SUIKERSPOOK
INTERFOOD PRODUKTEN
Siropen
Capsico
Keuken-Tamarinde
Tamarindol (Jam)
Fabriek te BEESD (Gld) Tel. (0 3458) 5 80
Zoals U weet, behoort bij elke suiker
fabriek ook een kalkbranderij. Voor de zui
vering van het suikerrietsap wordt nl. kalk
melk gebruikt.
Pasir Manis, één van de modernste sui
kerfabrieken die Java telde, had een ijzeren
kalkoven van 15 m. hoog. Als deze oven in
gebruik was, en dat was hij doorgaans al
tijd, hadden we daarbinnen 90 m3 hel. Bo
ven op de oven stonden permanent twee
mannen. Hun taak was de karretjes met
kalksteen en cokes, die per lift werden om-
hooggebracht, in de gulzige mond van de
oven leeg te kiepen. Daartoe werd met een
staalkabel over een lier de zware ijzeren
dom, die de vuurhaard afsloot, omhoogge-
draaid.
Jaren en jaren was het goed gegaan.
Nooit had iemand eraan gedacht dat het
rode gat, dat ontstond als de afsluitdom
omhoog was, gevaarlijk kon zijn. Op een
nacht struikelde één der mannen echter
over de rails voor de karretjes, en gleed
pardoes de oven in. Hij heeft zich op de
brandende steen daarbinnen nog even op
gericht en in wanhoop gegild. Zijn vriend
heeft hem bliksemsnel een bamboestok toe
gestoken, die hij nog heeft vastgegrepen,
maar op dat moment ademde hij blijkbaar
de gassen in en zijn z'n longen verbrand.
Als in berusting is hij op het vuur ineenge
zakt.
Karto was dus wél op een ellendige ma
nier om het leven gekomen. Waarom hij
echter moest gaan spoken, was me een
raadsel. En dan nog in zo'n moderne fa
briek met betegelde vloeren, glimmende
machines, ketels en manometers. Helemaal
niet zo'n legendarisch spook"terrein" als
bijv. een oud kasteel, een oud krakerig
huis of een kerkhof. Wat konden we er
overigens aan doen? De oven stante pede
buiten bedrijf stellen was natuurlijk on
mogelijk. De brandslang erop zetten? Dan
zou de oven uit elkaar gebarsten zijn!
Toen Karto's vrouw, zijn ooms, tantes,
broers, zusters, enfin, de hele dessa, op
de fabriek bijeengeroepen, vernam dat hij
zelfs niet begraven kon worden, was het
ach! en wee! niet van de lucht. Drie kwar
tier werd er beraadslaagd, voordat de des-
sa tot de slotsom kwam dat er toch iets
begraven moest worden. Bij ontstentenis
van de hoofdpersoon moesten dan maar
diens hoofddoek en een sarong aan de
schoot der aarde worden toevertrouwd. En
er moest natuurlijk een slametan zijn! En
een priester!
De baas stemde direct toe, gaf zelfs
250,in plaats van de vereiste 100,
En het werk ging weer door. Er kwamen
twee andere mannen op de oven te staan;
de eerste machinist liet een ijzeren rooster
boven de vulopening maken om herhaling
van het ongeluk te voorkomen. Bij het weg
scheppen van de kalksteen werd een ver
wrongen, half gesmolten koperen riemgesp
gevonden, die in alle plechtigheid aan Kar
to's weduwe werd overhandigd.
De volgende dag kwam de begrafenis
stoet over het fabrieksterrein. Voorop liep
de priester, daarachter kwam Karto's we
duwe met een platte koperen schaal, waar
op een hoofddoek, een sarong, én de kope
ren gesp, netjes waren uitgestald. Dan
volgden zeker een honderd belangstellen
den, familieleden, vrienden, kennissen, in
een bonte kleurenpracht van nieuwe kleding,
terwijl de stoet werd gesloten door de baas,
de eerste machinist en enige employés. De
aanwezigheid der laatsten werd ten zeerste
gewaardeerd. Het maakte de begrafenis
"deftig" en "de heren waren er immers
zelf ook bij geweest!"
Het ging allemaal een beetje raar. Vol
gelingen van Mohammed worden in hun
graf met het gezicht naar het Westen, naar
Mekka, gekeerd. Maar omdat er die keer
geen tastbare volgeling was, werd de hoofd
doek, met de voorkant op Mekka gericht, in
het graf geplaatst. Toen het graf werd
dichtgeschept, ging er een luid hoeraatje
op, de godsdienstceremonie vond plaats,
er werd wierook gebrand, melatti en an
dere bloemen werden gestrooid, en tot slot
haastte ieder zich terug naar de dessa,
naar de slametan.
Twee weken daarna viel Karto ons voor
het eerst lastig! Geheel onthutst kwam de
mandoer op mij af. "Toean", zei hij, Tk
heb vannacht bij de oven een gedaante
gezien. Het was Karto. Er staat zeker weer
wat te gebeuren". Het viel me wel koud op
de nek. "Heb je het aan de anderen ver
teld?" vroeg ik. "Neen, toean. Voorlopig
weten ze nog van niets. Maar ze zullen
vroeg of laat Karto ook zien". "Goed ge
daan", zei ik, "Luister, vannacht zal de
toean chemiker met je meegaan en con
troleren. Dat moet tussen 1 en 3 uur ge
beuren. Daarna zullen we wel verder zien".
Natuurlijk was er geen spook te zien.
Gelukkig maar, want het was toen vrijdag,
en er zou de dag daarop een verse nacht
ploeg aan het werk gaan. Arbeidsonrust
konden we in het arbeids-intensief bedrijf
beslist niet hebben!
Ik was het hele geval al weer zowat ver
geten toen de mandoer van de nieuwe
nachtploeg me aansprak. "Toean", zei deze
man, geheel ontdaan, "Vannacht kwam er
een man uit de oven toen de dom omhoog
ging. De mannen zagen dat het Karto was
en zijn weggevlucht". Opnieuw kwam de
bedrijfschemicus in het geweer. De man
had geen leven meer. Zonder hem durfden
ze de oven niet op, en toen een paar dagen
later Karto in de lift werd gezien, nog wel
door acht man tegelijk, werd de toestand
onhoudbaar. Niemand waagde zich in de
buurt van de oven.
Toen kreeg ik het luisterrijke idee.
"Mannen", zei ik bij de ploegwisseling tot
de beide mandoers, "Jullie hebben gezien
dat de geest van Karto geen rust heeft.
Vast en zeker komt dat omdat wij bij de
oven zelf niet hebben geofferd. Hier is
veertig gulden. Maak met de priester in
arde dat ter plaatse alsnog een slametan
wordt gegeven. En zorg dat de mannen
van beide kalkploegen aanwezig zijn".
Twee dagen later was het kalkovenge
bouw schoon en versierd met guirlandes
van jonge palmbladeren. In elke hoek stond
een gekapte bananenboom met de vruch
tentros er aan. Op de grond lag een mooie
nieuwe mat en daarop borden, volgetast
met gele rijst, gebraden kippen, vruchten,
taarten en koekjes, alles versierd met jong
groen pisangblad. De priester opende het
feest met een ernstige toespraak en dreun
de spreuken uit de Koran op, die door de
mannen werden nagemompeld. Daarna
mocht Karto zich aan de geur van de etens
waren te goed doen, en werd er door de
Lees verder volg. pag.
Tamarinde
Gingerol (gember)
Rozen
Vanille
Pistache
Soesoeh
Afrikaanse Sambal
(gezuiverd produkt)
19
