DROGERIJEN
VOOR DE VROUW
KOKKIES Rijstwinkels:
Hoe dikwijls heb ik als jong meisje gespot
met de djamoes van mijn moeder. Ik vond
die brouwsels maar middeleeuws en de
waarde die zij hechtte, zoals zovele Indi
sche mensen doen, aan het medicinaal ge
bruik van planten en kruiden, ouderwets en
aandoenlijk. Zo, in de trant van de beken
de geneeskundige "school van Salerno",
die eeuwen geleden zich al bezig hield met
de fisiologie van planten en een gezegde
had dat luidde: "Hoe zou de mens sterven
bij wie salie in de tuin groeit" Maar nu is
mijn oordeel hierover wel veranderd!
De Indonesische eilanden zijn vele heil
zame planten rijk, denkt U alleen maar aan
koemis koetjing en temoe lawak of de
lontar waarover Rumphius reeds schreef in
zijn Kruydboek: "Als ymand gegeeten heeft
van eenige schadelijke visschen, Crabben
of Cambernoeiien(?), dan moet men een
stuk van de groene tak dezes boom in 't
water kneusen, het zap daaruitperssen, en
't zelve den patient te drinken geven, zoo
zal hij geneezen, zo draa hij aan het bra
ken raakt, 't Zelfde water helpt ook die-
geene, die een Celebische Salamander met
Lang gewacht en stil gezwegen,
een verwacht en twee gekregen.
Deze kindjes zijn intussen al wat ouder.
Als mamma en pappa met vakantie gaan, komen
zij natuurlijk bij... oma. En dan heeft deze haar
handen meer dan vol, want 't gewone werk gaat
ook door. Als ze op een dag een berg te strijken
heeft, zet ze de twee met ieder een potlood en
een stuk papier aan de tafel. "Tekenen maar, jon
gens".
Ze doen zo hun best. Kleine Maren laat haar
tongetje gaan over de onderlip, van links naar
rechts en terug. Jurriaan heeft een rood hoofd.
Tong over de bovenliep.
Op een rekje hangen vijf, zes, zeven schone over
hemden en telkens komt er eentje bjj.
Dan wordt ineens dit diepzinnige gesprekje ge
voerd.
Maren "Wat doet Oma nou?"
Jurriaan "Ja?!" (Of 't het grootste raad
sel van de wereld behelsd).
Stilte.
Dan Maren weer: "Wat doet Oma nou?"
Jurriaan weet 't "Oma strijkt".
Maren "Ja, oma strijkt.
Allemaal luiers van opa".
PLANTERSVROUW
14
zijn venijnige pis bespat heeft. De dunste
vezelingen der wortel dezes booms met
de wortel van Sonchus Amboinicus ge-
kaauwt, en het zap ingezwolgen geneest
den buikloop".
In mijn vorig artikel heb ik het over spe
cerijen gehad, ik zou nu enige bijzonder
heden willen vertellen over geneeskundige
kruiden en plantaardige vergiften. Wilt U
meer over deze materie weten, aan het slot
van mijn artikel geef ik een literatuuropga
ve, waarvan vooral het aardige boekje van
A. M. van Prooyen "Schetsen uit de ge
schiedenis der drogerijen" werkelijk erg
interessant is. Hij bespreekt hierin 30 ver
schillende planten en drogerijen. Ook
"Drugs from Plants", (van opium tot peni
cilline) is bijzonder interessant, hoewel ik
de chemische formules maar gelaten heb
voor wat zij zijn. Dat is weggelegd voor
meer begaafde lieden met scheikundige be
langstelling.
Men was in oude tijden reeds bekend met
vergiftige plantaardige stoffen, zo werd de
Aconitum (het is nu eenmaal gewoonte de
latijnse benaming eerst te geven) of de
Monnikskap of Stormhoed reeds door berg
volken in India gebruikt om bij de wolven
jacht de beesten te liquideren. Ook de oude
Grieken gebruikten de Aconitum voor het
vergiftigen van panters, door in Aconitum
gedrenkt vlees. Volgens Plinius, (een be
kende geleerde en botanicus, Rumphius
heeft de erenaam Plinius Indicus gekregen)
was de Monnikskap vooral gevaarlijk voor
vrouwen, daarom heette zij ook wel The-
lyphonon, Vrouwenmoord.
Aconitum was een plezierige plant voor
giftmengers. In het oude Rome was het een
sport tegenstanders door vergift uit de
weg te ruimen. Vele aanzienlijke personen
hadden dan ook bij iedere feestmaaltijd
een tegengift bij zich onder het motto "je
kunt nooit weten" (feestelijk idee!)
Dit tegengift was het zogenaamde Theriak,
waarvan één der 36 bestanddelen opium
was. Aristoteles heeft zich met Aconitum
het leven benomen, Socrates werd met een
variatie van deze plant ter dood gebracht.
Aconitum schijnt nu nog als tuinplant nog
bijzonder geliefd te zijn door zijn mooie
blauwe bloemen, zonder dat iemand (hoop
ik) op de gedachte zal komen met deze
onschuldig uitziende Vrouwenmoord proe
ven te nemen!
Heel interessant zijn altijd de mythologi
sche bijzonderheden over planten - de
Grieken maken van alles een klassiek dra
ma. Zo is volgens hen de monnikskap ont
staan doordat Cerberus, de driekoppige
hellehond en bewaker van de onderwereld,
door Hercules naar boven werd gelokt en
bij het zien van het daglicht zwadder uit
spuwde.
liniiiiuiiiiiimiHniiumiiiiiiiuiiiniiiuiiitiiiniiiniiiiuuiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiJintiiimiiuiiiiimufiiuimiiiniii
n
AWAS AWAS
j TOEKANG TJOPET EN MALING j
Ondanks inbraak in onze toko blijven
wij U onze bekende service geven I I 1
Witte de Withstraat 128
Telefoon 89438
Slotermeerlaan 125
Telefoon 130362
AMSTERDAM - W. j
1 P.S. Wij verzenden rijsttafel artikelen
over de gehele wereld.
iiiiiniuiiiiiiiiiiiiuiuuiiuiiuiuiitii<iiitiiiiitiiiniiNiiiiiiiiiiHiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiji>
Over de Papaver wordt verteld dat deze
bloem gewijd is aan twee goden, vader
en zoon en wel Hypnos, god der slaap en
Morpheus, god der dromen. Wanneer U
een afbeelding van hen tegenkomt hebben
deze twee goden altijd een papaverkrans
om hun hoofd. In de Griekse sagen wordt
verder verteld dat Demeter, godin van
landbouw en fruitoogst ,haar smart tracht
te te vergeten (om de roof van haar doch
ter Persepone) door het slaapverwekkend
gebruik van opium.
In 1805 heeft de duitse apotheker Sertürner
uit opium morphine ontdekt, tot heil der
mensheid.
Een ander tuinplant die eeuwen als medi
cijn gebruikt werd is de Helleborus (niger),
nieskruid of Kerstroos Deze plant had een
purgerende werking; zo is er een verhaal
bekend dat tijdens de belegering van een
stadje de handige aanvoerder van de bele
geraars deze nieskruidwortel in het drink
water deed zodat iederen van de stadswal
len moest vluchten en de stad gemakkelijk
genomen kon worden.
Met het uitgraven van verschillende plan
ten waren heel wat ceremonieën gemoeid.
Er werden gebeden uitgesproken, terwijl bij
het uitzaaien juist het tegenovergestelde
gebeurde, vloeken en lasteren was niet van
de lucht bij de bijgelovige omstanders. In
Beieren schijnt dat gebruik nog te heersen
bij het uitzaaien van lijnzaad, terwijl in som
mige streken van Frankrijk bij het uitzaa
ien van peterselie volgens van Prooijen
iets dergelijks nu nog gebeurt.
Bij noten en kastanjebomen sloeg men er
letterlijk op los, men meende dat hierdoor
de groei bevorderd werd! Uit Engeland
stamt daar nog de uitdrukking van:
An ass, a woman and a chestnut tree, the
more they are beaten, the better they still
be" (Een ezel, een vrouw en een kastanje
boom, hoe meer zij geslagen worden des te
beter zijn zij!)
Een bepaald sinistere plant is de Atropa
Mandragore, familie van de Belladonna.
Deze plant met de koboldachtige wortel is
bij ons bekend als de Alruin en wordt
reeds in het oude testament genoemd (Ge
nesis, 30 4-17) als een middel dat Rachel
nam om kinderen te krijgen. In Kent (Enge
land) was het een oud bijgeloof de wortel
als een amulet bij zich te dragen (om de
zelfde reden waarom in Djakarta vrouwen
op het heilige kanon gaan zitten) en ook
heerste dat gebruik in Turkije en Syrië. De
wortel van de Mandragore mocht niet met
Lees verder volg. pag
