I
KERSTFEEST
OP DE BESARAN
5
Maar in de tropen werd de zaad
verspreiding door vogels en zoogdie
ren regel. Daar ontstonden vruchten
gericht op deze moderne dieren, en
zelfs op vleermuizen let wel, vruch-
tenetende. Vleermuisvruchten: groot,
grauw, grootzadig en met de typische
geur van gisting, muf - zuur - rans,
gelijkend op de boterzuur-achtige geur
van de vleermuizen zelf. De meeste
tropische tafelvruchten zijn overgeno
men van de vleermuizen, hebben on
danks cultivatie veel van de geur be
houden.
In Europa denkt men ook voor
bloembestuiving aan de wind als be
langrijke kracht. Men wijst dan op de
katjesdragers. Daarnaast ziet men de
bijen als professionals onder de bloem-
bestuivers. Beschouwt men de bloem
bestuiving in de tropen, dan krijgt men
een veel geschakeerder beeld. Men
vindt daar zelfs bestuiving door vogels
en zoogdieren. Het geurloze en flam-
boyant-rode van vele tropenbloemen
is te begrijpen via hun bestuiving door
vogels. In Europa, met zijn rood-blinde
bijen, is rood zeldzaam. In de U.S.A.
komen door de trekkende Kolibries
ook in het Noorden knalrode vogel-
bloemen voor.
Tropisch zijn de vale vleermuisbloe-
men, bestoven door vleermuizen. Ze
bloeien 's nachts, met de bekende on
frisse geuren. Zeer typisch is de plaat
sing van die bloemen buiten het loof.
Bij bomen is dan soms de gehele
kruinvorm aangepast, soms pagode-
vormig met open ruimten, bekend van
de kapok. De bloemen hangen ook wel
vrij aan lange stelen, of staan direct
op de stam.
Bij vele tropenfamilies vinden we
bloemen die specifieke kevers en vlie
gen aanlokken met machtige geuren.
Het zijn geen bloemdieren en hun aan
lokking berust op valse signaaluitzen
ding, populair gezegd: bedrog. Er is
nabootsing van eigen sexuele lokstof,
van de stof waarmee de dieren zich
voeden of waarin zij larven afzetten,
rotte plantendelen, kadavers of mest,
zelfs lichaamsgeuren van prooidieren.
De bezoekers worden bovendien met
allerlei middelen korter of langer vast
gehouden. Soms komt er, naast het
bedrog, een regulatie door aanbieding
van eetbare delen voor de knagende
kevers. Dit is o.a. het geval bij de
zwaar geurende bloem van de Victoria
regia, die grote kevers ver over het
water aanlokt en een dag vasthoudt.
In Europa kruiden: simpele, agres
sieve, individualistische pioniers, met
kleine, harde zaden en bestoven door
wind en bijen.
In de tropen: een intensieve ver
strengeling van plant en plant en van
plant en dier tot een collectie-behou
dend systeem.
Wij hier in Europa, aldus van der
Pijl, hebben een pioniersmentaliteit uit
een bedreigd strijdende, open,
steeds nieuw startende wereld, maar
misschien blijkt het gevaar dat ze te
arm is voor de uitleving van alle
In de jaren twintig werd de Java-
koffie-onderneming "Pantjoer Ang-
krek" bestuurd door de administrateur
F. V. D. P. Geul. ledereen in de om
trek noemde hem "Oompie" en zijn
evenzeer populaire echtgenote "Tante
Moes".
Het grote administrateurshuis, de
"Besaran" lag, omringd door een flin
ke lap grond, beplant met mooie bloe
men, temidden van uitgestrekte koffie
tuinen. Het was wel erg stil op zo'n
onderneming. Koffie groeit immers in
bergterrein, ver van de bewoonde we
reld. Misschien daarom hield Tante
Moes er van vaak veel mensen om
zich heen te verzamelen. Zij was een
levendige vrouw, vol initiatief. Oompie,
de rustige, Indische aristocraat vond
het altijd goed en liet zijn vrouw in het
organiseren van feesten de vrije hand.
Vooral van het Kerstfeest werd altijd
veel werk gemaakt.
Tante Moes had, behalve haar fa
milie en vele notabelen uit de "Oost
hoek" graag de jeugd om zich heen.
En zo werden weken van te voren de
uitnodigingen verstuurd, waarbij ver
schillende jonge mensen uit Soerabaia
en de omliggende plaatsen niet wer
den vergeten. Daar zaten ze dan bij
elkaar: bestuursfunctionarissen met
hun dames, de nichten Geul, gehuwd
met stoere planters en ambtenaren uit
Djember, Bandowoso en Banjoewan-
gi-
De dagen voor het feest werden ge
bruikt om nog de laatste hand te leg
gen aan het maken der cadeaux. De
een moest nog een klein stukje bor
duren, de ander was met schaar en
lijmpot bezig. De 24-ste december
kwam de grote denneboom, die met
vereende krachten werd opgetuigd.
Boven de deur kwamen de woorden:
"Prettig Kerstfeest".
Wanneer de boom klaar was, kwam
iedereen met zijn geschenken. Neen
agressieve individualiteit en is het nut
tig om eens een blik te werpen op het
tropische gelaat van de oer-moeder,
die rijk plantenleven voortbracht en
die behoudt. L.A.
P.v.S.
maar, wat een berg kleurige pakken en
pakjes lag er dan.
's Namiddags begonnen wij ons te
kleden voor de avond. Het was een
lust alle vrolijke toiletjes te zien van
de dames en de keurige costuums van
de heren. In de vooravond kwamen ook
de employés van de onderneming
met hun familie. En dan waren er wel
vijftig mensen in het grote huis.
De Kerstdiners op Pantjoer vergeet
ik nooit. Heerlijke soepen, entrements,
gevulde ganzen en desserts, te veel
om op te noemen. In de oorlogstijd in
het kamp heb ik wel eens liggen den
ken aan die overvloed. Als jongmeisje
heb ik er nooit bij stilgestaan, maar
nu als huisvrouw (en vooral in Neder
land) vraag ik me af, hoe ons aller
gastvrouwe Tante Moes dit alles heeft
gefixed. Zij hoefde met haar staf van
keukenprinsessen en majordomussen
(herinneren jullie je de hoofd-djongos
"Dongso" nog?) wel niet zelf te koken,
maar wat een voorbereiding is er no
dig, om zo'n diner te laten slagen? En
altijd verliep alles in de perfectie!
Na het eten ging iedereen naar de
grote voorgalerij. Er werden dan com
plete cabaretvoorstellingen gegeven,
ledereen, die er toe in staat was, had
een of ander stukje ingestudeerd. Tan
te Moes Geul spaarde moeite noch
kosten, om het feest te doen slagen.
Zo had ze eens voor een Japans dans
je duizenden cherryblossoms laten
maken, om het geimproviseerde toneel
te versieren.
Het mooiste werkstuk voor een op
voering was wel een stel sneeuwwitte
vleugels, gemaakt van klein geknipte
stukjes crepe-papier. Die waren be
stemd voor de engel in een tableau-
vivant. Tante Moes had er al iemand
voor, een lange blonde onderwijzeres,
die zij ook onder haar gasten telde.
Tot grote schrik van het meisje, dat
op niets was voorbereid, kreeg zij de
ze rol toebedeeld. Zij moest, gehuld
in een wit engelengewaad neerknielen
achter het kribbetje, waar devoot een
Maria en een gestafte Jozef bij zaten.
Leuke eenactertjes werden opge
voerd en zangnummertjes en piano
stukken weggegeven. Een van Moes
Geuls nichtjes, Rita L. kon heel mooi
dansen en zingen. Nooit vergeet ik
haar "Donauwellen"-dans in een blau
we jurk en haar gevoelig gedeclameer
de "Schooiertje". Tussen alle opge
voerde stukjes door werd kwistig rond
gegaan met stukken kerstkrans, zoute
hapjes, bowl en andere dranken.
Lees verder pag. 26
11
