Es Pasrade lekkerste kou
Mijn eerste es pasra dronk ik uit een aluminium beker, U weet wel die dingen
waar hete chocola ondrinkbaar heet in blijft en ijs tweemaal zo koud.
Met de baboe die 'n presenteerblad met een paar glazen droeg, liep ik als
vierjarige nonnie, mijn eigen beker tegen de hansop gedrukt naar "de hoek".
Op die hoek van de Gang Boldy en de Klentengstraat in Malang kwamen alle
goede dingen in de wereld samen. In de eerste plaats was door het "dépot es"
waar alles (bijna alles dan) te krijgen was en verder verzamelden daar in
de loop van de dag zich een gado-gadoverkoper, een tapé-verkoper, verkoop
sters van katjang en djagoeng reboes en de ijsverkoper. En naar deze laatste
nu was onze dagelijkse gang om een uur of 12.
Aan de linkerkant van zijn rombong
waren de stopflessen met stukjes tapé-
singkong, slierten geschraapte klapper
drijvende in klapperwater, kolang-ka-
ling, zuurzak, blewak (suikermeloen)
en twee soorten stroop: rozen en va
nille. Rechts van zijn draagwinkeltje de
ingebouwde ijsschaaf, een grote email-
Ie pan met dunne santen, een ketel
water en verder kommetjes, glaasjes
en wat koperige lepeltjes. Voor de ge
wone straatklanten die niet, net als wij,
eigen bestek hadden.
Dan kwam onze bestelling. Mijn
moeder wilde steevast "masidoan"
hebben. Pas later wist ik dat het woord
dat baboe zo uitsprak als "macédoine"
geschreven werd en een franse lekker
nij van gefrappeerde vruchten was.
Hoe kwam dit woord bij de toekang
es?
In ieder geval bestond onze masi
doan uit een paar stukjes tapé, kolang-
kaling, klapper, dunne santen, rozen-
stroop en tenslotte een bergje es pas-
ra. Maar voor hij het ijs schaafde,
maakte de toekang es eerst de andere
glazen klaar. Voor mijn broer tapé,
klapper, weinig santen, vanille stroop.
Voor mij rozestroop met veel klapper,
kolang kaling, zuurzak en maar één
stukje tapé. Mijn vader hield het op
een paar stukjes tapé met veel santen
en een scheutje vanillestroop. Als de
4 glazen gevuld waren, dan werden ze
twee tegelijk onder de ijsschaaf ge-
houdenen gresèk-gresèk-gresèk van es
pasra voorzien. Ik vond het altijd weer
fascinerend om te zien hoe in drie,
vier slagen het ijzige witte wonder op
de glazen neerdaalde om als een
prachtige vulkaan de zoete inhoud af
te sluiten.
Op een dag schoot de hand van de
ijsverkoper uit en belandde een grote
pluk ijs in het stof. Ogenblikkelijk buk
te ik me en had ik het ijs gretig in
de mond gestopt. Mijn gragas-heid
kwam me duur te staan. Een paar da
gen later constateerde de dokter dat
ik typhus had. Naar mijn gevoel lag
ik een eeuw in bed, een eeuw zonder
ijs. Tot eindelijk de dag aanbrak dat
Maatje vroeg: "En waar heb je van
daag zin in Li? Je mag het nu zelf zeg
gen". Natuurlijk zei ik prompt: "Es
pasra met blèwak en klapper!"
Mijn vader had een stoicijnse op
vatting over eten van de straat. "Het
maakt de mens sterker, zijn weerstand
groter en typhus krijg je maar eens
in je leven!" Dus kreeg ik mijn portie
ijs.
Uit een brief:
"Ik zou. wel graag een es pasra
machine willen hebben, maar alstu
blieft iets uitleg erbij. Wat is es Sjan
ghai, ijs klapa kopior, wat kan er in
een glas zitten dat es pasra heet?"
A. K.-R.
In warme landen horen koude dran
ken en vanzelfsprekend bestaan er dan
ook mensen die verrukkelijke koude
dranken uitvinden. Ik geloof dat er
geen land ter wereld is dat op dit
gebied zoveel fantasie heeft als Indo
nesië. Wat een goed idee om uit te
vinden dat dorst eerder gelest is als
er wat licht verteerbaars bij gegeten
wordt. Zo is elke "drank" met es pas
ra, eten en drinken tegelijk. Zoete,
halfzoete of helemaal niet zoete vruch
ten (klapper, kolang kaling, siwalan) in
volmaakte combinatie met zoutig, geu
rig (goerih) en ijskoud. Wie anders
vonden zoiets uit als die mensen op
Java?
In Malang heb ik als kind es Sjan
ghai gegeten, dat kwam pas in de mo
de vlak voor en na de oorlog in Soe-
rabaja. In Malang at ik wel de "es
podding" waar ik al eerder over
schreef. Een bescheiden chocolade
agar-agar puddinkje, omlijst door wat
leechi of druifjes, een es pasra top
en natuurlijk de onmisbare sliert dikke
melk over alles heen.
Ook als kind gegeten: es poeter
(niet te vergelijken met ice cream om
dat de substantie heel grof en schilfe
rig is) met rozenstroop en santen, ge
serveerd in hoge glaasjes en een ka
detje. Het brood werd dan in plukjes
in het ijs gedrukt en zo opgelepeld.
Verrukkelijk!
Een andere manier van serveren:
kadetje door midden gesneden, ijs er
tussen. In Amerika heb je de ice-
sandwiches, dat is een dubbele be-
schuitkoek met een laag ice-cream
ertussen, alles stijfbevroren in de diep
vries.
Es Sjanghai
At ik voor het eerst op Pasar Toen-
djoengan in het restaurantje achterin
aan de Embong Malang kant. Na de
oorlog kwas de es Sjanghai er pas
goed in en de variaties waren ontel
baar. Ook in glazen. De meest voor
komende samenstelling: tjintjao (U
kunt hier in blik Jelly Grass krijgen),
klapper geschrapt, vruchtjes (druiven,
leechi of fruit cocktail), katjang (een
stuk of 5, 6 maar, goreng of reboes)
een flinke berg es pasra en daarover
heen rode (roze) en groene (pisang
ambon) stroop en de onmisbare scheut
dikke melk. Die enorme kleurige ijs
berg, hoe feestelijk royaal voor elke
hongerige en dorstige ziel!
Klappa kopior ijs en zuurzak ijs
waren de dranken voor fijnproevers.
Es sjanghai in de Dierentuin te Soerabaja
ès sjanghai regeringen en zelfs culturen overle
rode stroop, heerlijk verkoelende glibbertjes",
een heel klein beetje vastigheid op de waskom
vandaag de dag! Misschien zal onze simpele
ven! Erg veel geraspt ijs, erg veel uitdagend,
allerlei vruchtjes en zelfs bruine bonen! Voor
nattigheid
6
