HOLLANDS BERAT
HEIMWEE I
HEIMWEE II
HEIMWEE III
VERMAAT ZONEN
maandagochtend
kijkochtend
12
De oudste zoon is met verlof ge
komen, na vier jaren werken in de tro
pen. Zijn stem is te luid voor een klein
Hollands huis, zijn accent anders, zijn
jargoh anders. Hij vertelt van werk,
omstandigheden elders, van tochten
naar bergen en watervallen, van Bali
waar hij een poosje was... Wat ver
weg en lang geleden was komt ineens
veel dichterbij in je herinneringen, met
een intense helderheid loop je ook
weer langs sawahs, je ziet en voelt en
ruikt, je slentert weer langs de New
Road in Bangkok, langs de winkeltjes
met kale kippen, goudsmeden en sa
ronghandeltjes. Licht, zon en ruimte...
zo ver weg en zo lang geleden, zo heel
anders dan nu, zo onvergetelijk dat
het een deel van jezelf is geworden,
veel meer dan je toe wilt geven mis
schien. Of zelf wel weet.
Hoe waren we toen? Hoe zijn we nu?
Nul Ineens sta je weer midden in de
beslommeringen van elke dag. Deze
dag is bijzonder beslommerig, er komen
onverwachte gasten, je moet 't avond
eten klaar maken. Gunst, je hebt nog
een pondje aardappels nodig en dit en
dat. Dus: sjaal om, jasje aan, hand
schoenen aan, fietsje pakken, wachten
in de winkel. Vervolgens alle boven
beschreven handelingen weer in om
gekeerde volgorde afwikkelen. Thuis
gekomen, met één oor naar alle ver
halen en joligheid, tracht je alle zaken
voorelkaar te krijgen, en ja hoor, mis
is het: één tartaar te kort, winkels
dicht, stom. Je manipuleert met het
één en ander en komt met een kostelijk
maal aan tafel, alles is goed gegaan,
tot iemand roept: "Ha, ik héb mijn
tartaar gevondenl Onder de peperkor
rel!"
O ja, we kunnen nog lachen, het is
geen ramp, maar je voelt je toch berat
ergens. Vervelend lö. En dan schrik:
ben ik ook zo'n loodzware Hollander
geworden? Wanneer je uit Indië in Hol
land arriveerde viel vooral op dat het
hier berekoud was en de mensen hier
zo loodzwaar, zo akelig berat in alle
opzichten. Als kind had ik daar een
simpele verklaring voor: het kwam
door de zware zeeklei, de grijze luch
ten en de duisternis, die inviel als het
nog licht zou moeten zijn.
Na de oorlog, als volwassene weer
in Nederland terecht gekomen, werd
die loodzware druk nog intenser ge
voeld. De mensen hier gingen gebukt
onder een geweldige kater na de uit
bundige viering van de bevrijding.
Wij kwamen geheel in feeststemming
aan op een party die allang afgelopen
was. De ontvangst was dan ook be
paald anders dan we ons voorgesteld
hadden. Maar... het moet gezegd wor
den, men spaarde moeite noch pijn om
ons eveneens een kater te bezorgen!
De Hollandse familie, waaronder
ook mensen uit tempo doeloe, zat
er lusteloos en dubbelberat bij.
De doodgewoonste zaken werden
onderwerpen van familie-discussies,
van die hele zwaarwichtige, of het
nu ging over naar de bioscoop
gaan of even een taxi nemen, alsof
je van plan was naar Timboektoe te
reizen. De kloof werd steeds breder
en dieper. We trokken ons terug en
trachtten op die manier onze wijde
horizonten te behouden. Soms vraag
je je af of die onmetelijke cirkel niet
ingekrompen is tot een plastic hoela
hoep, die we angstvallig met beide
handen ophouden. Binnen die cirkel
trachten we het tobberige Hollandse
leven op afstand te houden. Hoe Hol
lands zij we geworden na al die jaren?
Hoe waren we toen? Hoe zijn we nu?
De verlofganger staat voor het raam,
het heeft opgehouden zachtjes te re
genen, het gutst nu tegen de ruiten.
Peinzend zegt hij: die Batavieren kwa
men indertijd de Rijn afzakken... zeker'
de verkeerde boot genomen".
RINI
"Deze week had ik een aanval van
heimwee-itis. Ergens hoorde ik iemand
op de fluit spelen. Merkwaardig ge
noeg leek de wijs op een melodie, die
ik in Bedugul (Bali) hoorde.
Daar, achter onze pasanggrahan,
speelde een jonge Balinees op zijn
bamboe-fluit.
Nu is heimwee, een soort chronische
ziekte, die op gezette tijden opduikt en
het ligt aan jezelf hoe ziek je er van
bent. Lange tijd koesterde ik dit ziekte
verschijnsel. Ik zette mij, om te graven
in geliefde, bijna vervlogen herinnerin
gen, die een steeds schoner aureool
kregen. Ik kon er geen afstand van
doen, zoals een vriendin van me de
ulcer miste, waarmee ze jaren had
moeten leven. Te pas en te on-pas had
ze die ulcer van stal gehaald. Kwam
ze een vervelende verplichting niet na,
dan had ze haar excuus:
"Ach U weet, ik heb een ulcer
Ze kon zich permitteren flink uit haar
humeur te zijn. Want natuurlijk met
zo'n ulcerNu, weer geheel ge
zond, moest ze 'back to normal".
Ook ik zal eens zonder mijn "ge
cultiveerd heimwee-complex" verder
moeten gaan. De voorstelling van al
les, wat ik achterliet, zal gaan ver
vagen. De contouren van mijn "land
in de verte" zullen minder omlijnd wor
den. Trètes en Poedion zullen plaats
moeten maken voor Noosa en Cool-
anggatta en misschien komt er nog
eens een dag dat ik met graagte in
pumpkin hap. Ik zal dan beter aan
vaarden en niet meer vergelijken. Mij
wensloos uitstrekken op de Australi
sche beach. Maar ik zal iets verloren
hebben, dat onschatbaar is en mij een
beroofd mens voelen".
Tilly Breeman-Obdeyn, Brisbane
"Ach, ik weet ook wel van mezelf
dat dat vele lezen van mij een vlucht
is, die ellende, die eeuwige oorlogs
dreiging om je heen, dat kunnen mijn
oude hersens niet altijd verwerken.
Toen we jong waren hielden we wel
eens rupsen in stopflessen, oeler kèk-
kèt. Ze deden de gehele dag niets
anders dan aan bladeren knagen, aan
een stuk door, zonder enige pauze.
Wel, zo noem ik mezelf, vanwege m'n
heimwee naar Indië, dat kan ik ook
alleen vergeten als ik verdiept ben in
een mooi boek". Oma R., Bussum
Heimwee heb ik het nooit meer wil-
nen noemen, afgeschrikt door het
schrikbarende onbegrip van mensen
die geen vaag idee hebben wat het
woord werkelijk betekent. Ik weet nu,
dat het ook geen heimwee is, dat ik
heb.
Van heimwee kun je ziek worden of
doodgaan, van dit zou ik doodgaan als
ik het niet had.
Het nooit ophoudende verlangen
naar dat andere leven. Dat met al zijn
falen en verdrietelijkheden, naast vol
maakte tevredenheid en geluk, bovenal
ZUIVER en WAAR was. Waar mannen,
mannen waren, vrouwen vrouwen, en
kinderen, kinderen. Waar men kon ha
ten om de haat en liefhebben om de
liefde, jong kon zijn omdat men jong
was. En sterven omdat de tijd daar
was.
Dat heimwee heb ik. Daar horen ook
de geur van de kali en melati, de kleur
van bergen eg sawa's bij. Maar het is
niet belangrijk, het staat niet apart van
die andere waarden. Elke chartervlucht
kan me die teruggeven. Maar dat an
dere, dat draag ik met me mee, dag
in, dag uit. Het is geen heimwee, het
is een levensnoodzaak.
Als ik het kwijt zou zijn, dan verdien
ik niet anders dan als een oeler kèkkèt
met een ulcer in een glazen pot te
sterven. Lilian Ducele
Juweliers - Horlogers
3* Dan Haag
THOMSONPLEIN 18
