VOETSTAPPEN IN
ANDERE WERELD
De nini
towok
Rare abonnees
Iri de jaren 1912 tot '23 of '24 woon
de ik met mijn familie in Kali-Bening
bij Jajaman (een paar km van Mage-
lang) dat in die tijd het bezit van mijn
ouders was. Wij kinderen gingen dan
met een deleman naar school in Mage-
lang. Ik bleef het langst daar, omdat
mijn zusters door hun huwelijk eerder
weg gingen.
Het was daar bij de bevolking ge
woonte om bij volle maan dat Nini
Towok feest te vieren. Ook mijn moe
der deed eraan mee. De Nini Towok
pop maakten ze van een visfuik van
bamboe, het hoofd van een siwoor
(gajoeng van klapperdop met lange
bamboe steel) de armen van stroo en
de haren van padihalmen. Ogen, neus
en mond werd op de bolle kant van
de klapperdop met kapoersirih ge
maakt. Verder kreeg ze een kain om,
en om haar middel vier stagèns, (smal
le stevige buikbanden) aan de acht
uiteinden waarvan tijdens het spel
vrouwen trekken.
Ik denk dat daardoor de pop dan
op en neer wipt.
Zodra ze mooi aangekleed en met
bloemen behangen is, brengen de
vrouwen haar naar een heilige (angker)
plaats, meestal een kerkhof, maar bij
ons hoefde het niet aangezien voor
ons erf aan de andere kant van het
dessaweggetje een beekje stroomt met
een holle loboom volgens 't volk erg
angker, waarin de pop geplaatst wordt.
Tegen 6 uur in de vooravond bren
gen de vrouwen dan de pop, die vol
gens hun al bezeten is onder luid ge
zang van kinderen naar ons achtererf,
tussen hoofd- en bijgebouwen.
Op het erf zijn dan intussen een
paar tikers (matten) gelegd en aan
één kant daarvan een rij stoelen voor
de Nederlandse gasten, officieren en
onderofficieren van het KNIL uit Ma-
gelang. Zij komen dan om dat vreem
de onbegrijpelijke en toch zo boeiend
schouwspel te zien.
De pop wordt dan midden op de
tiker geplaatst met aan elk uiteinde
van de buikbanden één of twee vrou
wen en de zingende kinderen erom
heen en daar achter de andere belang
stellenden. Vóór de pop staat een
grote emaille kom met water en bloe
men erin zoals rozen, kenangga, kan-
til en niet te vergeten de melaties, met
aan de voorkant naar de pop toe een
handspiegel, want deze dame is ijdel
en links van de kom haar kindje, een
ronde, lange stenen vijzel (gandih)
waarop ook met kalk een neusje, mond
en wenkbrauwen getekend. Rechts van
de kom een kleine anglo met branden
de menjan (wierook).
Zodra de vrouwen aan de banden
trekken begint de pop te dansen ter
wijl de kinderen onophoudelijk vrolijke
speciale liedjes zingen. Dan gaat de
pop hoe langer hoe hoger springen en
dansen, bekijkt zich in de spiegel en
slaat met haar batok kop in de kom
met het bloemenwater; het wordt dan
een heel gespetter maar iedereen is
er blij mee.
De vrouwen staan dan op, nog
steeds aan de banden trekkend, en
zodoende maakt de pop een ronde
dans buiten de kring.
Zodra het zover is moet iemand het
kindje wegpakken.
Ik herinner me nog heel goed, dat
het eens mijn oom Paul en neef Harry
het deden. Zodra de pop dan op haar
plaats terug is en haar kindje mist,
gaat ze boos dansende tussen 't pu
bliek door om de dader te zoeken.
En toen ze bij mij ook kwam sloeg
ze met haar kop een paar maal flink
tegen mijn oom, wat iedereen deed
schateren van de lach.
Intussen heeft mijn neef de stenen
baby weer op z'n plaats gezet. De pop
komt dan weer terug, ziet haar kindje
en is verder tevreden. Het hele feest
duurt zowat één tot anderhalf uur. De
vrouwen werden daarna door mijn
moeder getracteerd op alle mogelijke
droge inheemse gesuikerde en onge
suikerde gekleurde koekjes en ieder
een kom dawet of wat tjendol en nog
wat centen toe.
Daarna gaat iedereen tevreden naar
huis, ook de KNIL-officieren met dank
en verzoek aan Ma of ze een volgen
de keer weer mochten komen.
Het was voor hun, maar ook voor
ons kinderen een waar raadsel van de
dansende en kwaad wordende bam
boepop met haar hoofd van klapper
dop.
Natuurlijk was iedereen bij de vol
gende volle maan weer welkom bij
ons.
Co van Wijlen - Poetoehena
Ook andere inzendingen ontvangen,
die misschien later worden geplaatst.
Red.
Evenals elk blad heeft ook Tong
Tong rare abonnees. Er is er één met
de wonderlijkste handtekening die we
ooit gezien hebben. Overigens zien we
die handtekening maar erg zelden,
want meestal komt hij zelf op bezoek.
En altijd als hij komt, geeft hij geld.
Kleine bedragen. Een tientje hier, twee
tientjes daar. Soms voor de Bruine
Bus en soms voor Tong Tong zelf.
Soms toegangskaarten voor de Pasar
Malam, enz. enz. Altijd heeft hij er
enige reden voor: hij heeft dan "een
of ander financieel buitenkansje ge
had".
Als je dat zo al jaren meemaakt, sta
je toch wel verbaasd over al die bui
tenkansjes die één persoon alsmaar
gelukkig treffen. Verder ontdek je ook
dat hij op bezoek komt de dag dat
Tong Tong bij hem in de bus is ge
gleden. Of een dag later.
Altijd schijnt hij dus iets gelezen te
hebben, wat hem op de een of andere
manier treft en dankbaar stemt. Dan
gaat hij even mampir bij Tong Tong.
En stapt gauw weer op, kennelijk ge
sterkt en gesticht. Wonderlijk, ja?
Later ontdekten we dat deze abon
nee eigenlijk een enorme zwerver is
en in Den Haag "iedereen kent'. Daar
door weet hij "alles van iedereen" en
zou dus een fantasties roddelaar kun
nen zijn. Maar merkwaardig genoeg
spreekt hij nooit kwaad van andere
mensen. En bijvoorbeeld van mij ge
noeg gehoord hebbend om me op het
stoepje te roepen (want dat mag hij)
of een onwaar roddeltje te signaleren
"om me te waarschuwen", zegt hij
nooit iets. Ook heeft hij niet die ty
pisch ontwijkende blik van mensen die
"iets van U weten" en ijverig doen of
ze niets weten kent U wel, ja?
In tegendeel: hij is zó kalm "ge
woon" dat het gewoonweg verfrissend
aandoet in een maatschappij waarin
iedereen overdreven pro of overdre
ven anti meent te moeten zijn ten aan
zien van alles! Hij is betoel raar, ja?
Eens vertelde hij me dit: "Als er
een Grote Boeng dood is, ga ik altijd
kijken naar zijn begrafenis, weetje
'Lie".
"Waarom?"
"Want ik kijk uit naar de eerste
volgwagen na de Lijkkoets".
"Waarom?"
"Omdat daar de brandkast met geld
op staat, die hij in zijn leven verdiend
heeft en nu meeneemt natuurlijk. Maar
ik ben altijd erg teleurgesteld, weetje
'Lie!"
"Waarom?"
"Omdat er nooit een volgwagen is
met een brandkast..."
Rare abonnee, ja? T.R.
19
