Deze nieuwe reproductietechniek
verhoogde natuurlijk de status der
fotografen, zodat zij hun bedrijfje naar
het voorbeeld van de film een Studio
gaan noemen, b.v. Studio Songgoriti
(in Oost-Java) en zelfs Copyright op
eisten. Men ziet het, Indië wil ook hier
bij blijven.
Wat de voorstellingen op de kaarten
betreft, de uitgevers willen hun pro-
dukt zo lang mogelijk verkoopbaar
houden, zodat ze gewoonlijk slechts
blijvende objecten, dus: stadsgezich
ten, landschappen, monumenten enz.
of vaste gebruiken als: folklore, volks
feesten, en dgl. laten afbeelden. Af en
toe werd van deze regel afgeweken,
n.l. bij zéér bijzondere feiten, die
slechts voor korte tijd, maar dan ook
zéér actueel zijn, en daarna bij de
geschiedenis worden opgeborgen, b.v.
pasar malam's, Oranjefeesten, natuur
rampen als de uitbarsting van de Me-
rapi enz. Een zelfde verschijnsel doet
zich ook hier te lande voor.
Dit neemt niet weg, dat er bij tijden
soms heel curieuze kaarten het licht
hebben gezien. Kerkhoven en graven
worden meer dan eens afgebeeld, m.n.
die van Chinezen en Indonesiërs, die
nl. in 't oog van de doorsnee-Westerling
iets eigenaardigs hadden. Europese
kerkhoven komen zelden of nooit voor,
tenzij het kerkhofje der G.G.'s te Bui
tenzorg.
Ook begrafenissen worden afge
beeld, vooral de ouderwetse Chinese
met al hun wonderlijke pracht en praal.
Een enkele maal verschijnt 'n inheem
se begrafenisstoet op een kaart, t.w.
die van de Raden Ajoe te Soerabaja.
Dan heeft de strafrechtspraak bij
zonder de aandacht. Wat zegt U van
een prentje van de boei in Tegal? Iets
voor U? Of een tuchtiging van een
kettingganger met rotanslagen? Capi-
tale executies komen ten minste niet
voor, zoals b.v. op een Egyptische
kaart, waar de galg al klaar staat, op
Chinese kaarten, waar de schuldigen
getjintangd of onthoofd worden, of op
Turkse kaarten, waar men struikrovers
koppen ziet prijken op de spijlen van
een hek, ter lering en waarschuwing.
Aardige onderwerpen voor een felici
tatiekaartje!
Neen, geef me dan maar liever die
natuurkinderen uit Mentawei, gezeten
op de koekoek van een van H.M.'s
bodems, enkel met lendedoek of gras
japon, volkomen tevreden en opge
wekt. Of die ellendige opiumschuiver,
vel over been, bezig met zijn ramp
zalig tijdverdrijf. Dan wel een der laat
ste Chinese particuliere pandhuizen,
"Pachtgade" met een bord, waarop de
tijd der vergunning „Tahon 1901 1902
sampe 31 Maart 1903". Toen kwamen
n.l. de Gouvernementspandhuizen de
particuliere pandjeshuizen vervangen.
Enige bijzondere series of collecties
zijn de volgende:
Ik bezit een stel van 36 kaarten, ge
titeld: Oud Deli, reproducties van een
aantal foto's in de jaren 1870-80 in
het tabaksland gemaakt. Merkwaardig
is, ,dat juist in de jongste van Indië's
grote steden zulk een historische
reeks moest verschijnen. De uitvoe
ring is uitstekend.
Het jaar 1919, toen Batavia 300 jaar
bestond, gaf aanleiding tot de publi
catie van twee series. De eerste, zon
der vermelding van uitgever of druk
ker, geeft reproducties naar oude 17e
en 18e-eeuwse afbeeldingen van Oud
Batavia. De tweede is een reeks van
grappige silhouetten, alle betrekking
hebbende op J.Pz. Coen en zijn tijd.
Als uitgever meldt een rood stempel:
The Office Appliances Co. Ltd. Welte
vreden Batavia, maar wat dat pre
cies geweest is, ontgaat mij.
In 1941 zag ik in de Bandoengse
kantine een hele rij alleraardigste
wandschilderingen, betrekking hebben
de op het Indische soldatenleven. He
laas heeft de Jap ze grondig vernield.
Doch er was een serie prentbriefkaar
ten van gemaakt, die, als ik ze al ge-
BOEKHANDEL TONG TONG
biedt U een ruime keuze uit wer
ken op historisch gebied
Nederlands-indië onder de Ja
panse bezetting 1942- 1945
samengesteld onder leiding van
Prof. I. J. Brugmans f 40,
Herinneringen Jhr. Mr. B. C.
de Jongef 41,
Het Koninkrijk der Nederlanden
in de tweede wereldoorlog
Deel I, Voorspel 17,50
Omwenteling in Indonesië
John Hughes 17,50
Geschiedenis van Indonesië
Dr. H. J. de Graaf 15,
Alles inclusief porto.
kocht had, toch verloren zouden zijn
gegaan. Levendig herinner ik mij het
tafreel van de reusachtige injectiespuit
en zijn fatale gevolgen op de boven
arm van een patiënt! Zou zo'n serie
kaarten nog te krijgen zijn?
Omstreeks 1930
woonde ik op Senen
een voorstelling bij
van de film Njai Dasi-
mah 100% Betawi
en een tijd later kocht
ik een hele serie kaar
ten naar die film, keurig
uitgevoerd. Ze hadden
best als illustratie bij de
laatste druk van dit po
pulaire boek kunnen
dienen.
Na de oorlog zijn
voor onze militairen in
Indië nog enige series
leuke kaarten versche
nen, waarvan ik slechts
die van V. Basel noem,
uitgave I. A. G. Ban
doeng voor de Nimef.
Waarom heeft het
verzamelen van oude
Indische prentbriefkaar
ten zin? In de eerste
plaats helpen ze de
herinnering aan het ou
de Indië bewaren, net
als boeken en plaat
werken dat doen. Doch
vaak vindt men op
de kaarten gebouwen
straten of landschappen
Briefkaarten werden zelfs gemaakt ran het treurspel Njai Dasima, waar ook stamboel-
uitvoeringen van gegeven werden, die de bezoekers tranen met tuiten deden schreien. Al
zou men het niet zeggen bij dit vermakelijke plaatje, waarop Koentoem de schone Dasima
voorop gaat met een obor, en de lugubere Poeasa achter haar gaat om haar straks neer te
slaan en de keel door te snijden. Het brave manneke op deze briefkaart achten wij echter
nog tot het slachten van een kip niet in staat. Maar toch wel jammer dat zulke briefkaarten
al lang niet meer gemaakt worden!
8
