Mandi tempo doeloe
Toiu? toiïg
BIJ DE VOORPLAAT
1
Eigenlijk is dit voorplaatverhaal een
gevolg van het prentje dat wij op ons
nummer van 15 april (No. 19) hadden:
een opname van het ,,semi-zwembad"
Oemboel Geneng. Een zó verscholen,
zó in een ver verleden thuishorend, zó
onbelangrijk badje, dat we vreesden
een foto aan Tong-Tong verspeeld te
hebben. Omdat zo'n foto onze lezers
tóch te weinig zou aanspreken.
Tot onze verbazing bleek het omge
keerde het geval te zijn. Niet alleen
schreven de weinige lezers die het
bad kenden, blij getroffen over hun
prettigste herinneringen aan dit bad,
maar vele andere lezers konden niet
nalaten met genoegen te schrijven of
te spreken over andere nederige
zwembaden ,,fan toen érreh froeher".
En daar kwamen ze op de proppen,
hoor! Het oude Banjoebiroe, Bak Bish,
Moentjoel, Soemberwringin, het oude
Tjihampelas, Kalitaman, het oude
Nymphenbad, „hoe-heette-ook-weer-
dat-bad-bij-Djember" en nog meer half
vergeten zwembaden, waarvan men
zich echter de sfeer en vele nederige
details wonderlijk scherp herinnerde.
Vreemd: over de NIEUWE zwemba
den in Indië repte niemand. Hoewel
die toch in vele opzichten niet onder
deden voor de modernste in Europa,
niet alleen wat architectuur en service
betrof, maar ook door de mondaine
gasten van hun buffetten en bars.
Denk maar aan de zwembaden van
Salabintana, Malang, Sarangan!
In vergelijking daarmee waren de
oude baden meestal maar povere ge
valletjes. Kleine, gemetselde bakken
met verkleedkamertjes van bilik, hout
werk van gewoon kajoe kapok, geka-
poerd en geteerd, het geheel vaak
overschaduwd door bamboestoelen,
waringins of ander geboomte. De
sfeer was intiem, „gedempt", ingeto
gen. Het kostte soms moeite om deze
badjes te vinden via slingerpaadjes
door desa's. Van verre lokkende vlag
gen en klaterende dansmuziek, dat
was er niet bij. Op zijn hoogst wat ge
murmel van een bron of een afvoer-
leidinkje. Verder was het er „verlaten
stil". Alleen passerende vogels lieten
zich horen.
In de bak zelf was 't metselwerk vaak
geheel met mos of algen begroeid, zo
dat je soms moeite had je staande te
houden op de bodem. Ook zwommen
er vaak vissen in het bad. Niet alleen
kleine, hel gekleurde goudvissen,
maar ook zware goerami's, tombro's
(in Kalitaman, Salatiga) en andere kar
persoorten. Bij sommige baden sche
nen apen of soms zelfs slangen „be
schermd" te zijn.
Deze baden ademden een geest van
een ver verleden: van vorstenbaden,
van heilige vijvers, van vereerde bron
nen. Vrouwen vonden het er soms
maar „griezelig", en toch waren al die
zwembaden bij hunne bezoekers bij
zonder geliefd. Deels kwam dat door
de intimiteit van de zwembaden: je
huurde zo'n bad voor een hele dag of
enkele uren af met je eigen picnic-
gezelschap, waardoor je altijd gezellig
„onder ons" was. Verder werd het in
zo'n zwembad dus nooit te ramé en
had je dus zeker nooit last van wild
vreemde manieren.
Ook zorgde elk bezoekend gezel
schap voor eigen consumptie en at
men dus altijd „tanggoeng" wat be
proefd smakelijk was. Geen buffetten
met neutrale kostjes, geldgerammel en
andere „koopwaar-sfeer", maar de ont
spanning was helemaal voor Ons plus
de Vrije Natuur. Daarvoor deed men
graag afstand van de vreugden van 't
modernste openbare zwembad.
Overigens: zodra men in de directe
nabijheid van het zwembad hoorde dat
er een gezelschap op bezoek was,
kwamen desa-keukentjes vanzelf wel
in het geweer. En kon je even later
aan de poorten van het bad je al te
goed doen aan (de soms wijd en zijd
vermaarde) lekkernijen van de omge
ving. En heus, ook al had Ma nog zul
ke „model" pisang-gorengs gemaakt
van de duurste pisang radja en het
fijnste beslag, die primitieve pisang
goreng van Mbok Ijem, van een nogal
hard, gelig beslag en derde rangs pi
sangs, zo maar uit een pintjoek, de
den het vorstelijk! Om nog maar te
zwijgen van sommige petjels, lotèks
en gado-gado's, maar ik geloof dat ie
dere lezer daar wel zijn aparte verha
len over kan vertellen!
Het intieme karakter van deze ba
den werd ook nog verhoogd omdat
men er (immers „onder ons" zijnde)
geen zwemcostuum hoefde te gebrui
ken. Elke jurk, elke slaapbroek, elke
tjelana monjet was goed genoeg en
bracht zo ongewild de intieme bin
nenshuis-sfeer in het zwembad. Ook
ontbraken vaak de lange reeksen
kleedhokjes, maar waren er soms al
leen twee kamertjes (vol kapstokken
en spijkers) goed genoeg. Daar ver
kleedden links de heren, rechts de da
mes zich om de beurt of allemaal sa
men en hingen de muren even later
vol trossen kleren. Net als de sampi-
i rans thuis.
Op de voorplaat zie je links in de
deur ook nog gamparans staan, die
klompjes met een klem-klosje voor de
tenen, waarmee in vroeger tijden ook
de badkamers thuis vaak waren uit
gerust, om droge voeten te verzeke
ren. En kijk maar gerust naar de pag-
ger rechts: geen kijkers keken over
de rand of door de reten tussen het
bamboe vlechtwerk: in vroeger tijden
was er nog volop respect voor ander
mans privacy en werd het gewoon als
ongemanierd beschouwd als men zich
met anderen bemoeide. Ook dat maak
te dat je zelfs buiten ongestoord je
eigen gang kon gaan. Wat een tijd!
Als je dan denkt aan de moderne
„nieuwsjagers" met hun tele-lenzen en
de "loerders" in de huiskamers in tijd
schriften, dan besef je pas hoe vulgair
de moderne tijd wordt met al zijn zo
genaamde vooruitgang!
Oef! Niet mopperen maar. Wie haalt
in ons blad nog eens aparte herinne
ringen op aan vergeten baden? Ach
terop de originele foto van de voor
plaat was in het archief geschreven:
„Badplaats Moentjoel bij Malang",
maar nadat een lezer ons verzekerd
had dat Moentjoel niet bij Malang lag
maar bij Ambarawa, weten we het niet
meer, hoor! Zo ziet u maar hoe door
een slordigheid (want we geloven niet
dat de fotograaf zich vergist heeft) ook
in archieven fouten kunnen komen!
Maar als u zelf aan het schrijven
raakt, wees accuraat, want herinnerin
gen aan ouderwetse badplaatsen moe
ten straks in oude jaargangen van
Tong-Tong een brokje onvergeetlijke
historie foutloos vastleggen!
T.R.
ONAFH. IND. TIJDSCHR. 13e JAARG. No. 21
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong DenHaag - Tel. 070-54.55.00/54.55.01 - Giro 6685
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong N.V.
Directie en Hoofdredactie: Tjalie Robinson.
Verschijnt de 15de en 30ste van iedere maand.
Prijs per nummer f 1.Abt. Nederl.: kwart, f 5,
halfj. ƒ10,jaar f 20,Abt. Europa: jaar f 25,
Buiten Europa: jaar f 30,
Abt. (per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw. Zeeland f 65,—; Indonesië f 60,—; Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 50,—; Canada en Ver. Staten
f 41,Suriname en Antillen 35,
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
De directie behoudt zich het recht voor hen die
schadelijk geacht worden voor het welzijn van
Tong Tong als abonnee te weigeren of af te
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD.
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN.
2
