Brieven van Tijd en Ruimte
OP ZOEK NAAR EIGEN IK
OOST EN WEST
Fragmenten uit een brief van zes kantjes)
Want eigenlijk heb je me met Tong-Tong
lussen twee vuren gebracht, als ik het zo
mag zeggen. Want veel artikelen in Tong-Tong
en vooral de diverse briejwisselingen brengen
me tot dieper nadenken op terreinen, die ge
loof ik ver buiten de normale Europese denk-
terreinen brengen. Dit klinkt erg zwaar, en zo
bedoel ik het beslist niet. Want ik heb niet
veel gelezen en gestudeerd en van bijvoorbeeld
wijsbegeerte weet ik niets af. En ik heb er
nooit wat voor gevoeld ook. Toch zit ik nu
vaak op een manier te denken, die weinig of
niets te maken beeft met het gewone soort
denken, en ik weet er geen raad mee.
Met het gewone soort denken bedoel ik
denken om vooruit te komen, om safe te zijn
in de wereld, om meer van alles af te weten.
Als ik zo de kranten lees en naar gesprekken
luister en naar radio-uitzendingen en zo, dan
heb ik zo het idee dal de doorsnee mens inder
daad zo denkt als ik boven probeerde te om
schrijven.
Het andere denken ligt daar kilometers van
af. Die geeft niets om vooruit komen in de
wereld en zo. Het is ook weer geen "lali dji-
wo", maar je komt toch in de stemming, waar
bij je om niets meer geeft, omdat de meeste
dingen op aarde toch niets waard zijn. Want
eigenlijk gaat het maar om één soort ontwik
keling. Van mezelf. Begrijp je me?
Dan denk je bijvoorbeeld: wat kan mij ei
genlijk het bestaan van Tong-Tong schelen? Ik
heb geen trek om me er druk voor te maken
door bijvoorbeeld abonnees te winnen. En aan
de andere kant begrijp ik heel goed, dat ik
juist in Tong-Tong de gedachten vind ,die me
voor mezelf het meest bevrediging geven. Dus:
ik hecht geen waarde aan dat wat ik het
moeilijkst missen kan.
Ik geloof dat ik me hopeloos vastpraat, maar
omdat dit misschien een soort vraagstuk is,
waar meer lezers mee vast zitten en het be
staan van Tong-Tong er misschien mee samen
hangt, wil ik in elk geval jou erover schrijven.
Ah ik nuchter ben, denk ik ook wel: het zijn
doodgewone roewet pikirans. Het gaat wel
over. Gaat het wel over? S. M. Koster
Het viel inderdaad niet mee om uit je lange
brief de dunne lijn te ontwarren, die er toch
wel in ligt. En wees gerust: het is geen
"roewet" gepieker van jezelf, maar een ver
schijnsel dat in onze lezerskring wijd ver
spreid is. Ook ik heb er "last" van. Eigen
lijk is het een vorm van beraad: "Is het
leven om ons heen inderdaad zo waardevol
als het lijkt, of vergissen we ons en zijn
we op een fatale manier aan het verdwa
len?" Ongetwijfeld hebben ook veel Euro
peanen die Azië nooit zagen last van dit
beraad, maar vooral Indischgasten (heb ik
ondervonden) zitten er op vele wijzen in di
verse graden van ernst over te piekeren.
Ongetwijfeld komt dat, omdat wij maatsta
ven kunen aanleggen, die in Europa onbe-
bekend zijn, en waarvan we in Indië hebben
ondervonden dat ze van absoluter waarde
zijn dan vele Europese maatstaven. Noch
tans legt dit leven "verplichtingen van deel
name" op, waaraan men zich niet kan ont
trekken. In het groot dus hetzelfde ver
schijnsel als "zich niet druk maken om Tong
Tong en het blad toch moeten steunen, om
dat het de bron is van bijzondere gedach
testof": ook al accepteren we het Europese
leven niet, we zullen het toch moeten leven,
doodeenvoudig omdat we niet willen ster
ven!
Het niet mee doen aan Europese gebrui
ken of het geen vertrouwen hebben in de
Europese beschaving uit zich (zoals ik in
contacten met lezers heb ondervonden) op
vele wijzen. Voorbeelden: ik doe niet mee
aan de "rage" van vlees eten en vooral
braadvlees is het ergste wat je hebben kan.
Veel vlees eten is in de Europese bescha
ving een doodgewone norm. Wie de statis
tische gegevens leest van voedselverbruik
in Europa, ontkomt niet aan de indruk dat
Europa één groot abattoir is. Millioenen run
deren, schapen, varkens, paarden worden
er jaarlijks geslacht. Is dat wel nodig? Zij
die in Indië gewend waren aan eenvoudige
rijsttafel (empal, gereh, enz.) en er physiek
heel wel bij voeren, ontwikkelden hier lang
zamerhand een soort verzet tegen veel
vlees eten. En bleken ook toegankelijker te
worden voor b.v. Boeddhistische gedachten
of zelfs "maar" vegetarisme. Dit hoeft ove
rigens helemaal niet van Oosterse oor
sprong te zijn. Het moderne wetenschappe
lijke voedselonderzoek is zo ver gevorderd,
dat ook aangetoond kan worden, dat braad
vlees en vet "niet zo best" zijn voor de
spijsvertering en dat b.v. maaltijden van
hoofdzakelijk groenten en vruchten veel ge
zonder zijn. Dat bij voorbeeld het nuttigen
van citroen, sinaasappel of tomaat vóór het
eten uitstekend is voor de spijsvertering
(omdat dan basen gevormd worden voor on
ze met te veel zuren overlaste maag). Men
Wie het Oosten intuitief begrijpt en het
Westen kent, kan niet anders dan bezorgd
zijn over de massa's fouten die over en
weer gemaakt worden in de beoordeling en
contacten. Zoals het Westen zich ontwik
kelt, zo ontwikkelt zich het Oosten. Vele
maatstaven van de vorige eeuw zijn niet
meer "lakoe" in Europa, maar ook zo in
Azië. En in beide culturen komen nieuwe
waarden op, die zelfs in de beschaving zel
ve niet begrepen of erkend worden, laat
staan in de andere. En "absolute" waarden
zijn zo obsoleet geworden dat het werken
ermee leidt tot hele reeksen fouten en cala
miteiten.
Wie de geschiedenis van de Indonesische
revolutie opmerkzaam bestudeert, ziet hoe
de voormannen van het nationalisme in Indo
nesië vele decennia lang verstrikt waren in
Westerse ideeën en ideologieën, die a. in
Indonesië geen bestaansmogelijkheid had
den, b. steeds weer leidden tot misverstan
den in het Westen, met als gevolg van bei
de vele nodeloze conflicten.
Er is b.v. een essentieel en lotsbepalend
verschil tussen de strijd van het proleta
riaat en de groei van het Marhaenisme, tus-
kan zich modern wetenschappelijk laten
voorlichten en zijn voedingssysteem gron
dig reorganiseren, in plaats van automatisch
mee te doen aan de normale wijze van voe
ding met hammen en speklappen en worsten
die "zo gezond" zijn. Indischgasten die
geen voedselleer studeren, maar op eigen
beraad een gezonder leefwijze gevonden
hebben (en er wel bij varen) ontwikkelen
echter automatisch een verzet tegen dit en
andere verschijnselen van Europese bescha
ving.
Andere lezers gaan in hun verzet niet ver
der dan hun huid, maar blijken dan toch
wel ver genoeg te gaan om werkelijk ge
zonder te leven. Het Europese klimaat, de
wijze van kleden en de fatsoensopvattingen
maken immers dat de gemiddelde Europe
aan altijd "ingepakt" rondloopt: erg onge
zond voor de huid, die ook vrij moet kunnen
inademen, die ook behoefte heeft aan vrije
afwisselingen van koud en warm (die de
elastciteit en dus de veerkracht en gezond
heid van de huid bevorderen), en aan een
voudige huidmassage. De huid heeft echt
„behoefte aan lucht en licht". Zo zijn we
immers geschapen sinds het ontstaan der
mensheid: zonder vacht en zonder afdek
king van andere soort. Het hele lichaam
profiteert bij een gezondere huid.
In Indië liep je altijd luchtig gekleed en
was er altijd veel licht. Je was bij de regel
matige baden vaak genoeg naakt en die
koude stortbaden waren fantastisch goed
voor de huid. In Holland is dat afgelopen.
En langzamerhand treden ook andere ach-
teruitgaansverschijnselen van de gezond
heid op. Geen wonder dat veel Indischgas
ten verzet opbrengen tegen het Europees
"gezondheidspatroon" en dat dit verzet
"besmettelijk" werd voor andere "anti-be-
schavingsopvattingen". Maar ook dit hoeft
niet van strikt Aziatische oorsprong te zijn.
De wetenschappelijke Europeaan heeft zo
Lees verder pag. 9
sen de grondslagen van de democratie en
de Pantja Sila. Zowel Marhaenisme als Pant-
ja Sila zijn voor het westen maar vage be
grippen, waar men gauw overheen wandelt.
En zijn ook in Indonesië zelf lang niet diep
genoeg doorvorst. Zo denkt men ook dat
de conflicten tussen Katholieken en Boed
dhisten in Viet Nam ook alleen maar een
soort kloppartijen zijn tussen Protestanten
en Katholieken in Europa, en dat daar ook
de "overbekende kloppartij" tussen com
munisme en democratie zich afspeelt.
Daarom zitten de gebeurtenissen in Azië
"vol verrassingen". En dan zeggen de knap
pe journalisten die alles zo zeker en zo
goed weten: "Het kan verkeren!" of "Wie
had dat ooit gedacht!" En de verkeerd
voorgelichte volkeren zeggen: "Wat zijn de
Aziaten (c.s. de Europeanen) toch onbe
trouwbaar!" En de herries worden nog gro
ter.
En wie steeds weer sterft van gebrek of op
het slagveld is de mens zelf, die niet be
grijpt en niet begrepen wordt, omdat er in
het Verheven Tempo van onze tijd geen
tijd meer is voor rustig denken T.B.
8
