TONG TONG BOEKENCLUB
<TJT f
INTERFOOD
PRODUKTEN
Siropen:
Capsico
Keuken-Tamarinde
Tamarindol (Jam) i
Fabriek te BEESD (Gld) Tel. (0 3458) 5 80 l
"MET ZWIER EN HANDIGHEID"
Bruce Grant: "Indonesië'f 6,50
W. de Haan, Hilversum.
We mogen blij zijn dat dit boek nu ook
voor de Nederlandse lezer bereikbaar ge
worden is. Het is misschien één van de bes
te boeken over het Indonesië van de laatste
20 jaren dat wij kennen. Bruce Grant is van
huis uit historicus en kent de koloniale
historie van Indië in elk geval stukken
beter dan menige dagblad-correspondent.
Nochtans stelt hij zorgvuldig zijn beperkin
gen, en weet b.v. dat de Indonesiër dit
boek het werk van een buitenstaander zal
noemen. Hij weet echter ook dat het Indo
nesisch nationalisme een wedergeboorte is
en niet een betreurenswaardige deviatie van
een koloniaal ideaal, en dat is een bijzon
der belangrijk gezichtspunt. Wij, Indischgas-
ten, zullen in Bruce een mens herkennen
met wie wij méé kunnen zien, die begrepen
heeft dat de mens belangrijker is dan het
systeem; die ook het onbegrepene aanvaar
den kan omdat hij het herkent als typisch
Indonesisch en DUS essentieel.
Het boek is een verademing na het ver
bijsterende actuele nieuws van dagbladen,
en zelfs daar, waar wij menen dat Bruce de
plank mis slaat, vinden wij zoveel dat wij
waarderen en begrijpen dat we het boek
met dankbaarheid zullen lezen. Het hoort in
onze boekenkast thuis. Punt.
Dat zegt helaas niet dat wij ook de ver
taling van Grant's werk kunnen accepteren.
We bevelen zelfs iedereen die het boek in
het Engels lezen kan aan, dit toch vooral
te doen, omdat het in het Nederlands vaak
alleen maar wrevel of verbazing kan wek
ken, zelfs als wij het originele boek niet
kennen. Als de vertaalster dr. Subandrio
een man noemt "met zwier en handigheid",
weten wij (zelfs al kennen wij S. alleen uit
de verte) dat deze qualificatie fout is. En
inderdaad zegt Bruce Grant zelf: "with dash
and cunning" want zwierig is Subandrio
niet, wél voortvarend en onstuimig. En "cun
ning" indiceert ook geraffineerdheid en
sluwheid. Handig? Koerang banjak, njoo!
Zo is het hele boek "met zwier en handig
heid" vertaald, wat zo'n ernstig en knap
werk per sé niet verdient. Bruce Grant kent
zijn taal voortreffelijk en elk bijvoeglijk
naamwoord is zuiver op zijn plaats, elke
zinsvorm goed doordacht en verantwoord,
terwijl de vertaalster er alleen met zwier
met de pet naar gooit. Zij vertaalt Soekar-
no's roemruchte woord "re-tool" met "op
nieuw geoutilleerd", 'fresh approach" met
"frisse aanpak", "some are opposed on
fundamental questions" met "een aantal...
verzet zich tegen fundamentele vraagstuk
ken" (wat volslagen nonsens is), enz. enz.
enz.
Vervelend is dat waar Bruce Grant "niet
precies" is, de vertaalster blind achter hem
aanloopt. B.v. Bintang Timoer Morning
Star. In het Hollands: Morgenster. En het
is: Ster van het Oosten. Kosmografisch mag
dat dan hetzelfde zijn, maar idiologisch zijn
er aanzienlijke verschillen tussen Morgen
ster en Ster van het Oosten. Pudjangga
wordt via "writer" verder vertaald tot
"schrijver". Was het niet mogelijk af en toe
een Indonesië-kenner te raadplegen? Soe-
dah, zulke en andere slipjes neem je wel,
als was het ook met een "langzame grijns"
zoals de vertaalster een "slow grin" noemt.
Wel, het is haar fout niet. Wel een ver
velende tekortkoming van de uitgeverij, die
voor serieuze boeken ook deskundige ver
talers hoort te zoeken. Want op deze ma
nier wordt de lezer niet gediend nóch de
waarheid!
Pas als de Indische lezer beide boeken
naast elkaar legt en alinea na alinea met
elkaar vergelijkt, begrijpt hij hoe vaak de
waarheid verwrongen kan worden, niet door
kwaadwil, maar door doodgewone ondes
kundigheid en slordigheid. En wordt dan
misschien ook voorzichtiger met het lezen
van "de laatste waarheid uit Indonesië" of
welk ander land ter wereld ook.
Soedah, er blijft genoeg te waarderen
over en met onze kennis van de mens in
Indonesië en de massa's nieuwe en juiste
gegevens van Bruce Grant kunnen wij in
staat zijn ons een duidelijker voorstelling te
maken van het Indonesië van vandaag.
Dit houdt niet in dat we ook alles ineens
begrijpen, want ook Bruce Grant citeert
waarschuwend een grapje van een Indone
sische vriend, waar veel waarheid in zit:
"Als je de situatie begrijpt, ben je kennelijk
verkeerd ingelicht...!"
Maar men hoeft niet veel te begrijpen. Als
men maar veel ziet. Bruce Grant gaat met
een lamp vóór. Hij schoolmeestert niet,
steekt geen geleerde beschouwingen af,
scheldt en moppert niet. Dat mag de lezer
doen als hij er trek in heeft. Mocht hij er
nochtans bij het vorderen in deze lectuur af
en toe neiging toe gevoelen, als hij het
boek uit heeft en dichtklapt - ik weet het
zeker - zal hij zich weer zó nabij door ge
voelen bij het land en volk waar hij eens
zo lang zo gelukkig mee leefde, dat de
critiek verstomt. En wij weer even geboeid
zijn als wij destijds waren, maar nu met
meer inzicht en meer meegevoel dan te
voren. Het is een boeiend boek. Ik las het
zelf driemaal. U zult het ook doen.
TJALIE ROBINSON
"NIEUWE SPRUITEN"
Willem Brandt:
Indonesia's voltooid verleden tijd".
Uitg. A. J. G. Strengholt N.V.,
Amsterdam. f 12,50
Deze alleraardigste, vaak boeiende en
leerrijke bundel verhalen uit de nagelaten
papieren van de bestuursambtenaren Van
Embden en Tichelman zal in onze lezers
kring zeker aanslaan. Evenals elke wille
keurige bundel verhalen uit ons rijke In
dische verleden biedt deze collectie een
brede spreiding van onderwerpen, van zulke
folkloristische als "Bosgeesten op Suma
tra" af tot zulke droge historische als "Re-
patrieringsproblemen in de 18de eeuw" toe.
Maar het zijn alle stukjes pakkend geschre
ven werkelijkheid, waarin men een warm
hart voelt kloppen voor dat wonderlijke
land en volk, waar we zo diep mee ver
vlochten waren en blijven.
Bundels als deze (we hopen dat er nog
vele zullen verschijnen!) bouwen iets in ons
op dat we al lang beter hoorden te ken
nen: onze Indische geschiedenis.
Het is daarom alleen merkwaardig dat
ook deze bundel het "voorbij-element" in
de titel draagt (niemand praat ooit over
voorbij Amsterdam, Rotterdam of Parijs van
vóór de oorlog, hoewel ook deze fenomena
voltooid verleden tijd zijn), terwijl het zich
inleidt met een gedicht van Kipling, dat wij
hier vertalen:
Steden en Tronen en Machten
Staan in het Oog van de Tijd
Nautvlijks even lang als bloemen
Die dagelijks sterven;
Maar zoals steeds weer nieuwe
Spruiten ontluiken voor blijde
Nieuwe mensen, zo verrijzen uit
De verbruikte en onbekommerde
Aarde steeds weer nieuwe Steden.
Zolang zelfs het als "voltooid verleden"
aangemerkte Indonesië nog steeds nieuwe
spruiten voortbrengt zoals boeken als dit,
hebben wij ook de zekerheid dat er nieuwe
Steden verrijzen zullen. T.R.
t Tamarinde
Afrikaanse Sambal I
Gingerol (gember)
Rozen
I Vanille
(gezuiverd produkt) T
I Pistache
1 Soesoeh
9
