medewerkers/sters
Wie v/eei hei? (ziepag. 5)
ANTWOORDEN
CORNED BEEF
afgebeeld, die in het snel veranderen
de Indonesië voor goed tot het ver
leden behoren en die eenvoudig niet
meer bestaan. Zelfs zijn deze onder
werpen soms door de samenstellers
van de grote officiële reis- en gedenk
boeken over het hoofd gezien. Maar
menigmaal hebben kleine fotografen in
kleine plaatsen er wèl acht op gesla
gen en ze op prentbriefkaarten ver
eeuwigd.
Soms zijn op de kaarten bepaalde
gebeurtenissen, feesten, plechtigheden
intochten en dgl. afgebeeld, die natuur
lijk ook wel in de Indische geïllustreer
de pers zijn opgenomen. Doch helaas,
men heeft eertijds veel te weinig op
die plaatjestijdschriften gelet zodat er
in onze grote verzamelingen h.t.l.
slechts onvolledige series van voor
komen. Prentbriefkaarten kunnen
enigszins in die leemte voorzien.
Daarom heeft het Koninklijk Instituut
met zijn lange naam: voor Taal-, Land
en Volkenkunde, eertijds in den Haag,
thans te Leiden, behalve boeken, tijd
schriften, handschriften en prenten,
ook prentbriefkaarten verzameld, in de
laatste jaren zelfs in toenemende mate.
Zo werden enige tijd geleden te Am
sterdam vier geweldige albums voor
dergelijke kaarten gekocht, die zeker
wel een paar duizend kaarten bevat
ten. Toch is deze verzameling nog
lang niet compleet. Trouwens, ook in
ons land is de aandacht van archieven
en oudheidkundige musea steeds ster
ker op deze eertijds geminachte prent
jes gericht en worden omvangrijke ver
zamelingen aangelegd.
Ik hoop hiermede te hebben aange
toond, dat de Indische prentbriefkaart
eveneens in het Indische verleden wel
geen grote, maar toch wel een be
scheiden rol van zekere betekenis
heeft gespeeld, en dat hij daarom het
bewaren en verzamelen waard is.
Een Australiër zei mij eens dat bij
hen corned beef genoemd werd "Tin
ned Dog" (dus: hond in blik), schrijft
Pak Trap ons.
Oude kolonialen (blanke fuseliers
van het ouwe KNIL) vertelden graag
dat diep in de binnenlanden van Bor
neo of Sumatra 'n grammofoon "blan-
da-in-blik" werd genoemd.
Ja, wat je al niet ingeblikt zou kun
nen verwachten in dit blikken tijdperk!
Een goede vriend van ons, die stapel
gek is op paniki van kalong (hoe horri
bel dit ook klinkt, het is een verras
send goede delicatesse!), wacht nog
steeds op de goede dag dat je hier in
Holland "Kalong-in-kalèng" kan krij
gen...
1. Het woord "tjoelik" heeft in het Ja
vaans 3 betekenissen, n.m.l.:
amet de vingertoppen iets beroeren
of steken, b.v. de ogen (ook figuurlijk
gebruikt);
b. naam van het wijfje van de "burung
bubut" of "tuhu" een koekoeksoort
(Cuculus honorata). De roep van beide
vogels resp. "Boet-boet-boet" en
"Tjoelik-tjoelik", wordt evenals die van
de "Piet van Vliet" (burung Dasih)
als een onheilspellend voorteken be
schouwd;
c. koppensnellers en kidnappers (koei-
riks), die 's nachts er op uittrekken
om kinderen middels hun vlijmscherpe
bamboemessen (sokrik) te snellen en
de ogen uit te steken, omdat men ge
loofde, dat deze mensenogen beno
digd waren, om als bouwoffer te die
nen bij de bouw van het één of ander
groots bouwwerk, zoals havenhoofden,
stationsemplacementen, bruggen enz.
Zo hebben o.a. tjoelikpartijen plaats
gevonden bij de bouw van het nieuwe
station Tandjong Priok, de brug over
de kali Serajoe (lijn Cheribon Kro-
ja), het Gouverneurskantoor aan Pasar
Besar te Soerabaja, althans dat ge
loofde men. Deze praatjes hebben
kwaadwilligen rondgestrooid om hun
eigen kwade doelstellingen daarmede
te bemantelen.
Dit bijgeloof is haast over gans Z.O.
Azië verbreid en heeft vele onschul
dige mensenlevens geëist. Zo werden
de ontsmettingsbrigades tijdens chole
ra- en pestepidemieën in het begin
dezer eeuw als "tjoeliks" gedoodverfd
en gevreesd en daarom door de be
volking gemolesteerd en vermoord.
Om dit euvel uit de wereld te helpen
werden na die tijd, wanneer er een
groot bouwwerk, fabriek of brug wordt
gebouwd een selamatan gegeven,
waarbij dan meestal een karbouw als
bouwoffer werd geslacht. De kop van
het rund werd vervolgens met bloe
men en wierook begraven op de voor
naamste plaats; in een suikerfabriek
b.v. onder de molenbatterijen. De
krachtige karbouwenkop, geloofde
men, zou de fabriek van alle tegen
spoeden vrijwaren en tot ieders heil
zijn.
Zo ziet men, dat de 3 begrippen, in
het ene woord "tjoelik" worden ver
enigd om een bijgeloof, dat van ge
slacht op geslacht is overgeleverd
(overgebracht) in de menselijke geest
voort te doen leven.
2. In deze reuzenwadjans werd het
rietsap (tjing) tot suiker gekookt, toen
de verplaatsbare suikermolens nog in
gebruik waren, vóórdat de suikerfa
brieken "Soekoredjo" en "Pandaan"
werden gebouwd, aan welke bouw
mijn vader in de laatste decennia van
de vorige eeuw een werkzaam aandeel
als machinist had. De laatste suiker
fabriek, welke hij heeft omgebouwd
van een met waterkracht (kali Brantas)
tot een met stoomvermogen gedreven
bedrijf was Sf. Ponên bij Djombang,
waarvoor de eigenaar (Babah besar,
dus een Chinees) hem vorstelijk heeft
betaald, zodat hij te Modjokerto een
eigen machinefabriekje kon beginnen.
W. F. W. Schardijn
VOOR EEN AUTOMATISERINGSOPLEIDING
vraagt de Stichting Administratie Indonesische Pensioenen
met b.v.k. diploma HBS-B of een daaraan gelijkwaardige opleiding
(bv. stuurman GHV) leeftijd ca. 20 - 40 jaar.
Zij zullen direct worden tewerkgesteld op een afdeling die administra
tieve problemen zodanig uitwerkt dat ze geschikt zijn voor de verwerking
door een computer.
Ervaring in deze werkzaamheden strekt tot aanbeveling doch is niet
vereist.
Standplaats 's-Gravenhage.
Telefonische inlichtingen 070-24 55 94 tst 2.
Schriftelijke sollicitaties zenden aan de Stichting Administratie Indone
sische Pensioenen, Neuhuyskade 32, 's-Gravenhage.
9
