DE SEKATEN IN
DE VORSTENLANDEN
Door Dr. H. J. de Graaf
Een met bloemen versierde spijsberg, de verbondenheid van de vorst
met zijn volk symboliserend, wordt in optocht van de kraton in Djokja
naar de moskee gedragen, waar de gaven van de sultan verdeeld
worden onder het volk.
Bekend zijn de Vorstenlandse sekatèns, de jaarlijkse "kermissen", die het
"eerste godsdienstige feest" van het jaar vergezellen. Men viert dan de ge
boortedag, tevens sterfdag van de profeet Mohammed, de 12e van de maand
Rabingoelawal. Vandaar de naam Moeloed, een verbastering van een Arabisch
woord, dat geboorte betekent. Aan de sterfdag wordt niet bijzonder gedacht.
Oorspronkelijk moet het een oeroud Javaans feest geweest zijn, dat reeds
vóór de komst van de Islam op Java gevierd werd.
De kern van het feest is een ge
meenschappelijke maaltijd van de
Vorst met al zijn familieleden en onder
danen. De Moslimse opvatting is, dat
de Vorst daarbij milddadigheid be
wijst aan zijn onderdanen, doch de
oudste opvatting zal wel zijn, dat door
dit maal de eenheid tussen Vorst en
onderdanen versterkt werd, waarbij
men denke aan de zéér bijzondere
positie van de Vorst in het staats- en
wereldbestel, uitgedrukt in zijn ver
heven namen: Pakoe-Boewana: spij
ker, as der wereld; Amangkoe-Boewa-
na: Hij die de wereld op zijn schoot
draagt.
De Vorst laat op de grote feestdag
de z.g. spijsbergen, die menig bewoner
der Vorstenlanden zich nog wel zal
herinneren, in een grote optocht naar
de moskee dragen. Daar wordt het
eetbare verdeeld onder degenen, die
er aanspraak op kunnen maken. Ook
de moskeegemeenschap krijgt haar
aandeel. Juist omdat dit gewijde maal
uitgaat van de Vorst, kan het alleen
plaats vinden in de rijkshofsteden, dus
enkel in de Vorstenlanden, met inbe
grip van Tjerebon, waar ook vorsten
zijn met een sterk ineen geschrompel
de macht.
Eens in de acht jaar gaat de Vorst
persoonlijk naar de moskee en neemt
daar deel aan de gemeenschappelijke
maaltijd in de soerambi (of voorhal der
moskee). In dat jaar, Dal geheten,
moeten ook 's Vorsten landhuurders
mee in de stoet optrekken en ik her
inner mij nog uit 1940 hoe deze heren
in zwart pakejan deftig over de gloe
iende aloen-aloen naar de moskee
wandelden.
In de"week, die aan het grote feest
vooraf gaat, dus van 6 tot 12 Rabin
goelawal worden voortdurend twee
gamelanstellen bespeeld, kjai Sekati
geheten. Alle andere gamelans moeten
in die tijd zwijgen. Doch deze game
lans, die gewoonlijk in een kratonge
bouw bewaard worden, staan dan aan
weerszijden van de moskee op het
moskee terrein, waar er zes dagen en
nachten op gespeeld wordt. Het is
begrijpelijk dat de Moslims met deze
inbreuk op de Islamitische gewoonte,
n.l. muziek bij de moskee, enigszins
verlegen zitten. Zij geven er daarom
een historische verklaring voor.
De eerste Moslimse vorst van De-
mak, die men gewoonlijk radèn Patah
noemt, betreurde het, dat zo weinig
mensen naar de door hem gestichte
moskee kwamen. Daar hij de voorlief
de der Javanen voor gamelanmuziek
kende, liet hij voor het feest van Mo
hammed's geboorte op de gamelan
spelen, ten einde de bevolking naar de
moskee te lokken. Daar werd dan
de levensgeschiedenis van de Profeet
voorgedragen, wat aanleiding zou kun
nen geven, dat men zich tot de Islam
bekeerde.
Anderen verzekerden, dat de game
lantonen de smart van Fatimah (Déwi
Patimah, zeggen de Javanen) over de
dood harer beide zonen weergeven.
Deze vielen n.l. in 680 na Chr. als
martelaren voor het Geloof op het
slagveld van Kerbela.
Na ontelbare malen tevergeefs abon
nees uit Midden Java aangepord te
hebben om eens over een SEKATÈN
te schrijven, heeft de redactie uitein
delijk onze historicus H. de Graaf
aangepord om eens wat over dit karak
teristieke Javaanse feest te schrijven.
Misschien komen er nu meer herinne
ringen los!
De vroegste bedoeling dezer muziek
is stellig anders. Het geluid van de
gamelan, dat zeer doordringend is,
moet aan de wereld verkondigen, dat
de. gemeenschap een feest viert. Ook
bij bruiloften was het hier en daar op
Java gebruik, om een dag en een nacht
te voren aanhoudend gamelanmuziek
te maken, of op rijstblokken te slaan.
Zo poogde men dus door de gamelan
muziek van kjai Sekati het openbaar
maken der orde van het heelal uit te
drukken. Vandaar dat geen bezoeker
van het feest verzuimt om enige tijd
op het voorplein der moskee eerbiedig
naar de gamelan Sekati te luisteren.
Voor de Javanen zal het iets derge
lijks betekenen als voor de Christenen
het klokgelui. Denk maar eens aan de
"Kerstklokken"!
Wanneer zij niet naar de gamelan
muziek geluisterd hebben, achten de
Javanen hun bezoek onvolledig. In
de week, voorafgaande aan het grote
feest, is het gamelanspel dus de zaak,
waar alles om draait.
Het spelen zelf wordt als een ern
stige zaak beschouwd. Te voren moe
ten de spelers zich reinigen, dan 24
uur vasten en ten slotte een heilmaal-
tijd of slametan houden. Daarna wordt
de gamelan onder geleide van twee
corpsen sultanstroepen naar de mos
kee gedragen. Dan is er al een groot
gedrang van volk, want iedereen wil
6
