'm*
INTRANED (v.h/HESTA, CRANS Co.)
De Chinese "massacre" in 1740
en de verantwoordelijkheid daarvoor, zowel van
Valckenier als van Van Imhoff (II)
ta DJOIÜA •/&Co
Briljanten ringen
Mido polshorloges
Passage-, Reis- en Vrachibureau
Den Haag - Plein 22 - Telefoon (0 70) 18 42^50
Valckenier gaf last alle Chinezen, die voor enig misdrijf in de gevangenis zaten, te doden,
uit vrees voor een oproer. Zij, die in een hospitaal lagen, liet hij de straat opzenden, wat
onder deze omstandigheden met een doodvonnis gelijk stond. Van Imhoff, die later de
verantwoordelijkheid geheel op Valckenier trachtte te schuiven, gaat echter evenmin vrij
uit. Hij had tijdens de paniek het opperbevel over een afdeling soldaten aan de Dienst-
poort, vlak bij de Chinese wijk, en stak geen hand uit om een einde te maken aan de
plunder- en moordpartij. Bovendien stemde hij in met het besluit, waarbij ieder, die het
afgeslagen hoofd van een Chinees van buiten de stad aanbracht, een premie zou krijgen.
Eerst de 11de oktober, de derde dag van
de moordpartij, besloot de Regering daar
tegen op te treden. Zij gelastte de plunde
raars, naar hun kwartieren terug te keren,
doch nog enige dagen daarna liepen ben
den de geplunderde huizen na te zoeken.
De 22ste kondigde de regering een amnes
tie af: alle Chinezen, die binnen een maand
de wapenen inleverden, kregen pardon, en
mochten zich weer in de stad vestigen, ter
wijl de overigen als vijanden zouden wor
den beschouwd. Slechts een paar honderd
gaven aan de oproep gehoor en keerden
naar de stad terug. Hun werd een afzon
derlijke kampong, ten Zuid-Westen aan de
stad grenzende, als woonplaats aangewe
zen, thans nog bekend als het Chinese
kamp.
Het aantal vermoorde Chinezen wordt ge
woonlijk op 10.000 geschat, een getal, dat
stellig veel te groot is, ook al rekent men
diegenen mee, die bij de strijd in de Omme
landen zijn gevallen. Volgens het „somma-
rium" dat is de statistiek, die aan het ein
de van elk jaar werd opgemaakt van het
aantal inwoners der stad, verdeeld naar
landaard en sekse, woonden er in het begin
van 1740 nog geen 5000 Chinezen binnen
Batavia.
Was er 'n man G.G. geweest van 't formaat
van een Coen, dan zou deze „massacre"
zeker niet hebben plaats gehad. Nu stond
het geheel meer in het teken van de vijand
schap tussen Valckenier en Van Imhoff.
Valckenier, verbitterd over de herhaalde
verwijten en de oppositie van enkele leden,
onder leiding van Van Imhoff, ging er toe
over deze laatste met de leden De Haaze
en Van Schinne, de 6e december te doen
arresteren. Zij werden de 10e januari als
gevangenen met de retourvloot naar Neder
land gezonden.
Intussen waren duizenden Chinezen buiten
de stad blijven rondzwerven. Na enige ma
len te zijn afgeslagen, trokken zij Oost
waarts Java door, op welke tocht vele al
daar gevestigde landgenoten zich bij hen
aansloten. Zij maakten zich meester van
Rembang en Joana, vermoordden de daar
wonende Europeanen, sloegen het beleg
voor Semarang. Nog ernstiger werd de toe
stand voor de Compagnie, toen de
Soenan van Mataram er zich mede be
moeide. Pakoe Boewono II, die sinds 1727
zijn vader was opgevolgd, liet zich door zijn
raadslieden overtuigen, dat dit nu het gun
stige tijdstip was, om zich van de Hollan
ders te ontslaan. Toen zij op vele plaatsen
succes hadden, sloot hij zich openlijk bij
hen aan. Zo was de toestand toen het
Opperbestuur in Indië in andere handen
overging. Valckenier had in begin 1740
ontslag gevraagd en ontving nu bericht, dat
dit hem eervol was verleend. Tot zijn op
volger was benoemd Van Imhoff, die als
gevangene in Nederland was aangekomen.
Valckenier vertrok 6 november als admiraal
van de retourvloot, nadat de Raad van
Indië Johannes Thedens tot waarnemend
G.G. had benoemd. Van Imhoff was er bij
aankomst in Nederland in september 1741
in geslaagd de schuld voor de „massacre"
geheel op zijn tegenstander te schuiven, dat
zijn gevangenneming en opzending was ge
weest „informeel, nul, kragteloos en van
geener waarde.",zo luidde het dictum van
de bewindhebbers. Valckenier daarentegen,
was in de Kaap Kolonie, gearresteerd en
werd weer naar Batavia teruggezonden,
maar nu gevankelijk, waar hij op 2 novem
ber 1742 op het kasteel werd gevangen
gezet en niemand mocht ontvangen. Op 28
mei 1743 arriveerde Van Imhoff als nieu
we G.G. en als een nieuwe Hercules die
de Augiasstal zou reinigen. Hier zij slechts
vermeld, dat hij tegenover zijn vroegere
tegenstander, thans een ellendige gevange
ne, generlei edelmoedigheid of zielegroot-
heid heeft getoond, maar hem integendeel
zijn verdediging onmogelijk heeft gemaakt,
misschien wel uit vrees, dat zijn eigen aan
deel in de „massacre" van 1740 in een
ander licht zou verschijnen. De fiscaal eiste
in maart 1744 tegen Valckenier de dood
door het zwaard en confiscatie van al zijn
bezittingen. De beklaagde besteedde 9
maanden aan het opstellen van een verde
diging, die uit niet minder dan 12233 artike
len bestond Het proces bleef slepende en
er was nog geen uitspraak gedaan, toen
Valckenier op 20 juni 1751 overleed, na
bijna 9 jaar preventief te hebben gevangen
aezeten. In 1755 verklaarde de Hoge Rege
ring de tegen hem gevoerde criminele actie
wegens de dood „geaboleerd".
Wat deze Chinezenmoord aangaat met alles
wat daaraan vastzat, is en blijft dit een
zwarte bladzijde in de geschiedenis van de
V.O.C. en de inleiding tot een gevoelige
achteruitgang. J. C. H.
Bronnen: Dr. F. W. Stapel, De Geschiedenis van
Nederlandsch-lndië. Dr. F. W. Stapel, Gouverneurs-
Generaal van Nederlandsch-lndië. Prof. Dr. H. T.
Colenbrander, Koloniale Geschiedenis, II bl. 189.
M. L. van Deventer, Geschiedenis der Nederlanders
op Java, II bl. 102 e.v. Dr. J. Th. Vermeulen, De
Chinezen te Batavia en de troebelen van 1740.
teyn
Vlamingstr. 5 - Den Haag - Tel. 11.66.77
Ruime keuze in:
(22 kt. goud)
Reisadviseurs voor zowel individuele als groepsreizen per vliegtuig,
schip, trein en autobus.
Speciaal voor: Intercontinentale reizen - Emigratie - Bezoekreizen
naar kinderen overzee - Vakantiereizen.
Inlichtingen over
passagetarieven, visum
bepalingen,
visumaanvragen etc.
worden U gaarne
en gratis verstrekt door
ons kantoor te
22
