BERRETTY
Zo duur
"TITULATUUR"
Op mijn kantoor hangt het portret van
Berretty.
Naast de "Hall of Fame" van de Indo
Community Center "De Soos" in Amerika is
dit misschien het enige kantoor ter wereld
waar het portret hangt van deze pracht
kerel, die wat in kringen van kleine mensen
ook van hem gezegd wordt en wat daar
ook waar van mag zijn, een vent was met
een hart, met branie en ondernemendheid,
met karakter en originaliteit.
Een man die aan één tafel gezeten heeft
met de grootste pers-pioniers ter wereld,
en nimmer zijn eenvoudige Javaanse moe
der vergat. Die hij met trots en liefde pre
senteerde aan él zijn gasten, ook al was zij
"maar in sarong en kebaja".
Een man die gevochten heeft zijn ganse
leven en vocht tot de laatste minuut toe.
Hij was Indo in een Indische maatschap
pij. Dat wil dus zeggen een man met een
handicap in een maatschappij die misschien
als geen andere samenleving ter wereld
enig benul had van publiciteit en verant
woordelijkheid om te getuigen.
Dominique Berretty getuigde.
Met een grenzeloze spontaniteit en onbe
vreesdheid.
In een ambtenarenmaatschappij, die prac-
tisch alleen benul had van model missieven
schrijven, en waar ik eens zijn domheid
heb fioten kwalificeren als "een man die
niet eens zijn C-4 haalde" (niet slaagde
voor commies 4de klasse!), waar een Indo
journalist een witte raaf was, stichtte Ber
retty niet alleen één van de grootste pers-
bureaux van de wereld, maar ook diverse
bladen. Zijn meest bekende: "De Zweep".
Een naam die voor zichzelf sprak. In een
Er wordt eigenlijk veel te gauw en veel te
onrechtmatig gemopperd op winkeliers die
naar de mening ven vele eenvoudige lieden
barang uit Indonesië met "schandalige woe
kerwinst" verkopen en beslist "onmetelijk
rijk" worden met de verkoop van tjangoks,
oelekans, bakoels, asem en trassie.
"Ja-illah! Zoiets kost maar lima benggol
en hier vragen ze maar drie-vijfennegentig!
Koerang adjarl"
Vragen we zulke mensen waarom ze zelf
dan niet importeren, dan is het antwoord
meestal: "Geen tijd! Banjak soesah! Bij
wie moet ik kopen!"
Dat is juist geoordeeld. Wanneer we dus
barang uit Indonesië (of Amerika of Brazi
lië of Rusland) willen hebben, moeten we
mensen vinden die tijd maken om te impor
teren. Dat kun je niet als je ambtenaar
bent of burgemeester of bioscoop-exploi
tant. Je moet dus "berdiri di kaki sendiri"
om te importeren. En je moet dan toch ook
zó verdienen dat je gezin ervan leven kan,
je huis-, magazijns- en winkelhuur betalen
kan en de immer gulzig klaar staande be
lasting een flinke kluif toegooien.
Dan kan je aan je werk gaan. Leveran
ciers uit Indonesië zoeken (ze staan niet
op een rijtje klaar op Priok, boleh pilih,
boleh tawar!) invoervergunning aanvragen,
ingewikkelde lijsten invullen, betalen. De
contactman in Indonesië moet naar de pa
sar (of producent). Daar koopt hij zijn ba-
maatschappij waar "gezweept worden" vaak
dociel gedragen werd, nam Berretty zélf
de zweep op! En joeg hij groten en kleinen
tegen zich in het harnas als weinig anderen
vóór of na hem.
Een volk als het Franse, het Engelse of
Amerikaanse zou Berretty geëerd hebben
in tal van biografieën of romans, in reeksen
anecdoten. Het typeert de kleine, confor
mistische, hypocritische Nederlandse maat
schappij dat zij tot nog toe Berretty dood
gewoon niet heeft aangekund.
Maar wij durven hier te voorspellen: van
alle Indo's en Indische Nederlanders in
ruimere zin zal Berretty de man zijn die
nog het vaakst en het langst herdacht zal
worden.
Niet om "verlate eer" te bewijzen aan
een grootheid, maar doodgewoon omdat in
een wereld van vervlakking en gelijkscha
keling de enkeling nooit vergeten kan wor
den die waarlijk vrij en onafhankelijk was,
die durfde te spelen met hoge inzetten ook
al had hij iedereen en alles tegen zich.
Is Berretty denkbaar met een "karèt-
leven", veilig van de wieg tot het graf?
Met eindeloze schaal-proporties of pen-
sioen-optrekkinkjes? Met zorgen om dub
beltjes en "om wat de buren zeggen"?
Daarom is hij vergeten. Door iedereen die
alleen in bovenstaande termen denken kan.
En met hem zijn zoveel andere "krankzin
nige Blanda's" en "gekke Indo's" vergeten,
die het leven daar bij al zijn zorgeloosheid
en gezapigheid toch wel periodiek vuur en
schilderachtigheid, en dynamiet en karakter
gaven!
Ach bij al dat gedrens NU om wél
te vergeten of niét te vergeten, wie LEEFT?!
T.R.
rang, transporteert het naar huis (kost geld)
laat het inpakken (kost geld), vraagt export
vergunning (kost geld), laat de barang naar
Priok brengen (kost geld), en opslaan in
pakhuizen (kost geld), laadbrieven, connos-
sementen klaarmaken (kost geld) en einde
lijk gaat de boel overzee (kost geld), moet
hier in Rotterdam opgeslagen worden (kost
geld), inklaring en accijnzen betalen (kost
geld), laten transporteren naar zijn toko
(kost geld), ontpakken, sorteren, kapotte
barang weggooien (kost geld)... en dan kan
hij eindelijk beginnen te verkopen.
En dan zegt njonja: "Ah, te duur ah!
Koerang adjar!"
En alle werk is voor niets geweest.
Kopers hebben er niet het minste idee
van hoe gevaarlijk dit werk is Hoe gauw
je de publieke opinie verkeerd beoordeelt
en dan verliezen lijdt (en kooplui worden
niet "opgetrokken", die gaan failliet!
Tjies! Bodoh!).
Kopers weten ook niet dat ze al sinds
jaar en dag voor alle importartikelen van
overzee (koffie uit Brazilië, jurken uit Ame
rika, thee uit Assam, lampions uit Japan)
"veelsteveel" betalen. Maar van die artike
len weten ze niet beter of ze kosten nu
eenmaal zoveel. Maar die antieke prijs van
"lima benggol" zit de meeste Indischgasten
nog steeds veel te dwars.
"Forget it, folks, forget it!" Bedenk alleen
of je het mooi of lekker vindt én of je het
ervoor over hebt. En betaal of ga weg.
Maar mopper niet meer...
KOMISCHE HERINNERINGEN
Najaar 1919 8e bataljon infanterie 2e com
pagnie in Malang als milicien. De hele com
pagnie op oefening in de streken Mendit
(Wendit); wij hadden een goede drie uur
tjes in het veld geoefend en kregen wij bij
die badplaats rust. Als kapitein hadden wij
een compiescommandant, die veel in Atjeh
had rondgezworven; dat was kapitein van
Haeften, een pracht van een officier van
het K.N.I.L.
Zo kwamen wij dan in rust bij die zware
oefening en gingen wij in twee kleine
prauwtjes het meer op. Wij waren heerlijk
in het midden van het meer aan het spele
varen, toen- er plotseling verzamelen werd
geblazen. Het eerste prauwtje spoedig naar
de kant geroeid, doch waar ik in zat verloor
de roeispaan en konden wij niets anders
doen dan maar in het water te springen en
naar de kant zwemmen. Wij met z'n vieren
kwamen natuurlijk te laat op appèl en ver
wachten wij ook nog een flinke schrobbe
ring van de compagniescommandant; edoch
toen de kapitein ons zo druipnat in het ge
lid zag staan, moest hij toch wel in lachen
uitbarsten, want die coupe was afgesproken
werk van de andere milicien om ons die
bak te stoven.
Al met al, hadden wij in de derde lichting
der najaarsmilitie 1919 onder commando
van kapitein van Haeften een prima militaire
tijd medegemaakt; deze officier wist heel
gemoedelijk met z'n manschappen uit te
wijden en hadden wij allen heel veel dank
aan' hem bij het afpresenteren uit de mili
taire dienst Si Klaas
"Aan den HAWELEd. Heer Tjalie..."
Adressering van PIENEMAN
Moest u ook niet even tweemaal lezen?
Ik heb me kripoet gelachen! Overigens zijn
de brieven van Pieneman te lang om ze in
hun geheel te plaatsen. En té pedes vaak!
Zelden lees ik brieven met zoveel bitter
heid naast toch ook zoveel groothartigheid
als van Pieneman. Men zegt vaak dat Tong-
Tong "ruzie maakt" of veel te scherp is.
Maar lees Pieneman, als hij het b.v. heeft
over het onbegrip ook t.a.v. zo'n reünie in
het Kurhaus: "...wat kan het de Nederlan
der in zijn welvaart verd... wat jij en ik in
Ambarawa hebben meegemaakt!" ...of over
lijden daér en lijden hier "...Ambarawa,
maar ook de hel van Eindhoven hier toen
ik door Hollandse verpleegbeesten nog
erger als door de Jap mishandeld werd,
bij de dag!..."
Rancune? Onvedraagzaamheid? Vitzucht?
Ah meneer, ik heb ook vijftig jaren in de
Oost geleefd hoor! Als er eens een Indotje
of een "ouwe Jan" (fuselier van het oude
K.N.I.L.) of een Indisch mevrouwtje dat in
de oorlog BUITEN heeft gezeten, plotseling
opvliegt en een uurtje lang "alle gal uit
gooit"... schreeuw niet terug, luister, BE
GRIJP. Want op mijn woord, massa's Indi
sche mensen, al zwijgen ze, hebben meer
geleden dan hel en hemel samen verant
woorden kunnen! Howgh! T.R.
