LIES van HEK
Vervolg van pag 7
één ding op aarde: welstand. Vroeger of
later MOETEN dus de onontwikkelde vol
ken even ver gekomen zijn als wij, Ameri
kanen. Alle huidige controversen zijn een
gevolg van relatieve achterstand en niets
anders!"). De man die zijn hele leven in
India had doorgebracht (en uitgenodigd
wordt om zijn kennis van het Wijze Oos
ten), nam elke gelegenheid te baat om
te tonen hoe stelselmatige yoga-oefening
hem behoed had voor een dikke buik en
een onderkin. (Ik beheers mijn ademhaling
volkomen. Is het jullie niet opgevallen dat
ik zelfs inadem als ik spreek .terwijl
gewone mensen alleen maar uitademen als
zij spreken?") en maakte onbegrijpelijkhe
den duidelijk met Indiase spreekwoorden in
Bengali of Hindustani, elk gebrabbel op
volgend met een onzekere vertaling. De
onderwijsman verdedigde nieuwe ideeën op
het gebied van didactiek en meende dat
alle tekorten van gezin en maatschappij
cureerbaar waren met goed onderwijs, dat
op dezelfde voet toegepast in Azië ook
daar móest voeren tot verlichting. En ik
zal hoogstwaarschijnlijk alleen maar ge-
tongtongd hebben
Nóg een avond? Ach nee. Al was het
alleen om die combinatie van strawberry
shortcake en bourbon-on-the-rocks, die m'n
maag slecht bekwam...
En ik denk aan zoveel discussies in
Holland (met Indischgasten, socialisten, let
terkundigen, zakenlieden, enz. enz.) en aan
de discussies van hen onderling, waarbij
ik alleen toeluisteraar was. Wat zijn we
allen toch schrikbarend diep verankerd ge
raakt in de denkdwang van ons maatschap
pelijk kader (al willen we het nooit toege
ven)! Door onze scherpgerichte studie
voor een scherpgerichte baan, door onze
scherpgerichte discussies met geloofs-,
partij- of kunstgenoten, hebben wij allemaal
een zeker expertschap verworven dat ons
veel applaus bezorgd soms, maar waardoor
we onze werkelijke vrije geest voor verre
weg het grootste deel hebben "opgesou
peerd" en met het restantje niet in staat
zijn andere experts te volgen en zelfs niet
in staat om de vrije mogelijkheden van
de vrije geest nog te onderzoeken.
Is dit wat het Bijbelverhaal van de Toren
van Babel ons leert? Dat het ontwikkelen
van expert-kwaliteiten in de diverse bouw
vakken uiteindelijk eigen "codes" en denk
systemen veroorzaakten, waardoor we el
kander niet meer verstaan konden? En de
Toren van Babel mislukken móest? En ben
ikzelf de gevaarlijkste expert omdat ik im
mers het vaakst wordt aangevallen en ver
oordeeld? En is dit het lot van elke be
schaving, als zij rijker en rijker en rijker
wordt?
Ik vraag, jij vraagt, hij (zij) vraagt, wij
vragen, U (Gij) vraagt, ze (zij) vragen...
kijk, het oude rijtje op de lei van de lagere
school in Magelang. Maar het andere rijtje
komt er niet meer naast: ik antwoord, jij
antwoordt (met dété), enz. enz., want op
onze vragen komt geen antwoord, alleen
een wedervraag, waarop ook wij het ant
woord niet weten.
Er Is maar één einde: doorgaan met het
circus tot de tent omwaait. Ja toch? Het
duurt vast nog léfaééang! T.R.
Zondag 8 mei is plotseling overleden één
van de "vrouwen van het eerste uur" van
Tong Tong, Lies van Hek. Van de eerste
dag af, toen we op de grond zaten te vou
wen en te plakken, toen we startten met
een schuld i.pl.v. met een beginkapitaaltje,
toen we op de fiets of in de tram onze
pakken kranten sjouwden door regen en
hagel en sneeuw, toen zette Lies van Hek
onze primitieve administratie op: vodjes
papier in schoenendozen, maar accuraat en
consciëntieus beheerd.
Ze "verdiende" evenmin als de anderen
bij het blad iets. Transportgeld en wat
"troost voor de moeite", op geen stukken
na wat ze eigenlijk voor al haar inspan
ning en opoffering had horen te hebben.
Haar leven was eigenlijk voortdurend ver
vuld van zorgen en verdriet, maar niemand
kon het aan haar merken: zó opgeruimd
en vrolijk en geanimeerd deed ze altijd
haar werk.
Droomde ze dat Tong Tong nog eens rijk
zou worden, eens brede en volle medewer
king in de hele gerepatrieerdengroep zou
krijgen? We geloven van niet. Daarvoor
stond ze té vierkant met haar beide benen
op nuchtere grond. Wat Lies boeide was
het pionierswerk, het alleen staan tegen
over massa's, het wél kunnen als iedereen
zei: het kan niet. Zorgen? Tegenslagen?
Moeilijkheden? Haar privé leven was er zó
mee gevuld dat ze die van Tong Tong er
best bij nam. Niet elk mens is voor geluk
en succes geboren. En wie voor tegen
spoed geboren is, kan vluchten of capitule
ren, óf er front tegen maken en plezier
vinden in het gevecht zelf, ook al is het
zonder eind. Als er maar een brok indivi
dualiteit, een brok oorspronkelijkheid en
karakter in zat. Lies "lustte" de rampen
van Tong Tongl
Toen echter in later jaren efficiency ge
bood dat het werk steeds meer gemecha
niseerd ging worden, raakte de privé uit
daging voor Lies van Hek meer en meer
verloren. De ouwe "rimboe" die ons kan
toor was, maakte plaats voor een gemoto
riseerde arbeidsfabriek, oude en wrakke
tafels en stoelen maakten plaats voor net
te bureaux, onze "dapoer" met een samen
raapsel van allemaal tweedehands materi
aal verdween. En daarmee het karakter van
menselijkheid en dierbaarheid. Een aantal
reorganisaties was voor Lies niet accep
tabel meer. Ze besloot heen te gaan, ook
al omdat vele moeilijkheden thuis haar
meer en meer in beslag namen. Ook phy-
siek was ze erg achteruit gegaan; het
"sukkelen" werd erger. De laatste jaren
ging ze eigenlijk voortdurend het hospitaal
in en uit. We waren er al zó aan gewend
geraakt dat we op het laatst alleen maar
vroegen: "Wanneer wordt ze weer beter?"
Want ze werd altijd beter, hoe erg ze er
telkens ook aan toe was.
En nu dus het bericht dat ze plotseling
"weggenomen" is, zoals dat heet, het ein
de als een genade. Wie van Lies van Hek
de levensbalans opmaakt, ziet wat haar te
kort is gedaan, welke schier eindeloze
reeks van tegenslagen, ongelukken en
rampen haar deel is geweest, en wie daar
naast haar opgewektheid, moed, verge
vensgezindheid en onvervaardheid kent,
kan alleen maar geschokt en verslagen zijn
om hetgeen de Schepper de mens óók ge
ven kan in dit leven op aarde naast het
veelbegeerde en "logische": wie goed
doet, goed ontmoet.
Het wonderlijke: zelfs na haar dood blijft
Lies van Hek geven: de herinnering aan
moed, karaktervastheid en nimmer rusten
de hulpvaardigheid; een behoedende en
glimlachende schim aan onze zijde in don
kere tijden: poekoel teroes!
Een klein, teruggeschoven en geteisterd
vrouwtje, maar wat een immens groot hart!
Tong Tong zal het niet vergeten. T.R.
(Dit bericht werd op verzoek van nabe
staanden enige tijd aangehouden - Red. TT)
Vervolg van pag. 4
vroegere vreugdevolle herinneringen die
we aan de betrokkene hadden, waren blijk
baar vals geweest - laten we eerlijk zijn...
zei ik. En meteen had ik een klets op mijn
gezicht te pakken, die klonk als een klok.
"Mag niet segge jijl Lillik jij!" zei ze, niet
eens met fonkelende ogen of op een an
dere manier woedend, maar gewoon
"rechtzettend". De dievegge ontpopte'zich
in de bezettingstijd als een beschermengel
voor vele gezinnen in nood. Haar ondeugd
kwam toen goed van pas. "Stelen is
slecht", zei men, "maar stelen van de
vijand is altijd goed!" En toch is er sinds
dien van haar door velen alleen maar ge
sproken met het welbekende "roeigebaar"
en soms toch ook wel met de treurige
zalf-lik: "Jammer, ja?"
Toen ik in Indonesië terugkwam heb ik
Tante Sannie opgezocht in kampong Tji-
waringin Tengah in Bogor. Oom Wim was
toen al lang dood. In deze tijd van nood
en gebrek, hoe zou Tante Sannie er aan
toe zijn? Frêle en zwak? Kwijnend? Ze was
helemaal wit nu, maar nog steeds even
rechtop en sterk. Ze omarmde me sprake
loos en huilde tranen met tuiten. Sapper
loot, wat een stevige omarming! Met zulke
armen zou ze wéér uithalen voor een "bla
zer" (zoals ze zelf vroeger altijd zei), en
ik hoop dat ze het nog vaak doen zal...
want wat is een wereld met boekhouders
rechtschapenheid toch een dode wereld als
er niet voortdurend het vrolijk klappen in
klonk van Vrienden door Dik en Dun! Ik
hoop dat ze alelmaal even oud als Tante
Sannie mogen worden. T.R.
8
