Kerstmis in de Kampong
13
Tussen Semarang en Solo aan de
N.I.S. lijn ligt het kleine station Telawa
temidden van een grote houtstapel
plaats waar het djatihout voor de af
voer gereed gemaakt wordt. De stapel
plaats ligt verscholen onder de regen
bomen. Daaromheen ligt de kampong
met zijn heggen van bamboe-doeri en
zijn klapperbomen. En in die kampong
bevindt zich, behalve het eenmans
postkantoor, het pandjeshuis en de
woningen van de bestuursambtenaren
en die van de houtvesterij, ook een
kliniek. Deze is een voorpost van het
zendingshospitaal te Poerwodadi. Met
kerstmis zou daar een viering plaats
hebben waarvoor iedereen uitgenodigd
was. Ook de plaatselijke houtvester en
zijn vrouw en de bosarchitecten en op
zichters, de mantri's en de boswach
ters en de plaatselijke mandoers van
het boswezen konden daar niet ont
breken.
res Jopie Dommers, en tegenwoordig
muziekdirecteur van de omroep in zijn
geboorteland Oostenrijk.
Nou, dan zie ik nog Ellis Duell zitten.
Broer van bioscoopman Johnny. Ellis
speelde slagwerk en hobo (als op de
foto). Naast hem Nico Renooy, een
klarinettist die de halve wereld gezien
had, jarenlang spelend als "Wener"
bij Jos Silbermann (vader van radio
dirigent Benedict) en bijgenaamd het
Gouden Toontje. Terecht, hij kon de
mooiste klanken uit dat gaatjeshout
kluiven. Maar ook de gekste! Vooral
op momenten die verondersteld wer
den plechtig te zijn.
Dan nog tweede violist Jaroslav
Renner, een Tsjech die ook de muziek
bibliotheek van het orkest bijhield. En
dan Yuri Rosenberg. Een man waarin
zo'n beetje alle middeneuropese bloed
groepen samenstroomden, en die in
afwisseling met Duell slagwerkte. Maar
in feite speelde hij alles. Piano, viool,
trompet, hij wist overal weg mee. En
aan zijn accordeonspel hebben hon
derden geïnterneerden onvergetelijke
herinneringen. In Bandoengs "Vijftien
de Bat" was o.a. de bekende concert
violist Szymon Goldberg terechtgeko
men. Op een Java-tournee overvallen
door de oorlog en ook maar achter
de kawat gestouwd. Met viool geluk
kig. En met in zijn hoofd de solisten
partijen van Beethoven, Mendelssohn,
Tsjaikowsky en noem nog maar een
paar van die verrukkelijke vioolcon
certen. Yuri Rosenberg, "maar" een
amusementspianist en drummer, pakte
zijn accordeon dat hij van huis had
mogen meenemen, en bleek de orkest
partijen bij pakweg tien van die ge
weldige vioolconcerten daarop zó te
kunnen spelen! Even wat smoezen met
Goldberg, even wat vreemde krenten-
broodkrabbels op een vodje papier, en
hup, Beethoven! Op de emper van
loods nummer-zóveel, in hun strapan-
De zendeling zelf zou komen spre
ken en er was in de voorste zaal, waar
de lopende patiënten altijd behandeld
werden, ruimte gemaakt voor de gas
ten en voor een echte kerstboom met
kaarsjes.
Op kerstavond zat het zaaltje al
gauw tjokvol. Toen de laatste gast zich
naar binnen had gewurmd was het on
mogelijk om nog op te staan, zo dicht
zaten de mensen opeengepropt. Daar
zaten naast de notabelen ook de Chi
nese tokohouders, de Javaanse hande
laars, de geldschieter, de ambtenaren
en verder ieder die binnen had weten
te komen. Buiten stond het dan nog
vol met kijklustigen.
Als vijf procent van de gasten chris
ten was, dan was het veel, maar ja,
er werd limonade geschonken en dan
werd er een kalender uitgedeeld. Bo
vendien zou de zendeling immers ver
tellen en alle bewoners van de kam-
plunje, met een drom van lotgenoten
in diezelfde gelegenheidskleding erom
heen. Reken maar dat daar wat afge-
griend is in pure ontroering en dank
baarheid.
Tja, als ik die foto nog eens bekijk
en Yuri daarachter bezig zie in zijn
mepkeuken, dan wil er alsnog een
verlate traan naar buiten. Bedankt,
Tjalie, ik stort hem gaarne in ons aller
TT. BERT GARTHOEF
Naschrift van de Redactie: Bert Gart-
hoff stortte zonder schroom zijn traan.
Ons Indische leven is after all veel
ruimer en dieper doortrild geweest van
muziek en zang dan wij beseffen. En
pas als wij de revue laten passeren
wat en wie wij gehoord hebben, schiet
ons tegen wil en dank het gemoed vol.
Eigenlijk gek, ja? Want zóveel mach
tige toonkunstenaars hebben we in In-
dië toch niet gehad! Maar of we nu
denken aan Blanche (Bannie) Siegers,
Louis Kok en Belloni in de 20-er jaren
of helemaal tot in de 50-er jaren aan
zulke uiteenlopende musici als Paulus
Hitam, Lud van Zele (S'baja), Pasari-
boe of Rel Rijf (op het terras van Hotel
der Nederlanden), altijd zijn aan al die
herinneringen onzegbaar diepe emo
ties verbonden...alsof het werkelijk
waar is wat wel eens gezegd wordt:
alles is dan pas mooi als het verloren
is...
Overigens: als jë schrijven wil, Bert,
schrijf! DUIZENDEN lezers zullen de
ze homage aan onze musici van harte
toejuichen!
pong Telawa waren dol op een goed
verhaal.
De jonge zendeling begroette het
gezelschap, stak daarna de kaarsjes
in de boom aan, zette zich schrap en
begon in het Javaans het verhaal van
de onbevlekte ontvangenis van Maria
en de geboorte van Jezus te vertellen.
Hij legde uit dat deze geboorte eigen
lijk een soortgelijk geval was als wan
neer men een stekje van een pisang-
stoel neemt en in de grond plant. Dat
nieuwe plantje wordt dan ook niet uit
een bevruchting verkregen. En terwijl
hij daar zo moeilijk in die warme kerst
nacht stond te oreren, vloog plotse
ling de boom in brand. Het was een
prachtig gezicht en de gasten, die
meenden dat dit tot een van de hoog
tepunten van de opvoering behoorde,
lieten een bewonderend gemompel en
gefluister weerklingen.
Eindelijk gealarmeerd draaide de
zendeling zich om, overzag onmiddel
lijk de ramp en smeet met een mach
tige zwaai het brandende ding door de
openstaande ramen naar buiten de
donkere nacht in. Daar viel het tussen
het hekpubliek waaronder het ook de
nodige opschudding veroorzaakte.
Maar onverdroten werd, toen het ru
moer bedaard was, het verhaal van
Jezus en de pisang voortgezet en tot
een goed einde gebracht. Na een ge
bed en wat gezang werd eindelijk de
setroop met koewé-koewé uitgedeeld
en kreeg iedere gast de zo zeer be
geerde kalender.
Toen de gasten het gebouw verlie
ten luchtte de Javaanse bosarchitect
zijn gemoed tegen de houtvester. "Hoe
vond U dat nu mijnheer", zei hij ont
daan, "die man denkt zeker dat we
heidenen zijn. Met dergelijke kinder
lijke vergelijking tussen de geboorte
van Jezus en het stekken van een
pisangplant behoeft hij bij ons toch
echt niet aan te komen. In onze wa-
jangverhalen komt het motief van de
onbevlekte ontvangenis meermalen
voor, daar zijn wij heelmaal mee ver
trouwd".
"Ja", zei de houtvester, "van deze
eenvoudige oplossing van een zo eeu
wenoud mysterie sta ik wel te kijken.
Daar zou ik zelf nooit op gekomen
zijn".
Maar de overige gasten hadden erg
van de bijeenkomst genoten. Zij gingen
opgewekt naar huis met hun kalenders
die voor velen de mooiste wandver
siering was die ze ooit gekregen had
den. Bosganger
