Luisteren naar indische sprookjes
AANBOD OUDE
NUMMERS TONG TONG
19
"Lang geleden woonde er eens op het lieflijke eiland Mlebo een vrouw die
Kandila heette. Ze was weefster en maakte de mooiste doeken," zo begint het
sprookje van Prinses Morgenster. Eigenlijk heet prinses Morgenster, Kedjora,
want het is een Javaanse prinses, "maar", zei de uitgever van het boek, "zo'n
Indische naam zegt de Hollandse kinderen zo weinig. Misschien schrikt het ze
wel af ook." En daarom staat op het kleurige boek dat naast me ligt: "Prinses
Morgenster en andere Indische sprookjes", geschreven en geillustreerd door
Corinne van Sluis.
Piem lacht een beetje om dat Corin
ne, want ook dat is een commerciële
vondst van de uitgever. Piem is te
nietszeggend vond hij, een beetje rare
naam voor een schrijfster bovendien.
En Piem zei: U doet maar.
Het valt niet mee een geillustreerd
Indisch kinderboek uit te geven, maar
het is Piem met wat doorzetting gelukt.
Was uitgeverij Tong Tong financieel in
staat geweest deze dure uitgave te
verzorgen dan was Piem al veel eerder
van haar sprookjes "verlost" geweest.
Ik zeg verlost, want sinds haar jeugd
loopt Piem met een hoofd en een hart
vol herinneringen aan dongengans
rond. Ze werd geboren in Salatiga en
op het koffielandje van haar vader,
Tjebongan, heeft ze een heerlijke on
bezorgde jeugd gehad. De oude baboe
die op haar en haar zusje paste als de
ouders uit waren, de oude getrouwen
van het landje, Piem wist ze altijd over
te halen om te "dongeng". Ze onthield
ze schreef de verhaaltjes toen ze ou
der werd, zelfs op. En als er op school
spreekles was, was Piem de eerste
die aanbood om een verhaal te vertel
len.
Piem werd onderwijzeres in Ban
doeng, reisde na haar huwelijk door
heel Java waar ze dicht bij haar gelief
de bergen, bomen en vogels leefde.
Maar daarnaast leerde ze van de stad
dat je rijkdom kunt delen. Haar grote
rijkdom bestond voornamelijk uit een
enorme fantasie en het vermogen die
fantasie zichtbaar te maken. Ze werd
handwerklerares en wat zij borduurde
in vrije tijd en met de kinderen getuig
de altijd weer van een voortdurend be-
Vervolg: "Vruchtentijd"
Mocht U plannen hebben voor een
tafelkleed, dan kunt U dus nu alvast
rekening houden met 12 verschillende
vruchten.
Prettig borduren, tekenen en...sweet
memories!
Djamboe aer roze, rood (heel don
ker of licht).
Mangistan donker paars-rood.
Schutblaadjes geelgroen. Vruchtvlees
purper, lichter dan buitenkant mangis
tan. Zaden (eetbare mantel) melkwit.
Doerian donker olijfgroen met scha
keringen van roestbruin en lichtgroen.
Probeert U eens het stekel-effect te
krijgen door het gebruik van zig-zag-
bandl! Lilian Ducelle
zig zijn met sprookjes. Vertellingen
over dingen die waar gebeurd hadden
kunnen zijn, lang geleden in een land
waar mysterie en werkelijkheid nauw
samengaan.
"De waterpot van Srigoendi," "Aran-
gis", "Het toverzwaard" en nog een
tiental andere sprookjes zijn heerlijke
vertellingen.
Geen Hollandse sprookjes met tove
naars elfjes, dwergjes, heksen en spre
kende dieren die zich volgens 'n voor
af bepaald plan naar een soort happy
end spoeden, maar gebeurtenissen vol
adat en rites, zich uitstrekkend over
twee, drie generaties. Neem b.v. het
verhaal van Kedjora. Lange sprookjes
van 20 of meer pagina,s die we bij
het voorlezen of vertellen zelf in étap
pes kunnen verdelen. Elke étappe zit
vol handelingen die het onthouden
waard zijn. De kinderen zullen mis
schien bij het einde het begin niet meer
precies weten, maar ze hebben ge
leerd wat "dongèng" is. Het zalig, pas
sief voortdrijven tussen droom en
werkelijkheid zonder de behoefte een
"plot" te ontdekken. Piems sprookjes
zijn als ware gebeurtenissen en wij,
Indische moeders en vaders vinden
er ettelijke realiteiten in. Neem b.v. die
vrouw die het jongetje geneest door
zijn koorts te verdrijven met het "ze-
venkruid, geweekt in azijn en wat fijn
gestampte rode uitjes". Voor de kin
deren een soort toverformule, maar
voor ons staat daar heel duidelijk onze
bekende daon inggoe en we ruiken die
doordringende geur en voelen onder
het koele compres de koorts wegtrek
ken! Zo zit Piems boek stampvol In
dische trekjes, nergens vervalt ze in
het gebruik van een Javaans of Maleis
woord, maar geeft een omschrijving
die voor efk Hollands kind te begrijpen
is. Maar je zou er zelf met potlood
kanttekeningen bij kunnen maken. En
als U straks uw dochtertje ketella.of
soekoen toont dan kunt U zeggen:
"Weet je nog dat prinses zus en zo
dit at toen ze..."
De schrijfster blijft consequent in
haar taalgebruik. Ze vermijdt geen
moeilijke woorden (kinderen voelen
veel meer aan, dan U denkt) maar
houdt zich aan gemakkelijk verklaar
bare handelingen. Toch doet ze onge
merkt een beroep op U, Indische moe
der Uw kind bij het voorlezen méér te
vertellen dan het geschrevene. Zo
heeft ze het bijvoorbeeld terloops
over een feest bij een besnijdenis. De
gewoonste zaak ter wereld voor ons.
Bij zoiets stond je vroeger geen se
conde stil. Wat zegt U als het kind om
een uitleg vraagt? Gaat U uw licht op
steken bij mijnheer de Uil, rent U naar
de boekenkast om een van Uw sexue-
le voorlichtingsboeken te raadplegen?
Of bent U ook zomaar, met eerlijkheid
en overtuiging, in staat zo'n rite te ver
klaren? Weest U niet bang, nergens
anders stelt Piem U zulke moeilijke
opgaven!
Piems sprookjes zijn voor het Hol
landse kind wellicht sprookjes zonder
meer, voor de Indische kinderen, ook
al kennen zij Indië niet, moeten het
via U, banden worden met een land
dat voor ons ouderen gelukkig geen
sprookje is geweest.
Er zijn herhaaldelijk verzoeken ge
weest om Indische sprookjesboeken.
Die zijn er tot nog toe nooit in Neder
land gedrukt of het moeten vertelsels
zijn geweest, die net zo goed Afrika
of Brazilië als achtergrond konden
hebben.
Het sprookjesboek van Corinne van
Sluis zal de eerste bundel zijn. Ik hoop
dat, nu ze niet meer voor de klas staat,
nog meer kinderen bereiken zal met
haar boeiende dongengans. Hollandse
kinderen, maar vooral Indische.
Lilian Ducelle
Wie heeft er interesse voor oude
nummers van Tong Tong?
Gratis te bekomen bij de Heer F.J. Blok,
Hooft Graaflandstraat 177, Utrecht.
LEPELTJES MET INDISCHE STADSWAPENS
Heeft U ze allemaal al?
Onze voorraad is niet onuitputtelijk. Bestel nu, of laat ze apart zetten.
De grote steden: Batavia, Bandoeng, Soerabaja, Malang, Buitenzorg,
Medan (Semarang uitverkocht) 3.
De kleine (vaak vergeten) steden: Cheribon, Soekaboemi, Blitar, Mage-
lang, Banjoemas, Pasoeroean, Makasser, Padang, Palembang, Menado,
Ambon f. 2.
Koop nu, bestel nu voor ze weg zijn! TOKO TONG TONG
