath te gaen en den
hertogh Mobot Chan te helpen tegen den
opgeworpen prins Suppersecour in Pattan.
Hier over was de geheele stadt Suratte in
roere. De Engelse president meende na
Sualy te gaen, maer de Moorse gouverneur
verhinderde hem sulx, seggende, dat indien
hy en de directeur van de Hollanders, sou
den vluchten, alsdan niet een mensch in de
stadt en soude blyven. De Engelsen stelden
haer derhalven in postuer van defensie. De
directeur van Adrichem meende syn huys-
vrouw, schoonmoeder en kinderen nae boort
te senden, maer de voorsz. gouverneur en
liet hem dat ook niet toe, seggende, dat
d'Hollanders en d'Engelsen hem in dese
gelegenheyt behoorden de hand te bieden.
De directeur krygt dan 60 Moorse soldaten
met groote moeite in dienst, makende met
ons eygen volk 80 koppen, alle gewapent,
waer by noch 15 gewapende matrosen van
de fluyt Leerdam gevoegt wierden. Des
anderen daegs quam tydingh, dat dese
veltheer op 11/2 mylen na tot aen de stadt
was genadert, synde den vermaerden Siwa
si. Alle verwers, gommers, wevers, klop
pers, etc. brachten ondertusschen haer
goet ende de kleeden, diese om te berey-
den onder haer hadden, in onse logie.
D'Engelse president van volk wel voor-
sien, braveerde daermede door de stadt en
quam ook in onse logie. Ons smalschip,
Macassar, stak met de gemelte Hollantse
juffrouwen, die den directeur buyten ken-
nisse van den gouverneur daerin hadde
doen gaen, na boort en onse logie wierd
gesloten.
De stadt geraect in den brant, des Conings
tolhuys wierd eerst aengetast. De gouver
neur begaff sich met 100 ruyters en syn
gevolg in 't casteel, gevende de stadt ten
besten aen den roovers, die tot onder 't
casteel naderden. Ons logie en dorsten sy
niet passeren, voor ons geschut vervaert
synde. De vlam ging weder op ende soude
onse logie aengetast hebben, maer de Ooste
wint schoot schielyk na 't Noorden, soo dat
de vlam een musquet-schot voor de logie
om vloog. Siwasi nu lag met het gros van
syn leger 2 cos buyten de stadt. Des ande
ren daegs, synde den 19e January, zag men
den brant op nieuws aen 9 of 10 plaetsen
in de stadt te gelyk opgaen. 't Gekerm der
burgers aen de eene ende, 't geraes en
geblaes der basuynen, ook 't gespel op de
trommelties der roovers aen d'andere syde
verdoofde 't gehoor meer als te voren. De
Noorde wint koelde hard op, den brant ver
hief sich ende naderde tot omtrent een
pistool schoot aen onse logie, soo dat
d'onse geen ander uytcomst siende als van
de vlam aengetast te sullen worden, haer
gereet maecten om te vluchten, bindende de
nodige papieren van de Comp. by een.
Doch als 't water nu tot aen de lippen was
gecomen, geschied'et, dat de Noorde wint
na het Oosten draeyde, soo dat hy in min
als een glas ofte halff uer tyts rykelyk het
vierdepart van 't compas omliep. Een mer-
kelyke weldaet van die de winden van uyt
syne schatcameren voortbrengt en na syn
welgevallen bestiert, want daer door bleef
onse logie buyten gevaer staende. Alsoo
wierd dan dese grote coopstadt geplundert
en verbrant. Des anderen daegs, synde den
20en January wierd het weder stil, want Si
wasi was met syn leger dien nacht opgebro
ken en vertrocken, met sigh een grooten
buyt wegvoerende. Alsoo mede syn eenige
van onse leveranciers gevanckelijk wech-
gevoert, die aen de Comp. al wat ten achte
ren stonden, en sal de Comp. daer apparent
niet sonder verlies afcomen en daer over
aen 't hoff geklaegt. 14 dagen nae het ver
treck deser roovers is den grooten hertogh
Mobet Chan met 4 of 5 duysent ruyters uyt
O Si Pèh: ,,Hé Njootje, ga je mee uit
O vanavond?'
O
g Si Njootje: ,,Niet-ah, ik heb geen g
8 geld." O
9 Si Pèh: „Mösö, het is toch eind van
O de maand?" O
9 Si Njootje: „Hu-uh, maar ik moet g
O sparen." 9
O
9 Si Pèh: „Sparen? Waarvoor?"
O Si Njootje: „Voor 26, 27 en 28 juni, O
q dan ga ik kijken, kijken, kopen, lek-
o O
O ker eten en drinken, naar de bios, O
O
O dansen, drie dagen ramé-ramé.g
O Si Pèh: „Ik weet al! Goed, ik doe O
O
0 mee, ik ga ook sparen voor de g
1 rosaii. I
l malum i
0000000000000000000000000000
Amadabath in Suratte afgecomen en heeft
aldaer beter ordre gestelt. Wyders heeft de
Coning gesolveert de stadt Suratte te be
muren, mitsgaders de Comp., d'Engelsen en
andere negotianten een jaer tol in Suratte
quytgescholden, ingaende den 16en Meert
deses jaers, waer van de Comp. albereyts
de vruchten heeft gesmaect; mits welken de
directeur versoect, dat haer Ed. ordre ge
lieven te stellen, ten eynde dat de schepen
het aenstaende jaer soo tydig mogen afge-
steken worden, datse voor d'expiratie van
dien gesetten tyt mogen daer syn. Onse
logie in Agra is van dieven mede niet vry
geweest, maer dat en heeft soo veel niet te
beduyden gehad.
Een sober relaas, zonder vermelding van de
doorgestane angst, wel van de zorg voor de
Compagnies' papieren, de winsten, de ver
liezen en van het geloof in God's goedertie
renheid, die het zo leidde, dat de „logie"
buiten gevaar bleef.
Deze dienaren van de V.O.C. in Suratte, die
hun leven waagden en het oorlogsgevaar
trotseerden, alles „ten proffyte van de Com
pagnie", kent men ze nog?
Ze zijn slechts een naam en een jaartal in
het Dagh-Register. CORRA CORRA
11
