DR.IR.M.H.DAMME
1 6 november 1 879 BREDA -
1 5 februari 1966 Wassenaar
Vervolg van pag. 7
India en Malacca, en waarschuwde voor
deze "kafirs" die er op uit waren de Islam
te vernietigen. Een andere oorzaak (die he
laas tot nog toe bestaat in b.v. Korea en
Viet Nam) was het zich vergrijpen aan in
heemse vrouwen door de Portugese zee
lieden.
De sfeer was rijp voor een plotseling
verraad en alhoewel Magelhaes onraad ver
moedde en waakzaam was, kwam bij een
bezoek aan het hof van Radja Silapulapu
toch plotseling de fatale aanval, waarbij de
zich terugtrekkende Portugese groep door
een overmacht kansloos werd bestookt en
Magelhaes om het leven kwam, althans
nooit meer gezien werd.
De trouwe Enrique had aan de zijde van
zijn meester gevochten tot het laatste mo
ment, maar behoorde tot de levenden die
naar de vloot terugkeerden. Daar lag hij
dagen lang roerloos gerold in zijn mat,
Het onomstotelijke bewijs van Magel
haes' dood is nooit geleverd; zijn stoffe
lijk overschot werd nooit gevonden. Zou hij
niet gesneuveld zijn op Mactan? Hier begint
een Minahassische legende, met de publi
catie waarvan wij in de volgende nummers
beginnen - met "fotografisch bewijsmate
riaal"
sprekend met niemand, "misschien vanwege
zijn verwondingen (aldus de chroniqueur),
misschien overmand door grote droefheid
om het verlies van zijn meester".
Dat was nogal vervelend voor de Portu
gezen want Enrique was immers de enige
man, die de taal van deze Aziatische vol
ken sprak. Hoewel hij volgens het testament
van Magelhaes nu vrij was en zelfs in het
bezit was gesteld van een legaat, dacht de
nieuwe leiding van de vloot er niet over
om hem te laten gaan. Een van de kapiteins,
Duarte Barbosa, pakte Enrique "wat flinker"
aan. Hij beledigde de nog steeds in apathie
terneer liggende Enrique door hem aan het
verstand te brengen dat hij niet moest den
ken dat een hond de luiaard kon uithangen
na de dood van zijn meester. En als hij
niet gauw overeind kwam, zou een kastij
ding met de zweep hem wel zo ver bren
gen!
Enrique kwam overeind. Hij trad weer op
als tolk, maar het was te voorzien dat zijn
dagen als lid van de bemanning geteld
waren. In een nieuw verraad koos hij de
zijde van de Radja van Cebu en de Portu
gezen waren gedwongen de Phillippijnen te
verlaten. Van Enrique werd nooit meer iets
vernomen. Of hij later nog terug is kunnen
gaan naar zijn geboorteland Sumatra is niet
bekend. Nochtans is het zeker dat hij de
eerste mens is geweest die de tocht om de
wereld volbracht heeft, want het duurde
nog een jaar voordat de vloot bij terug
komst in Sevilla de omcirkeling van de aar
de van Spanje uit had volbracht.
Magelhaen sneuvelde dus vóór hij zijn
reis volbracht heeft. En was dus niet "de
eerste man om de aarde". Zelden is een
mens van zo grote gaven van karakter en
van zo groot belang voor de vooruitgang
van de mensheid zó slecht door het Lot
beloond. Niet alleen heeft hij de bekroning
van zijn werk niet mogen beleven, maar alle
eer van deze tocht werd de overlevenden
deelachtig, een rijke beloning viel zelfs zijn
nabestaanden niet ten deel want tijdens de
reis stierven zijn vrouw en enige zoon. In
zijn testament had hij gevraagd bij een
voortijdige dood zijn stoffelijk overschot te
doen bijzetten in een kerk, maar zijn stof
felijk overschot is zelfs nooit gevonden ge
weest. En de man die hem het meest nabij
geweest is, zijn "dardanel" Enrique, is
eveneens in volkomen vergetelheid verdwe
nen.
Beide figuren kónden niet anders dan
"verdrinken" in de stroom van machtiger
gebeurtenissen en ideeën in het jaar van
terugkomst van het enige schip, de "Vic
toria" in Sevilla. Europa was de "waanzin
nige" tocht reeds lang vergeten en lol Daar
waren ze tóch terug en betoel-betoel na de
wereld omgevaren te zijnl Na een tocht van
bijna drie jaren!
Keizer Karei V was net teruggekomen
van Worms, waar hij getuige was geweest
van een andere wereldschokkende gebeur
tenis; de "opstand" van Luther tegen het
"Enige Alleenzaligmakende Geloof". De
conceptie van het Christelijke geloof was
grondig veranderd. Zo was ook de concep
tie van de gedaante van het aardrijk. En
zelfs ook de gedaante van de Tijd, want
wees immers het door Pigafetta consciën
tieus bijgehouden dagboek niet aan dat de
dag waarop men terugkwam Woensdag was
En toch was het hier in Spanje donderdag!
Het heeft vele generaties geduurd voor ge
leerden ontdekten dat wie westwaarts de
aarde om reisde een dag verloor (en oost
waarts, een dag won). Wie om de wereld
reist heeft de Tijd één dag "tuk".
Zó onwaarschijnlijk bleef deze eerste om
zeiling van de wereld, dat zij binnen één
generatie tijds alweer legendarisch was ge
worden, geleerden konden "aantonen" dat
de westelijke doortocht niet meer bestond
en Magelhaes weer glad vergeten was. Pas
een halve eeuw later kwam de doortocht
weer in de geschiedenis toen die andere
stoutmoedige navigator, Francis Drake, de
wereld om voer en de vergeten doortocht
van Magelhaes herontdekte.
Reizen om de wereld is een "peuleschil
letje", door het kleinste reisbureau in Hol
land te fixen voor een handvol geld. Zonder
pijn, zonder veel tijdverlies, zonder grote
risico's, maar ook zonder roem, zonder
moed en zelfs zonder karakter. Wij moeten
inderdaad héél ver teruggaan in het verle
den om Mensen te ontdekken zo groot en
toch ook zo nabij als de Oostinje-vaarder
Magelhaes en zijn wonderlijke sobat Enri
que. Dat hun Geest en hun Vriendschap
nooit vergeten mogen worden! T.R.
Weer is een der oud-lndischmensen
op 89 jarige leeftijd van ons wegge
rukt.
Dr. Ir. M. H. Damme, sinds lang een
trouw abonné van Tong Tong. Wij
herdenken hem in de eerste plaats
als de luchtpost-pionier, die de ver
binding Holland-Ned. Indië mogelijk
wist te maken door zijn initiatief en
ook t.o.v. de vliegverbindingen in het
v.m. Ned.-lndië zelf.
In 1925 werd hij gepensioneerd als
werktuigkundig Ingenieur bij de
Staatsspoorwegen na een zeer eer
volle carrière, waarvan moge getui
gen zijn zestal artikelen in Tong Tong
(slot in no. 10, 30 nov. 1963), Erva
ringen van een Indisch Spoorwegin
genieur uit het begin van deze eeuw.
Na terugkomst in het oude land ging
hij niet zitten uitrusten en werd reeds
op 1 juni 1925 benoemd tot direc
teur-generaal van de P.T.T., en werd
dit staatsbedrijf georganiseerd en ge
moderniseerd. We behoeven alleen
maar te denken aan de internationale
V-'
ontwikkelingen van het luchtpostver-
voer. Ook in de bezettingsjaren dien
de hij zijn land als organisator. Hij
werkte o.a. mede aan de inrichting
van een geheim telex zendstation
achter de telex netten van het door
de bezetters beheerste A.N.P. Na
de periode bij de P.T.T. werd hij nog
minister van Sociale Zaken in het
5e Kabinet-Colijn. Wel een bijzonder
arbeidzaam leven met tal van hoogte
punten.
Wij wensen zijn nabestaanden de
kracht en rust om het onvermijdelijke
te aanvaarden.
Moge hij in vrede rusten. J.C.H.
8
