DE WAJANG PURWA
door R. L. MELLEMA, lit. ind. drs.
VOOR ALLE LEZERS
Langs Tijgerpaden
door
Lex Denninghoff Stelling
In het repertoire van de wajang purwa kan
men beginnen een drietal groepen verhalen
of "lakons" te onderscheiden. Er is a. een
kleine groep oud-inheemse verhalen, b. een
groep van ongeveer gelijke omvang, waar
van de verhalen ontleend zijn aan de stof
van het Ramayana en tenslotte c. de grote
massa verhalen, die gebaseerd zijn op het
epos Mahabharata. Het zijn enkele figuren
uit deze laatste groep verhalen, die bij de
bevolking grote vermaardheid hebben ge
kregen en deze te leren kennen, is in de
eerste plaats noodzakelijk om de wajang
te kunnen waarderen.
Het rijk of de kraton, die de meest cen
trale plaats inneemt in de wajangverhalen,
is het rijk Astinapura (Ngastina)1). Op ze
kere tijd werden hier een tweetal prinsen
geboren, waarvan het ongeluk wilde, dat
de oudste van hen, Destarata, die dus vol
gens Indische opvatting het recht had later
op de troon te zitten, blind was. Daar blind
heid als een ernstig beletsel werd be
schouwd voor de uitoefening van zijn vor
stelijke taak, werd overeengekomen, dat
zijn jongere broer, Pandu, in zijn plaats
de regering zou uitoefenen. De blinde ko
ning Destarata werd door een wonderlijke
speling van het lot gezegend met honderd
zoons, onder wie Sujudana, de oudste het
meest op de voorgrond treedt. Zij zijn be
kend als de Kurawa's. Koning Pandu had
vijf zoons, bekend als de Pandawa's, die
in alle opzichten superieur waren aan de
honderd Kurawa's. Het zijn vooral deze
Pandawa's, die als vertegenwoordigers van
de deugd en het goede beginsel, een
Sinds jaar en dag vragen lezers of
wij eens wat meer vertellen willen
in Tong Tong van dat wereldbeken
de Javaanse cutuuraspect, de wa
jang.
Niet alleen heeft men voor Hol
landse en Indische) kennissen vaak
met de mond vol tanden gestaan als
het gesprek op de wajang kwam,
maar men voelt dat men een sleutel
mist tot de ziel van het Indonesische
volk en een grotere sleutel tot een
beter begrip van zijn eigen leven in
dat verre wonderlijke land, waar men
zoveel geluk gekend heeft.
R. L. Mellema nu, zal in Tong Tong
een groot aantal perspectieven van
de wajang gaan beschrijven. En U
zult merken: hij kan vlot, onderhou
dend en amusant vertellen, zodat U
haast spelenderwijs de kennis deel
achtig wordt, die U zo zeer begeert.
In dit eerste artikel nemen wij U
gewoon mee naar een wajang-voor-
stelling en leggen wij uit welke dra
ma's zich daar ontwikkelen.
purwa oud
hoofdrol spelen in het overgrote deel van
de wajanglakons. Juist toen deze prinsen
ongeveer de volwassen leeftijd hadden be
reikt, kwam Pandu te sterven. Sujudana
nam nu als oudste zoon van de blinde
koning Destarata, aan wie rechtens de
heerschappij toekwam, de regering op zich
over Astinapura.
Maar de Pandawa's meenden hierin niet
te moeten berusten, daar zij als zoons van
de koning, die werkelijk had geregeerd,
aanspraak maakten op de helft van het rijk,
zoals destijds door Pandu was bedongen.
Dit is het conflict, dat de achtergrond vormt
van de rivaliteit tussen de neven, en waar
aan menig avontuurlijk verhaal zijn ontstaan
te danken heeft. Dat het conflict uiteinde
lijk zal resulteren in de grote familiestrijd,
de Bratajuddha, wordt als iets onvermijde
lijks aanvaard, doch de op deze strijd be
trekking hebbende lakons worden op Java
bijna nooit gespeeld, daar men het niet
prettig vindt de zo vertrouwde helden, ook
al behoren ze tot de tegenstanders van
de Pandawa's, te zien sneuvelen. Nog dient
te worden vermeld, dat de Pandawa's, die
sinds hun meerderjarigheid resideren in
Ngamarta, steeds in een met hen bevriend
vorst, Batara Kresna van het rijk Dwarati,
een kundig en welwillend raadsman bezit
ten.
De vijf Pandawa's en vorst Kresna willen
we nu eerst leren kennen, om vervolgens
bij wijze van voorbeeld hen te laten op
treden in een van de talrijke verhalen met
andere figuren, die we in de loop van dat
verhaal successievelijk zullen ontmoeten.
Dat dit alles in uiterst beknopte vorm moet
geschieden, zal duidelijk zijn, wanneer we
bedenken, dat elk verhaal, volledig ge
speeld, tenminste een gehele nacht vergt.
Van de vijf Pandawa's is Judhistira de
oudste. Hij is bekend om zijn waarheids
liefde en grote rechtvaardigheid. Hij is zeer
bescheiden en uiterst eenvoudig gekleed:
hij draagt geen armbanden en polsringen,
evenmin een halssieraad. Het verlopen van
de neus in een rechte lijn met het voor
hoofd wijst op een edel en hoogstaand ka
rakter. Op bescheidenheid wijst de gebo
gen houding van het hoofd. Hoe meer het
hoofd is opgeheven, des te brutaler type
hebben we voor ons. Ook de opgerolde
haarwrong geldt als bezadigder dan de
meer zwierige supit-urang, die zijn broers
plegen te dragen.
Judhistira staat ver boven de gewone mens
om populair te zijn: men heeft eerbied voor
hem en waardeert hem om zijn rechtscha
penheid.
Heel anders is het gesteld met de vol
gende twee broers: Bima en Ardjuna, on
derling eveneens een tweetal contrasten.
Bima, ook vaak Werkudara genoemd, heeft
een athletische gestalte en zijn neus wijst
er op, dat hij niet de innerlijke beschaving
n) In de in Indonesië voorkomende eigen
namen is de Indonesische spelling ge
volgd.
Lees verder volg. pag.
In dit nummer, tij
gerjagers, vrienden
van de jacht, min
naars van het avon
tuur, zult U Uw "tij
ger-vervolg" missen
Dat doen wij met
opzet. Want wij wil
len van U weten:
"Mist U het erg?"
Dat lijdt bij lief
hebbers van jacht
verhalen en zeker
bij vrienden van Lex
Denninghoff Stelling zeker geen twijfel.
Zeg het ons. Desnoods met één kort brief
kaartje maar. Maar ook andere lezers wil
len wij vragen: zeg het ons (dat U het niet
mist). Met één briefkaartje maar.
Want alleen door een regelmatig opinie
onderzoek kunnen wij weten of onze copy-
keuze boeiend blijft.
Maar nu het belangrijkste. Mede op ver
langen van Lex Denninghoff Stelling willen
wij dit feuilleton vervroegd uitgeven in
boekvorm, dus de complete "Langs Tijger
paden" zodat de liefhebber niet nog maan
den hoeft te wachten op het lot van De
Zwerver, maar al met Kerstmis of uiterlijk
met de boekenweek in maart het boek
thuis kan hebben.
Denk erom, dit is een opinie-onderzoek,
géén voorbestelling. De definitieve verschij
ning zal plaatshebben met normale inscha
keling van de erkende boekhandel.
VRAAG: WIE WIL STRAKS DIT BOEK
KOPEN VOOR EEN GESCHATTE PRIJS
VAN f 7,50?
Velen van U zullen ook wel inzien, dat
de verschijning van zo'n boek in dit geval
niet beperkt blijft tot "een kostje voor lief
hebbers". Het gaat óók om het mogelijk
maken van de verschijning van een boek
dat een typisch en uniek facet van het In
dische Leven vastlegt; het heeft dus pres-
tige-waarde, maar ook historische en eth-
nografische waarde, waarvan men later het
grote studie-nut steeds beter onderkennen
zal.
Als zodanig is dit boek de realisering
van één van de vele "hogere taken" die
Tong Tong zich stelt: ons Indische leven
onwrikbaar vast te leggen voor de historie.
Hoe energieker U mee doet, hoe méér boe
ken U bestelt, ook als cadeau dus voor
vrienden, hoe beter.
Wij rekenen dringend op Uw belangstel
ling en medewerking.
Schrijf ons NU: Langs Tijgerpaden, JA!
9
